Madde Detay

Asıl adı Ömer Lütfi Derdiçok olan âşık,1874 yılında Kahramanmaraş'ın Elbistan ilçesine bağlı Kızılcaoba mahallesinde dünyaya gelir. Babası Elbistan'ın Balıkçıl köyünde imamlık yapan Hafız Tıfıloğullarından Hacı Mehmet Efendi, annesi ise Hatun Hanım'dır. Hacı Mehmet-Hatun çiftinin Ömer Lütfi'nin dışında 11 çocuğu daha vardır. Ömer Lütfi'nin çocukluğu geniş bir ailede geçer. Kadirî tarikatına mensup olan babası Hacı Mehmet, oğlu Ömer Lütfi'nin hafız olmasını ister. Hafızlık konusundaki ilk derslerini babasından alan Ömer Lütfi, daha okula gitmeden Kur'an'ın yirmi dokuz cüzünü ezberler. İlkokula başlasa da düzenli bir öğrenim hayatı olmadığı için okulunu bitiremez. Bu sıralarda babası onu, gittiği bütün dinî toplantılara götürür ve yetiştirir. Ömer Lütfi ise bu durumu pek beğenmese de mecburen razı olur. Babası, Ömer Lütfi'nin şiire ve saza ilgi duymasından rahatsızdır ancak Ömer, babasının tüm baskılarına rağmen şiirden ve sazdan vazgeçmez. Bu sıralarda babası ile arası açılır ve evden ayrılır. Hatta babası tarafından şiddete maruz kalarak kolunun kırıldığı rivayet edilir. Afşin ve çevre köylerde imamlık yapar. Babasının rahatsızlanması üzerine eve döner ancak çok geçmeden babasını kaybeder. Ömer'in annesi Hatun Hanım da Ömer henüz çocukken vefat eder (www.folk-portal.org; Atmaca 2017: 124; Avcı 2008: 122; Alparslan ve Yakar 2009: 69).

Hem öksüz hem yetim kalan Ömer Lütfi, babasının imamlık yaptığı Balıkçıl köyünde imamlığa başlar. Daha sonra Maraba, İğde ve Akveren köylerinde çalışır. İlk evliliğini Gülizar adında bir dul kadın ile gerçekleştirir. Bu evlilikten Fadıl adında bir oğlu dünyaya gelir. Kısa süre sonra Gülizar hastalanıp vefat eder. Bunun üzerine Fatik Hanım ile evlenir. Bu evlilikten de Mehmet, Mustafa ve Ali adlarında üç oğlu, Seher, Fadime ve Güllüzar isimlerinde üç de kızı dünyaya gelir. Mehmet ile Mustafa'yı peş peşe kaybeder. Ömer Lütfi, Fatik Hanım'dan sonra sırasıyla Gülizar, Eşo, Şehriban ve Fadime Hanım ile evlenir. Fadime Hanım, Ömer Lütfi'nin altıncı ve son eşidir. Yaşadığı sıkıntılar ve acılar sebebiyle Pişkin soyadını Derdiçok olarak değiştirir. Fadime Hanım ile evlendikten kısa bir süre sonra zatürre hastalığına yakalanır. O sıralarda Afşin'e bağlı Tanır kasabasında imamlık yapmaktadır. Yakalandığı hastalık sonucu 1937 yılında Tanır'da vefat eder. Mezarı da Tanır'dadır (https://folk-portal.org; https://siddik-demir4.blogspot.com; Atmaca 2017: 125; Kemal ve Eyüboğlu 1978: 411; Sevengil 1967: 32-39; www.edebiyatvesanatakademisi.com).

Derdiçok mahlasını kullanan âşık badeli bir âşıktır. Bununla ilgili en yaygın rivayet, mahlasın Yemliha tarafından verildiğinin anlatıldığı rivayettir. Bunun yanında Ömer Lütfi'nin yaşadığı evlat acılarından sonra bu mahlası aldığı da söylenmektedir. Bir başka görüşe göre ise Derdiçok mahlası "Derdiçok ile Zülfü Siyah" hikâyesinden kopya edilmiştir (Köprülü 1962: 713; Arı 2009: 637; Öztelli 1953: 685; www.folk-portal.org; Atmaca 2017: 124; Avcı 2008: 122).

Rivayete göre babası, Ömer Lütfi'yi çocukken Afşin'deki Eshab-ı Kehf'e götürür. Burada Kıtmir taşı olarak bilinen tılsımlı taş üzerinde uyuyakalan Ömer'in rüyasına yedi uyurlardan Yemliha girer. Yemliha, Ömer'in ağzına tulumun içinden kum darısı döker. Adının da artık "Derdiçok" olduğunu söyler. Kan ter içinde uyanan Ömer, şiirler söylemeye başlar. O günden sonra o, gördüğü her güzel şeye, özellikle de kadınlara şiirler söyler. Bu bağlamda eşleri için söylediği pek çok şiir bulunmaktadır. Klasik bir usta çırak ilişkisinden geçmeyen âşığın en çok etkilendiği isim Karacaoğlan'dır. Öyle ki şiirlerinde Karacaoğlan üslubunu sezmek zor değildir. En çok da Karacaoğlan'a ait "Ala Gözlerini Sevdiğim Dilber" isimli şiiri beğenmektedir. Karacaoğlan'ın dışında Âşık Ömer, Âşık Garip ve Âşık Kerem'den etkilenmiştir. Şeydaî Baba, Elbistanlı Ebul Kasım İbrahim, Nadırlı Kul Ahmet, Kul Ali ve Âşık Durdu ile atışmalar yapar. Saz konusunda mahirdir.

Ömrü boyunca Elbistan ve Afşin'den dışarı çıkmayan Derdiçok, şiirlerini daha çok koşma, semai ve mani nazım şekilleriyle üretmiştir. Sade, duru ve yer yer mahallî bir Türkçe kullanmıştır. En çok kullandığı nazım türü güzellemedir. Beşerî aşkın yanı sıra pek çok konu şiirlerinde işlenir. Derdiçok ile ilgili bugüne kadar üç kitap hazırlanmıştır. En kapsamlı çalışma 1993 yılında Sıddık Demir tarafından hazırlanan Afşin'li Derdiçok (Demir 1993) adlı çalışmadır. 1946 yılında A. S. Emirmahmutoğlu, A. D. Özavşar ve M. A. Küçükpınar tarafından hazırlanan Derdiçok ve Şiirleri (Emirmahmutoğlu vd. 1946) ile 1955 yılında Mehmet Ayyıldız'ın hazırladığı Derdiçok'un Hayatı ve Şiirleri (Ayyıldız 1955) isimli çalışmalar, daha çok âşığın şiirlerinden seçmeler niteliğindedir. Derdiçok'un günümüze ulaşan 368 şiiri mevcuttur.