Madde Detay

Asıl adı, İbrahim’dir. İstanbul’da 1051/1641-42 senesinde dünyaya gelmiştir. Vüzerâdan Deli Hüseyin Paşa’nın kethüdası Mehmed Ağa’nın oğludur. Tahsilini tamamladıktan sonra Halvetîye tarikatı şeyhlerinden Koca Mustafa Paşa Şeyhi Alâeddin Efendi’ye intisap etmiştir.  1090/1679-80 tarihinde hacca gitmiştir. 1097/1685-86 senesinde Rumeli Hisarı’nda bulunan Fatih Sultan Mehmed Camii imamı ve Üsküdar’da Vâlide-i Atik Camii muhaddisi olmuştur. 1106/1694-95 tarihinde Şehzâde Sultan Mehmed Han Camii vaizliğine getirilmiş ve bu görevindeyken 1114/1702-03 tarihinde vefat etmiştir. Altımermer’de medfundur. Râzî Abdü’l-latîf Efendi ölümüne “Cennetde de ey Nakşî gel hû diyelüm yâ hû” diyerek tarih düşürmüştür.

Eserleri:

Dîvân: Süleymaniye Kütüphanesi yazmaları arasında, Esad Efendi koleksiyonunda 2709 numarada kayıtlıdır. Tamamı 195 varak olan eser, nesih yazı ile yazılmıştır. Dîvân-ı Nakşî; Dîvân-ı Fahrî, Dîvân-ı Yunus Emre ve Dîvân-ı Cemâlî-i Halvetî adlı eserlerden önce, 1b-76a sayfaları arasında yer almaktadır (Ayhan 2000: 42).

İlâhiyyât: Millet Kütüphanesi, Şer’iyye bölümünün 1229/4 numaralı eseridir. Tasavvufî hüviyetteki eserin 27b-36a sayfları arasında bulunan, İlâhiyyât-ı Nakşî Efendi başlığı altındaki 21 adet şiir, nesih yazı ile yazılmıştır (Ayhan 2000: 42).

Akbayar, Nuri (hzl.). (1998). Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî (Yâhud Tezkîre-i Meşâhir-i Osmânî). C. 2. İstanbul: Kültür Bakanlığı-Tarih Vakfı Ortak Yay.

Altuner, Nuran (hzl.) (1989). Safâî ve Tezkiresi İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Arslan, Mehmet (hzl.) (2018). Mecma‘-i Şu‘arâ ve Tezkire-i Üdebâ. Ankara: KTB. Yayınları. [Erişim Tarihi: 11.05.2020]. e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58597,mecma-i-suara-ve-tezkire-i-udeba-pdf.pdf?0.

Ayhan, Emrah (hzl.) (2000). Nakşî Dîvânı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Ekinci, Ramazan (2018). Vekayi‘ü’l-Fuzala Şeyhi’nin Şakaik Zeyli. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay.

İnce, Adnan (2018). Tezkiretü’ş-şuarâ Mîrzâ-zâde Mehmed Sâlim Efendi. Ankara: KTB. Yay. [Erişim Tarihi: 11.05.2020]. e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/57124,mirza-zade-mehmed-salim-tezkiretu39s-su39arapdf.pdf?0.

Nakşî

Oldı göñlüm bil ki halvet-hâne-i sultân-ı ‘aşk

Menzil ü meévâ idindi kalbümi mihmân-ı ‘aşk

Feyz irişdi cânuma gördüm şeref-yâb oldı dil

Nûr-ı mahz olmuş cemâl-i yâr ile eyvân-ı ‘aşk

Na‘ra-i feryâd idüp bezm-i visâl-i yâr içün

Cân ile Hakdan münâcât eyledi mestân-ı ‘aşk

Ceyş-i hasret ‘azm-râh idüp derûn iklîmine

Bâr-gâhuñ gördi cânumda şeh-i şâhân-ı ‘aşk

Pâdişâh-ı ‘aşka işret-gâh olup bu cân u dil

Mesken itdi göñlümüñ tahtında ol hâkân-ı ‘aşk

‘Aklumı yagmaladı envâr-ı tîg-i gamzesi

Mülket-i kalbüm harâb itdi benüm burhân-ı ‘aşk

Dâg yakmış şerha çekmiş sînesin çâk eylemiş

Böyledir âlemde Nakşî hâl-i müştâkân-ı ‘aşk

(Ayhan, Emrah (hzl.) (2000). Nakşî Dîvânı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.137)

Nakşî

Ruhı gîsûları ol âfetüñ nakş-ı nigâr oldı

Açıldı bâg-ı hüsnüñ sünbüli evvel-bahâr oldı

‘İzâr-ı âli gûyâ bir gül-i sad-berg olup yâruñ

Anuñ-çün bülbülüñ nâlişleri feryâd u zâr oldı

Hikâyetler iderdi feyz ile bezm-i visâlinden

Habeler virmedi bâd-ı sabâ çok rûzigâr oldı

Ser-i kûyında kaldı dûr olup ol âşiyânından

Bu murg-ı dil o yâruñ târ-ı zülfinde şikâr oldı

Çemen yeşm-i hatâyî şânedür gîsû-yı ra‘nâya

Cemâl-i yâra cûlar gûyiyâ âyine-dâr oldı

Ser ü zülfin gören gûyâ ki seyr-i kûh-sâr eyler

O çeşm-i gamze-i âhûları âşüfte-kâr oldı

Ne cevherler göründi hâme-i mu‘ciz-beyânından

Ma‘ârif ile mülk-i nazma Nakşî şehriyâr oldı

(Ayhan, Emrah (hzl.) (2000). Nakşî Dîvânı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi. 185-86.)