Madde Detay

Asıl adı Yahşi olan Eroğlu Nûri, Elmalılıdır. Doğum tarihi ve ailesi hakkında kaynaklarda bir bilgiye ulaşılamamıştır. Sinan Ümmî’ye ait tarikat silsilenamesinde ve Elmalı Kütüphanesi’ndeki Halveti silsilenamesinde Eroğlu Nûri’nin Halvetiye’nin Yiğitbaşı Kolu’nun kurucusu Şeyh Ahmet Şemşeddin Marmaravî’nin halifelerinden Şeyh Abdülvehab Ümmî’den el aldığı bilgisi yer almaktadır. Bu bilgileri Eroğlu Nûri’nin eserleri de doğrulamaktadır. Şeyhinin vefatından sonra Halvetiye’nin Yiğitbaşı Kolu, Eroğlu Nûri tarafından temsil edilmiştir. Halifesi Niyazi Mısrî’nin şeyhi olacak olan Sinan Ümmî’dir (Oğuz 1990). Bursalı Mehmet Tahir Efendi’ye göre mezarı Kula ve Eşme ilçeleri arasındaki Eroğlu köyündedir (yty: 93-94). Abdullah Ekiz’e göre ise Finike’nin kuzey batı cephesinde, Turunçova’da, Alacadağ’ın zirvesine yakın bir yerdedir. Taş ve kayalarla kaplı bu mezar basit şekilde demir çubuklarla çevrilmiş ve başına “Halvetî pîrlerinden Nûri Eroğlu yatmaktadır ruhuna fatiha 1603” yazılı bir kitabe konulmuştur (1962: 20-21). Bursalı Mehmet Tahir Efendi ise Eroğlu köyündeki mezarın kitabesinde “El-mağfûr ruhuna fâtihâ” kaydının bulunduğunu ifade etmektedir.

 Bursalı Mehmet Tahir Efendi, Eroğlu Nuri’nin Dîvân’ını Kula’da gördüğünü belirtir. Abdullah Ekiz ise hayatı hakkında bazı bilgilerle birlikte şiirlerinin 60 kadarının Sinan Ümmî soyundan gelen Saadet Turgut’un özel arşivindeki bir mecmuanın 1-33 sayfaları arasında bulunduğunu söyler (Ekiz 1962: 20-21). Mustafa Tatcı, Eroğlu Nuri’nin Dîvân’ını Divânçe-i İlâhiyât adıyla yayımlamıştır (2008: 102). Eroğlu Nûri’nin diğer iki eseri ise Mirâtü’l- Âşıkîn, Tasavvuf-ı bi’t-Tarîkat adlarını taşımaktadır.

1. Divân: 51 ilahiden oluşan mürettep olmayan bir küçük dîvân (dîvânçe) niteliğindeki bu eseri, Mustafa Tatcı tenkitli olarak neşretmiştir (Tatcı 2002).

2. Mirâtü’-l Âşıkîn: Tarikate girenlerin hâllerini anlatan Türkçe bir eserdir. Kula ve Manisa Muradiye Kütüphanesi’nde iki nüshası Bursalı Mehmet Tahir Efendi tarafından görülmüştür.

3. Tasavvuf-ı Bi’t-Tarîkat (Risâle-i Şerîf Eroğlu Efendi): Tasavvuf ilminin gerekliliği üzerinde duran ve sûfî düşüncesini merak edenler için yazılan “tasavvufa giriş” mahiyetindeki bu mensur eser, “Tasavvuf-ı bi’t-Tarikat” veya “Risâle-i Şerîf Eroğlu Efendi” adıyla istinsah edilmiş olup iki yazma nüshası bilinmektedir: İzmir Millî Ktp.Yz.Nu. 2011,yp.35b-61b. ve Elmalı İlçe Halk Ktp. Mecmûa Nu:2997,yp.1-74. (Tatcı 2003 ve 2008: 106).

 Eroğlu Nûri, Yunus Emre mektebinin Vahib Ümmî, Sinan Ümmî ve Niyazi Mısrî ile birlikte 16. yüzyıldaki devamcısı olarak değerlendirilebilir. Sade bir dille söylenmiş ilahilerden oluşan şiirlerinde Eroğlu Nûri, tekke edebiyatında yaygın olan şiir türlerine yer vermiştir. Eroğlu Nûri, tasavvufun daha çok amelî/pratik boyutunu yansıtan konularda tasavvufun genel kabulleri içinde yer almakta; Halvetiyye tarikatına mahsus uygulamalarda Halveti, tasavvuf düşüncesinin ilgi alanına giren konularda ise iyi bir vahdet-i vücûd takipçisi olarak karşımıza çıkmaktadır (Ögke 2008: 110). Eroğlu, ilahilerinde yarım ve tam kafiyeyi tercih etmekte çoğu zaman şiirini redif üzere inşa etmektedir. Şiirde ahenk unsurlarından olan bu tekrar ve rediflerin kullanımını Mustafa Tatcı, ilahi türünün bestelenmek için yazılmasına bağlamaktadır (Tatcı 2008: 104).

 

Bursalı Mehmet Tahir (yty). Osmanlı Müellifleri. C.1.  Hzl. Yavuz, A Fikri, İ. Özen. İstanbul: yyy.

Ekiz, Abdullah (1962). Sinan Ümmi ve Ahfadı. Ankara: Orkun Basımevi.

Oğuz, M. Öcal (1990). “Elmalılı Mutasavvıf-Şair Eroğlu Nûri”. Millî Folklor. 8: 16-19.

Ögke, Hatice (2008). "Eroğlu Nûri’nin (v.1012/1063) Tasavvufî Görüşleri". Yüksek Lisans Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi.

Tatcı, Mustafa (2002). Dîvânçe-i İlahîyat Eroğlu Nûri. Ankara: Kültür Bakanlığı. Yay.

Tatcı, Mustafa (2003). Tasavvuf Bi’t- Tarikat Tasavvufa Dair. Ankara: Alperen Yay.

Tatcı, Mustafa (2008). Elmalı’nın Cânları. İstanbul: H Yay.

 

İlahi

Ol güzel Muhammed’e ümmet olan

Hakk’ın zikrini koman dilinizden

Budur ibtidâ farz u sünnet olan

Hakk’ın zikrini koman dilimizden

Zâkirlerin olur varlığı fânî

Teni bu dünyâda dost ile cânı

Dîdâr âşıkının budur nişânı

Hakk’ın zikrini koman dilimizden

Geç gayrıdan meylet aslından yana

Mâlın ehlin nefsin düşmândır sana

An Allah’ın bun deminde seni ana

Hakk’ın zikrini koman dilimizden

Zâkir ol âhret gamından geçesin

Kanatlı Burâk’a binip uçasın

Dost elinden aşk şarâbın içesin

Hakk’ın zikrini koman dilimizden

Hak zikrinden kavî etme gel ruhsat

Hayra tebdîl olur cümle ma’siyet

Eroğlu’ndan budur size vasiyet

Hakk’ın zikrini koman dilimizden

Tatcı, Mustafa (2008). Elmalı’nın Cânları. İstanbul: H Yay. 160-161. (Mecmûa, Elmalı İlçe Halk Ktp., Nu.43, yp.8) /(Mecmûa, Elmalılı Halk Ktp.’den akt. Tatcı 2008: 160-161).

Nutuk

Budur Allah’a doğru yol

Gir Halvetî tarîkine

Sür esmâyı müsemmâ bul

Gir Halvetî tarîkine

Esmâyı sürüp yanasın

Allah’a doğru dönesin

Yedi deryâda yunasın

Gir Halvetî tarîkine

Halvet mü’minlere sünnet

Âşıklar cânına minnet

Vâcib ola sana Cennet

Gir Halvetî tarîkine

Halvetîden algıl eli

Her sözüne digil belî

Olasın mukarreb velî

Gir Halvetî tarîkine

Eroğlu yol kuloğuzu

İzinden ayırma izi

Dostu göre bu cân gözü

Gir Halvetî tarîkine

 Tatcı, Mustafa (2008). Elmalı’nın Cânları. İstanbul: H Yay. 151-152. ( Mecmûa, Elmalı İlçe Halk Ktp.Nu:43, yp.4.) /(Mecmûa, Elmalılı Halk Ktp.’den akt. Tatcı 2008: 151-152).