Madde Detay

Hayatı hakkında çok fazla bir bilgi yoktur. Sadece bir kaynakta şairle ilgili kısa bilgiye yer verilmiştir ( İhsanoğlu 2006:63). Bu bilgiye göre Çerkez asıllı bir cariye olan Gülperî Hanım dönemin Mısır valilerinden olan İbrahim Paşa’nın hanımı, Hoşyar Hanım’ın sarayında yetişmiştir. Daha sonra Hidiv İsmail Paşa’nın sarayına intikal eden Gülperî Hanım, Hidiv İsmail Paşa’nın eşi olan Çeşm-i Âfet Hanım’ın nedimi olmuş, onun himayesinde yetişmiştir (Tunç 2012: 13). Vefat tarihi bilinmemektedir.

Gülperî Hanım’ın şiirleri Güldeste-i Hâtırât adıyla Kahire’de basılmıştır. Mesnevi tarzında kaleme aldığı doksan dokuz sayfalık bir eserdir. Gazeller de dâhil olmak üzere eserin tamamında aynı vezin uygulanmıştır. Eserin içinde bazı bölümlere başlıklar verilmiştir. Eserde geçen kelimelerin bir kısmına dipnotlarla açıklamalar verilmiştir. Bu açıklamalar ya Türkçe kelimelere Arapça ya da Arapça kelimelere Türkçe açıklamalar biçimindedir. Güldeste-i Hâtırât, Kahire’de Matbaatü’l-Maarif’te basılmış olup baskı tarihi kitapta verilmemiştir. Yaşadığı dönem dikkate alındığında Güldeste-i Hâtırât'ın 1900'lü yılların başında basıldığı söylenebilir.

Gülperî Hanım kendisini yetiştiren Hoşyar Hanım’a büyük bir saygı duymuş ve ona güçlü bir vefa duygusuyla bağlı kalmıştır. Bu vefa duygusu, Gülperî'nin şiirlerine yansımıştır. Gülperî, şiirlerinde dönemin Kahire’deki diğer kadın şairlerinden olan Çeşm-i Âfet Hanım’dan da söz etmiştir. Bu durum, kendisinin Çeşm-i Âfet Hanım tarafından da korunup gözetildiğini göstermektedir (Kalyon 2014: 15) Gülperî, edebiyat ve ilme karşı sürekli ilgi duymuştur. İlim öğrenmeye karşı içinde olan tutkuyu da dizelerine yansıtmıştır. Edebiyatla ve tarihle ilgili birikimi de bazı beyitlerinden anlaşılmaktadır. Fuzûlî’den söz ettiği bir beyit de onun divan şiirimizin üstadlarını da tanıyıp okuduğunu göstermektedir. Eserinde kullandığı iktibaslardan Kur’an-ı Kerim’i iyi okuyup anladığı sonucuna varılabilir. Şiirlerinde atasözleri ve deyimleri de rahatlıkla kullanabilmektedir. Yaşadığı coğrafyanın özellikleri doğrultusunda Kahire sarayında Arapça ve Türkçe konuşulmaktadır. Gülperî Hanım, eserinde gezip gördüğü yerleri de çok güzel bir şekilde tasvir etmektedir. Bu durum, onun iyi bir gözlemci olduğunu; aynı zamanda da saray hanımefendisi tarafından pek çok geziye dahil edildiğini göstermektedir. Özellikle hanımefendi ile birlikte katıldığı Avrupa ve İstanbul gezileri onda hayranlık uyandırmıştır. Gülperî, hayran kaldığı beldeleri de şiirlerinde anlatmıştır. Eski Mısır yani Firavun medeniyetinin önemli merkezlerini de gezerek şiirlerinde bu mekânlara değinmiştir. Firavun medeniyetinin bu önemli merkezleri Luksor ve Asvan başta olmak üzere; Edfu, Komambu, Asyut, Sohac ve Kamula’dır. 

İhsanoğlu, Ekmeleddin (2006). Mısır’da Türkler ve Kültürel Mirasları. İstanbul: IRCICA Yay.

Kalyon, Abuzer (2013). Divan Şiirinin Nil’deki Sesi Ayşe Teymûrî Dîvânı. Ankara: Akçağ Yay.

Kalyon, Filiz (2014). Divan Şiirinin Nil'de Açan Çiçeği Gülperî Hanım ve Güldeste-i Hâtırât. Ankara: Akçağ Yay. 

Saraç, M. A. Yekta (1995). "Türk Edebiyatının Mısır’da Unuttuğu Bir Şair: Aişe İsmet Teymûr". İlmi Araştırmalar. (1): 131-140.

Tunç, Semra (2012). Kahire Sarayında Bir Hanım Şair, Çeşm-i Âfet ve Dîvânı. Konya: Palet Yay.

Güldeste-i Hâtırât'dan

Mâder kucağı zihî şerefdir

Lulu-yı tıfûle bir sadefdir

Her subh esen sabâya mânend

Cevlân iderek himâye mânend

Takrîb ile çünki Mısıra geldim

Gâyetle vasi-i asra geldim

Lâkin n’idelim ki baht-ı gümrâh

Bâzâra çıkardı riştemi âh

Bir kâfileye katıldım encâm

Yûsûf gibi de satıldım encâm

Ben gerçi mü’ennes o müzekker

Yok farkı satılmışız berâber

Ta’n itme bana ki müşterâyım

Bir müşteri-i sehâ-behâyım

Bâzâr-ı cihân açıldığı gün

Her yerlere zer saçıldığı gün

Kondu bu mezâda çok selâtîn

Tâ her biri oldu bir cem-âyîn

Bir ‘abd iken ibn-i zât-ı Ya’kûb

Olmuşdu ‘azîz-i Mısır'a mahbûb

Tâ âkıbet oldu zâtı sultân

Kul cinsine geldi başka unvân

Kul oldu ana ahâli-i Mısır

Yok yok ne aceb mevâli-i Mısır

(Kalyon, Filiz (2014). Divan Şiirinin Nil'de Açan Çiçeği Gülperî Hanım ve Güldeste-i Hâtırât. Ankara: Akçağ Yay. 29.)