Madde Detay

Hâfız Ahmed Paşa, tahminen 971/1564 yılında doğmuştur. Sultan I. Ahmed’in kızı Ayşe Sultan’la evli olduğu için Damad Hâfız Ahmed Paşa olarak bilinir. Pomak asıllı olup Filibeli bir müezzinin oğludur. Babasının mesleğinden dolayı Müezzin-zâde olarak da anılır.

Küçük yaşlarda hıfzını tamamlayan Hâfız Ahmed Paşa, on beş yaşında İstanbul’a gider. I.Ahmet zamanında sesinin güzelliği fark edilerek Enderun’a alınan Hâfız, şair tabiatı sayesinde kısa sürede burada padişah musahipliğine kadar yükselir. 1608 başlarında Cafer Paşa'nın yerine kaptan-ı derya olarak atanır. Fakat bir süre sonra bu görevden alınır. Ardından Şam Beylerbeyi olarak atanır ve burada 7 yıl valilik yapar. Daha sonra Van, Erzurum, Bağdat, Anadolu beylerbeyliklerinde bulunmuştur.

Müezzin-zâde, Bağdat Beylerbeyliği sırasında aldığı emir üzerine Bağdat'ta isyan eden "Bekir Subaşı" üzerine yürür. Bağdat'ı 9 ay kuşatır. Bu kuşatma sırasında Bekir Subaşı'nın İran Safevîleri ile müzakerelere geçip şehri onlara bırakmak istediği öğrenilir. Aralık 1626'da bu başarısızlık dolayısıyla sadrazamlıktan ve İran serdar-ı ekremliğinden azledilir ve yerine Damad Halil Paşa getirilir. Daha sonra İstanbul'a dönen Hafız Ahmed Paşa, ikinci vezir olarak Kubbealtı vezirliği görevine devam eder. Bu dönemde I. Ahmed'in kızı ve Sultan IV. Murad'ın kız kardeşi olan Ayşe Sultan ile evlenir ve saraya damat olur. (Uzunçarşılı 2006:380)

Hâfız Ahmed Paşa, asker şairlerdendir. Onun şiirlerinde de yaşamında da askerlik hep ön plândadır. Hâfız'ın divanında hiç kasidesi yoktur; ancak Sultan I. Ahmet’in şiirlerine nazire yazarken pek çok naziresinde padişahın methine yer vermiştir. Hâfız Ahmed Paşa, her şeyden önce bir nazire şairidir. Sultan I. Ahmet’in gazellerinin çoğunu tanzir etmiştir. Hâfız’ın en çok şiirlerini tanzir ettiği ikinci bir şair de Çelebi Ahmet Efendi’dir (Uysal 2010: 12). Topkapı Sarayı I. Ahmed kütüphanesinin yemek odasında bulunan çeşme üzerindeki kitabeleri Müezzin-zâde Hâfız Ahmed Paşa yazmıştır.

Şairin Arap ve Fars edebiyatını iyi bildiği bildirilmektedir. İyi bir aruz bilgisine sahip olmasına rağmen Hâfız'ın bazı şiirlerinin önemli vezin kusurlarından sıyrılamadığı görülür.Veysi Efendi, Hâfız Ahmed Paşa’dan söz ettiği mektuplarında sık sık Hâfız’ın övgüsüne yer vermiş, cihana böyle bir vezirin gelmediğini belirtmiş, Hâfız’ın eşsiz şiirler yazdığını dile getirmiştir.

Şair, ayaklanan kapıkulu askerleri tarafından padişahın gözleri önünde 1041/1631 yılında linç edilerek öldürülür ve vasiyeti üzerine Üsküdar Karacaahmet Mezarlığı’na defnedilir.

Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.) (2009). İsmail Belîğ Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti’l-Eş’âr. Ankara: AKM Yay.

Köprülü, Orhan Fuad (1997). "Hâfız Ahmed Paşa"  İslâm Ansiklopedisi C. 15. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.)(2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Oğraş, Rıza (hzl.) (2001). Esad Mehmed Efendi ve Bağçe-i Safâ-endûz’u. Burdur: Emirdağ Ofset.

Tosun, Serdal (hzl.) (2011). Hâfız Ahmed Paşa Divanı ve İncelemesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Uysal, Adem (hzl.) (2010). Hâfız Ahmed Paşa Divanı (Metin-İnceleme). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (2006). Osmanlı Tarihi. C. 2. Ankara: TTK Yay.

Gazel

Askeründen yine irişdi selâmet haberi

Müjde iy şâh-ı cihân geldi beşâret haberi

Kefere kal‘alarını bıragup kaçmışlar

Varıcak askerinün anda azîmet haberi

İki sûrun haberi fethi bize virdi sürûr

Demidür tolsa cihâna bu meserret haberi

Şerbet-i nusrete kanmış kamu îmân ehli

Hak budur virdi dimâg-ı dile lezzet haberi

Berr u bahra giden askerün ola mansûr

Tapuna dâ’im ire fursat u nusret haberi

Hazret-i Hakdan umar cânile Hâfız benden

Kızıl elma alınup ire ganîmet haberi

Gazel

İy olan izzetile pâdşeh-i rûy-ı zemîn

İy olan devletile sâhib-i ‘izz u temkîn

Sensin ol mâlik-i deryâ-yı fesâhat ki eger

Söylesen nazm-ı güher-bârun olur dürr-i semîn

Bu belâgatla eger zâde-i tab‘un görse

Eyler idi sana Hassân hezârân tahsîn

Hak bilür pâdşehüm gülşen-i nazm içre senün

Gonca-i şi‘r-i terün oldı be-gâyet rengîn

Sâl-i ‘ömrün olup efrâd-ı ‘adedden ekser

Pâdşehlik idesin niçe şuhûr ile sinîn

Görüp eş‘âr-ı dürer-bârını Hâfız benden

Neye kâdir ki nazîre diye iy şâh-ı güzîn 

(Uysal, Adem (hzl.) (2010). Hâfız Ahmed Paşa Divanı (Metin-İnceleme). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.126-127.)