Madde Detay

1868 yılında doğdu. Babası maliye memurlarından ve Askerî Tekaüd Sandığı azâlarından Aşir Efendi'dir. Gelibolu Mekteb-i Rüşdiyesi'nde 17 Temmuz 1881 yılında mezun oldu. Kâtiplik yaptı. Fransızca ve Arapça bilir. 13 Aralık 1884'te 1300 kuruş maaşla Bahriye Nezareti Muhasebe Kalemi'ne tayin edildi. Yaklaşık 10 yıl burada çalıştı, ancak zaman zaman işine devam etmediği tespit edildiğinden görevine son verildi ama sonunda bu devamsızlığın hastalığından ileri geldiği anlaşıldı. Bu sefer aynı kurumun Ambar Kalemi'nde çalışmaya başladı (16 Eylül 1895). 1 Aralık 1899 tarihinde savcı ve Adana resmî gazetesi baş yazarı olarak Adana Vilayeti Meclis İdaresi başkâtipliğine tayin edildi. Bu dönemde fahri olarak Tarsus kaymakamlığına vekalet etti. 13 Ağustos 1903 tarihinde Zor Sancağı Tahrirat Müdüriyet'ine atandı. Bir yanan da Rumeli'deki Asâkit-i Osmaniye İâne Cemiyeti komisyonunda çalıştı. 16 Nisan 1905 tarihinde Trablusgarp Sancağı Tahrirat Müdüriyet'ine atandı. Buradan rahatsızlığı dolayısıyla tayinini istedi ve 31 Temmuz 1906 yılında Hama Sancağı Tahrirat Müdürlüğü'ne, ardında 7 Mayıs 1907'de Kudüs Tahrirat Müdürlüğü'ne geçti. Selanik'in Taşoz Sancağı'nda tahrirat müdürlüğü yaptı. 9 Eylül 1908 yılında Hicaz Vilayeti Mektupçusu olarak çalışmaya başladı. 21 Nisan 1909'da hava değişikliği için üç aylığına İstanbul'a geldi, şeriye vasiyetnamelerini içeren resmi dava vesikalarının vilayet matbaasında basılmasını geciktirdiği iddiası üzerine görev yerinin değiştirilerek Van Mektupçuluğu'na atanmasına karar verildi. Sağlık problemleri sebebiyle oraya gidemeyeceğini bildirdi ve bunun üzerine açılacak bir mektupçuluğa tayin edileceği söylenerek 31 Temmuz 1909'de görevinden ayrıldı.

Bahriye'den ayrıldıktan sonra bir süre Sabah, İkdam, Utarid gazetelerinde çalıştı, Tarik ve Dersaadet gazetelerinde başyazarlık yaptı. Ayrıca Filibe'de çıkan Cemiyet gazetesinin müdürlüğü ve yazı işlerini yaptı. 14 Şubat 1910-11 Mart 1910 tarihleri arasında ilk beş sayısının Arz-ı Hal adıyla çıkardıktan sonra 18 Mart 1910-24 Mart 1911 tarihleri arasında Hayâl-i Cedîd dergisini çıkardı. 1914 yılında Abdülhamit'in Kayguları adlı romanı yayımlandı. 1930'lu yıllarda Amasya'da bulundu. "Yeni bulduğumuz bir belge ise Ebüssüreyya Sami'nin 1930'lu yıllarda Amasya'da bir memuriyette çalıştığı savımızı destekledi. 19 Teşrinisani 1932 tarihli Akşam gazetesinde resimli olarak çıkan bir haberde şu satırlara rastlanmıştır: 'Amasya'da Cumhuriyet Bayramı tezahüratına ait bir resim dercediyoruz. Resimde emektar muharrir Ebüssüreyya Sami Bey Cumhuriyet Halk Fırkası adına nutuk irat ederken görülüyor. Sami Bey'in nesir ve nazım olarak okuduğu nutuk sırf Türkçe kelimelerden mürekkepti.'" (Üyepazarcı 2019: 14)

Ebüssüreyya Sami'nin hayatının sonlarına dair bilgilere henüz ulaşamadığımız için ölüm tarihi ve yeri hakkında bir kayda yer veremiyoruz.

Ebüssüreyya Sami, Türkçedeki ilk polisiye dizi olan Amanvermez Avni'nin serüvenlerinin yaratıcısıdır. On kitaplık bu seri 1913'te başlar, 1914'te biter. Dizinin kahramanı Amanvarmez Avni, "Türklerin Sherlock Holmes'ü Amanvermez Avni" olarak takdim edilir. On kitaplık bu seride dil son derece yalın, akıcıdır. Hikâyelerdeki polisiye kurgu başarılıdır. Ayrıca II. Meşrutiyet'in hemen sonrasında kaleme alınan bu eserlerde Sherlock Holmes'ten bile daha başarılı bir kahraman figürü dönemin miliyetçilik anlayışına uygun bir profil çizmektedir. Avni, yardımcısı Arif ile birlikte Beyoğlu'nda oturur, Fransızca, Ermenice ve Rumca bilir. Ayrıca kılık değiştirme konusunda çok ustadır. Girdiği her işten başarıyla çıkar.

Sami'nin bir diğer eseri, Abdülhamit'in Kayguları'nda II. Abdülhamit döneminde yaşanan Çırağan Vakası gündeme getirilir. Bu romana göre V. Murat'ı yeniden tahta geçirmek isteyenler aslında ölmemiştir diye düşünen padişah sürekli bir endişe içinde yaşamaktadır. 1930 yılında Amasya Sonbaharı isimli bir romanı daha yayımlanır. Ancak bu romana ulaşmak mümkün olmadığından içeriği hakkında bir bilgiye sahip değiliz.

Yazdığı dergilerde mizahla da ilgilenen Ebüssüreyya Sami, Arz-ı Hal ve Hayâl-i Cedîd dergilerinde fıkralar yazmış, Hezârülarz ve Hezar takma adlarıyla mizahî şiirler kaleme almıştır.