Madde Detay

Hamdî, Sivas müftülüğü görevinde bulunan Abdurrahman Efendi ile 1732’de vefat eden Ümmü Kadın’ın oğludur. Doğum tarihi hakkında kesin bir bilgi yoktur. “Fihrist-i Âl-i Osmân” isimli kasidesi 1632-1730 yılları arasında saltanat süren Osmanlı padişahlarını konu almaktadır. Kasidede ele alınan son padişah 1730-1754 yıllarında tahtta bulunan Sultan I. Mahmûd’dur. Bu da şairin bu iki tarih arasında hayatta olduğu sonucunu çıkarmaktadır. Bu bilgiler, onun XVII. yüzyılın ortalarında doğduğunu göstermektedir. Eğitimiyle ilgili de bir bilgi bulunmamaktadır. Aile fertlerinin ilmiye sınıfından oldukları düşünüldüğünde, şairin de Sivas’ta bulunan medreselerden birinde eğitim gördüğü anlaşılır. Aslanoğlu, şairle ilgili “Şair, müderris, müftü ve Ulu Cami’nin mütevellisi idi. İstanbul'da öldü, ünlü divan şairi Nabi’nin yattığı mezarlığa gömüldü.” der (2006: I/427). Hamdî'nin, ilimle uğraşan, Sivas’taki medreselerde veya medreselerden birinde müderrislik görevinde bulunduğu açıktır. Fakat Sivas müftülüğü görevinde bulunması ve mezarının İstanbul’da olması hususu şüphelidir. Ziyabey Kütüphanesi'nde Nu'man Efendi Kütüphanesi'nden nakledilen yazma mecmualarda, bizzat aile üyelerinin kendi el yazılarıyla tuttukları notlar mevcuttur. Bu notlarda şahıslardan bahsedilirken ilgili kişinin müftülük vasfı özellikle yazılmıştır. Örneğin Abdurrahman Efendi, Nu'man Efendi ve Abdullâh Efendi için sürekli olarak “Sivas Müftüsü” ifadesi kullanılmaktadır. Söz konusu mecmualarda Ahmed Hamdi ile ilgili bu ifade hiç kullanılmamıştır. Ahmed Hamdi’nin mezarının İstanbul’da olduğu hususunda, aileden Uğur Sarısözen tarafından gerek belediye kayıtlarında gerekse şair Nabî’nin mezarı civarında bizzat yapılan araştırmalarda onun ismine kayıtlı bir mezar bulunamamıştır. Dîvân'ında yer alan kasidelerinden de şairin İstanbul’da bulunduğuna dair bir netice çıkmamakta aksine şairin Sivas’ta yaşadığına dair işaretler bulunmaktadır. Çünkü kaside yazdığı kişilerin tamamına yakını Sivaslıdır ve Sivas’ta görev yapan valilerdir. Bu nedenle, Ahmed HamdÎ’nin Sivas’ta yaşaması ve Sivas’ta vefat etmesi daha güçlü bir ihtimaldir. Mezarının nerede olduğuyla ilgili ise herhangi bir bilgi yoktur. Ahmed Hamdî’nin Numan ve Faik isminde şair iki oğlu vardır.

Eserleri şunlardır:

1. Dîvân: Biri İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi TY 9691, diğeri ise Konya İzzet Koyunoğlu Kütüphanesi'nde 13163/2 numarada olmak üzere iki yazma nüshası vardır. Gayr-ı mürettep bir Dîvân'dır. Dîvân'da 233 şiir bulunmaktadır. Bunlardan 20'si kaside, 185'i gazel, 13'ü kıta, 3'ü müfret ve 6'sı tarihtir. Dîvân yayımlanmıştır (Yıldız 2011).

2. Menkıbe-i Abdülvehhâb: Halk arasında Hz. Peygamber’in sancaktarı olarak bilinen Abdülvehhâb Gâzî, Sivas’ta Yukarı Tekke’de türbesi bulunan bir zattır. Tarihî kişiliği ile ilgili kesin bir bilgi bulunmamasına rağmen, halk arasında Abdülmelik b. Mervan zamanında ordu komutanlığı göreviyle Sivas’a geldiği ve burada şehit olduğu şeklinde bir inanış vardır. “Feilâtün Feilâtün Feilün” vezniyle kaleme alınan Abdülvehhâb Gâzî menakıbı 78 beyitten müteşekkildir. Manzumenin tamamında sade bir anlatım göze çarpar.

3. Fihrist-i Âl-i Osmân: Osmanlı sultanlarının tahta çıkış tarihleri ile dönemlerinde meydana gelen olayları ve söz konusu padişahın ölümü ya da tahttan inişini manzum olarak anlatan bir kasidedir. Kaside Dîvân'da yer almamaktadır. Toplam 67 beyitten oluşan kasidenin baş tarafında şair ve tarihçi Hemdemî’nin yazdığı 90 beyitlik bir kaside yer almaktadır. Ahmed Hamdî, Hemdemî’nin bıraktığı yerden alarak kendi zamanına kadar olan padişahları konu edinmektedir. Şair, ele almış olduğu padişahları, 1632 tarihinden başlayarak 1730 tarihine kadar getirmektedir.

Şiirlerinde Hamdî mahlasını kullanan Ahmed Hamdî, aile olarak Nakşibendiyye tarikatına bağlı bir şairdir. Fakat Dîvân'ında din ve tasavvuf ön planda değildir. Hatta hemen hemen yok denilecek kadar azdır. Bu yönüyle divan şairi yönüyle karşımıza çıkar. Hayatı ve şairliği ile ilgili şuara tezkireleri ve diğer biyoğrafik eserlerde bir değerlendirme bulunmamaktadır. Şiirlerinden güçlü bir şair olduğu anlaşılmaktadır. Şiirlerinden Arapça ve Farsçayı iyi derecede bildiği anlaşılmaktadır. Özellikle az kullanılan Farsça kelimelerle yapmış olduğu terkipler şiirini anlamayı zorlaştırmaktadır. Şiirlerinde hakîmane bir söyleyiş hemen dikkati çeker. Bu yönüyle Nâbî takipçilerinden olduğu anlaşılmaktadır. Nazire yazdığı şairler içinde de Nâbî'nin özel bir yeri vardır.

Aslanoğlu, İbrahim (2006). Sivas Meşhurları. ed. Erman Aslanoğlu. Sivas.

Aşkun, Vehbi Cem (1948). Sivas Şairleri. Sivas.

Numan Efendi Mecmuası. Ziyabey Kütüphanesi. Nr. 0189.

Yıldız, Alim (hzl.) (2011). Ahmed Hamdi Divanı. Sivas.

Gazel

Beni kıl şâhid-i gufrânıň-ile yed-be-yed yâ Rab

O sâ‘at kim diye ins ü melek yâ Rab meded yâ Rab

Ne derde bula dermândır ki lutfuňda olur-ise

‘Usâta sîne-fersâ darb-ı peşşe dest-i red yâ Rab

Kanâ‘atla beni âzâde-i kayd-ı ‘alâyık kıl

Tama‘la tâbıňı meşgûli-i dâd u sited yâ Rab

Muvaffak edip âmâlimde ihlâsa halâs eyle

Zuhûr etdükde a‘mâl-i hafiyye nîk ü bed yâ Rab

Hemîşe âşinâ-yı kulzüm-i esrâr-ı vahdet kıl

Bi-hakk-ı şân-ı nass-ı kul hüve’llâhu ahad yâ Rab

Baňa bir rütbe ihsân et ki da‘vâ-yı tesâvîden

Ümîdin kat‘ edip râhat ola ehl-i hased yâ Rab

Neye müncer ola hâli riyâkârânıň ol günde

Olup ger zemlerinde subha hablün min mezid yâ Rab

Tehî dest-i ‘ameldir sıfr-yed koyma kıyâmetde

Nukûd-ı rahmetiň Hamdî’ye bahş et bî-‘aded yâ Rab

 (Yıldız, Alim (hzl.) (2011). Ahmed Hamdi Divânı. Sivas. 55.