Madde Detay

Bakkâl-zâde Seyyid Mehmed Çelebi. Bakkâl-zâde Ali Edîbi Efendi’nin oğludur. Bursalıdır. Peygamber soyundan geldiği için Hâşimî mahlasını kullanmıştır. Eğitimli insanların hak ettiği değeri görmediği gerekçesi ile ticarete atılmış, saraçlık yapmıştır. Ancak Rızâ Tezkiresi, Vekayiü’l-Fudalâ ve Sicill-i Osmânî’de kadılık yaptığı kayıtlıdır. Hasan Çelebi Tezkiresi’nde ise saraçlık yapmakla birlikte eğitimine devam ettiği bilgisi yer almaktadır. Beyânî, Tezkiretü’ş-Şuarâ’da önceleri saraçlık yaparken eğitimini tamamladığı ve usta bir şair olduğunu ifade eder. Mecelletü’n-Nisâb’da künyesi; “es-Seyyid Mehemmed el-Burusevî el-kâdî” şeklinde verilmiştir. Diğer kaynaklar ise kadılık görevinden bahsetmemiş ve saraçlık yaparak geçimini sağladığını bildirmiştir. Uzun bir ömür sürdüğü tahmin edilen Hâşîmî’nin ölüm tarihi kaynaklarda ihtilaflıdır. Güldeste-i Riyâz-ı İrfân ve Vefâyât-ı Dânişverân-ı Nâdiredân’da 1012/1603, Rızâ Tezkiresi’nde 1022/1613, Eslâf’ta 1040/1630, Osmanlı Müellifleri’nde 1041/1631, Vekayiü’l-Fudalâ, Mecelletü’n-Nisâb ve Sicill-i Osmânî’de 1037/1627 olarak kaydedilmiştir. “Server-i şu’arâ” (1037/1627) terkibi vefatına tarih olarak düşülmesine rağmen; Mihr ü Vefâ mesnevisindeki eserin tamamlanma tarihi olarak Haşimî tarafından düşülen “Bihamdillâh temâm oldı risâle” 948/1641 tarihi dikkate alınmalıdır. Bu durumda şairin ölüm tarihi en erken 948/1641’dir. Edirnekapı dışında, Emir Buharî Tekkesi civarında, İbni Kemal’in mezarına yakın bir yerde medfundur.

Sultan 1. Ahmed ve damadı Nasuh Paşa’nın yakınındaki şairlerden biri olan Hâşimî, Bayramiye tarikatına mensuptur.

Biyografik kaynaklar, Hâşimî’nin tek eseri olarak Dîvân’ından bahseder. İlk defa Agâh Sırrı Levend, Hâşimî’nin Dîvân’ı dışında bir eserinin varlığından söz etmiştir. Agâh Sırrı Levend’in İstanbul Sahaflar Çarşısı’nda bulduğu Mihr ü Vefâ mesnevisi, Hâşimî’nin biyografik kaynaklarda yer almayan eseridir. Dîvân’ı üzerine Ayşe Bulan Özdemir ve Oktay Selim Karaca tarafından iki yüksek lisans tez çalışması; Mihr ü Vefâ mesnevisi üzerine Selami Ece tarafından bir yüksek lisans tez çalışması yapılmıştır.

Dîvân’ında, 10 kaside, 128 gazel, 3 terkib-bend, 1 müseddes, 4 tesdis, 1 tahmis, 3 tazmin, 2 müstezad, 1 mesnevi, 3 rubai, 140 kıta ve nazm, 642 matla ve 42 muamma yer almaktadır.

Mihr ü Vefâ mesnevisi, 6511 beyitten oluşmaktadır. Söz konusu mesnevide şairin biyografisine dair de önemli bilgiler yer almaktadır. Mesneviye göre Hâşimî, Emir Sultan’la akrabadır. Mesnevi 948/1641 yılında tamamlandığı dikkate alındığında şairin ölüm tarihinin en erken 948/1641 olduğu ve yüz yaşını hayli aşkın bir süre ömür sürdüğü tahmin edilmektedir.

Şerh-i Mu’ammât, kaynakların muammada ustalığında ittifak ettikleri Hâşimî’nin kendi muammalarına yaptığı 4 varaklık bir çözümlemedir.

Hâşimî’nin ta’lik yazı, muamma ve tarih düşürmede özel bir yeteneği vardır. Ahmed Cevdet Paşa, Belâgat-ı Osmânîye’de “sınâ’at-ı târîhde imam olmuştur” ifadesiyle, Hâşimî’nin tarih düşürmedeki yeteneğinden bahsetmiştir. 

Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.) (1998). İsmail Beliğ Güldeste-i Riyaz-ı İrfan. Ankara: Anıl Matbaa ve Ciltevi. 521- 522.

Akbayır, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyya Sicill-i Osmânî- Osmanlı Ünlüleri. (yeni yazıya akt. Seyit Ali Kahraman). C.2. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 652.

Atlansoy, Kadir (1998). Bursa Şairleri Bursa Vefayatnâmelerindeki Şairlerin Biyografleri. Bursa: Asa Kitabevi. 242.

Balcı, Rüştü (hzl.) (2007) Katip Çelebi Keşfü’z-Zünun An Esâmil Kütübi ve’l-Fünûn. C.2. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Bulan Özdermir, Ayşe (hzl.) (1990). Haşimî (Bursalı) Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanının Tenkitli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi. 

Bursalı Mehmed Tâhir (2000). Osmanlı Müellifleri ve Ahmed Remzi Akyürek Miftâhu’l-Kütüb Ve Esâmî-i Müellifîn Fihristi. C. 2. Ankara: Bizim Büro Basımevi. 488-489.

Ece, Selami (1996). Tahkiye Açısından Haşimî’nin Mihr ü Vefa Mesnevisi. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.

Ece, Selami. (2003). “Bursalı Haşimi ve Eserleri”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi.(21): 53-58.

Faik Reşat (yty). Eski Bilginler Düşünürler Eslaf. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser. 199-201.

Karaca, Oktay Selim (1995). Haşimî Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.

Kayabaşı, Bekir (1997). Kâf-zâde Fâizî’nin Zübdetü’l-Eş’âr’ı. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi. 595-597.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.)(2001). Mehmed Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay. 1195-1196.

Kutluk, İbrahim (hzl.) (1989). Kınalı-zade Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-Şuarâ. C.2. Ankara: TTK Yay. 1055-1057.

Kutluk, İbrahim (hzl.) (1997). Beyânî Mustafa Bin Carullah Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: TTK Yay. 324-325.

Levend, Agâh Sırrı (1988). Türk Edebiyatı Tarihi. C. 1. Ankara: TTK Yay. 133.

Müstakim-zade Süleyman Sa’deddin Efendi (2000). Mecelletü’n-Nisâb (Tıpkıbasım). Ankara: KB Yay. 439.

Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakâ’ik-i Nu’mâniyye ve Zeyilleri “Vakâyiü’l-Fuzalâ”. C. 3. İstanbul: Çağrı Yay. 94-95.

Riyâzî. Tezkire-i Riyâzî. Millet Ktp. Nu: 765. vr. 143b-144a.

Zavotçu, Gencay (hzl.) (2009).Rıza Tezkiresi (İnceleme-Metin). İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı. 172-173.

Gazel

Letâfet gülsitânınun hadün gül-berg-i handânı

Melâhat bûstânınun kadün serv-i hırâmânı

 

Görenler lâceverdî câme geydükçe seni mâhum

Tulû’ itdi sanurlar âsmândan mihr-i rahşânı

 

Gelenler bizden evvel câm-ı ‘ışkı nûş idüp geçmiş

Bulınmadı ayakdaşum ben oldum şimdi meydânı

 

Seversen hüsn ü ân ile ser-âmed bir cüvân sev kim

Cemâlin her kime ‘arz itse vâlih eyleye anı

 

Olaldan zikr ü fikri dilde zülf ü hattı cânânun

Olupdur Hâşimî’nün cümle eş’ârı mesânî

 (Karaca, Oktay Selim (1995). Haşimî Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.122.)

 

Gazel

Esb-i nâz ile o şeh gül gibi cevlân eylesün

‘Âşık-ı üftâdesin hâk ile yeksân eylesün

 

Gül gül itdüm râh-ı kûy-ı yâri kanlu yaş ile

Taşra çıksun ol perî seyr-i gülistân eylesün

 

Ol çatup ebrûların hışm eyledükçe nâz ile

Çekmeyüp gönlüm kemân-ı cevrini yâ n’eylesün

 

Vakt-i gül sohbet zamânı[dur] yaşun oldı karîb

Şâh-ı ‘alem yine ehl-i nazma ihsân eylesün

 

Bezm-i gülşende du’â-yı devlet sultânuma

Hâşimî tab’ın yine murg-ı hoş-elhân eylesün

 

(Karaca, Oktay Selim (1995). Haşimî Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi. 47.)

 

Gazel

Rûz-ı ‘ıyd oldı bugün seyrâna çık ey gonce-fem

Gül yüzünle ‘ıyd-ı kâmî eyle gülzâr-ı İrem

 

‘Iydgâh içre salıncakda görüp dirler sana

Nâzıla ey nahl-i hoş-reftâr salın dem-be-dem

 

Ey hilâl-ebrû salıncakda yüzün görsem senün

Şâh-ı encüm burc-ı mîzân üzre vardı sanuram

 

Makdemünle göklere irdi salıncaklar bugün

Yâ Mesîhâ sen çıkup çerh üstine basdun kadem

 

Yûsuf-ı Mısr-ı melâhatsin terâzuda yahod

Anun içün sîm-i eşk-i Hâşimî olur derem

 (Karaca, Oktay Selim (hzl.)(1995). Haşimî Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi. 44.)