Madde Detay

Üsküdar’da doğdu. Doğum tarihi bilinmemektedir. Adı Mustafa İsâmeddin Efendi’dir. Babasının adı Abdullah’tır. Annesi, Vakanüvis Seyyid Hakem Efendi’nin kız kardeşidir. Medrese öğrenimi gördü. Müderrislik yaptı. Rebiyülevvel 1201/Ocak 1787’de Edirne kadısı oldu. Nakşîbendi tarikatına intisap etti. Osmanlı Müellifleri (Mehmed Tâhir 2000: 369)’ne göre 1203/1788-89 yılında vefat etti. Mezarı Üsküdar’dadır.

Gülşen-i Şâhidî alâ-Tuhfeti’ş-Şâhidî, Şerh-i Arûz-ı Endülüsî, Şerh-i Miftâhu’l-Verîd, Tercemetü’r-Risâletü’l-Mehdiyye, Şerh-i Kasîdetü’l-Münferice, Şerh-i Bânet Su’âd, Tercemetü’r-Risâletün el-Hafîn Şeyh Abdu’llâh el-Kaşgarî, Şerh-i Kasîdetü’t-Tâ’iyyetü li-Abdü’l-Kâdir el-Geylânî, Şerhü’l-Kasîdetü’d-Dimyâtiyye, Şerh-i Ebyâti Muhtasari’l-Maân el-Müsemmât alâ-Vezni Bânet Su’âd, Mizânü’l-Acem, Tuhfetü’d-Dârriyye fi Şerhi Kasideti’l-Ensâriyye, Terceme-i Mefâtihi’d-Dürriyye, Şerhü Nevâbiğü’l-Kelim (Bilgin 2012: 282; Oğraş 2001: 145; Mehmed Tâhir 2000: 369) adlı eserleri bulunmaktadır. 

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ Sicill-i Osmanî. C. 3. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 802.

Bilgin, Azmi (2012). “Mustafa İsameddin Efendi”. Üsküdarlı Meşhurlar Ansiklopedisi. ed. A. Kahraman. İstanbul: Üsküdar Belediyesi Yay. http://www.uskudar.bel.tr/tr-TR/hizmet/Yayinlar/MNA_%C3%9Csk%C3%BCdarl%C4%B1%20Me%C5%9Fhurlar.pdf [erişim tarihi: 23.05.2014]. 281-282.

Bursalı Mehmed Tâhir (2000). Osmânlı Müellifleri. C. I. Ankara: Bizim Büro Yay. 369-370.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.I-II. Ankara: Bizim Büro Yay. 687.

Mustafâ İsâmeddîn Üsküdârî. Şerh-i Arûz-ı Endülüsî. Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu. 06 Mil Yz A 2824.

Oğraş, Rıza (hzl.) (2001). Esad Mehmed Efendi ve Bağçe-i Safâ-Endûz’u İnceleme-Metin. Burdur: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10734,bahcepdf.pdf?0 [erişim tarihi: 23.05.2014]. 145.

Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi (2004). “İsâm”. C. 5. Ankara: AKM Yay. 209. 

Hâzâ Şerh-i Arûz-ı Endülisî

Bismillâhirrahmânirrahîm

Hamd ü senâ ol vücûd-bahşa ki fazl-ı vâfir ü medîdi ile evzâ‘-ı arûz-ı kevni berây-ı sebeb-i cism-i sakîl ve rûh-ı hafîf-i bast u inşâd ve veted-i mecmû‘ u mefrûk içün latîf ile kesîfin beynini cem‘ u efrâk u efrâd ve fâsıla-i sugrâdan âlemi ve fâsıla-i kübrâdan âdemi ihrâc u îcâd eyleyüp hezârân-ı mekşûfa vü mahfîye elkâb-ı mütenevvi‘a ile müterecciz ü müterennim ve tûtî-i nâtıkasını gülşen-serây-ı müreffilânda elsine-i muhtelife ile mütekellim eyledi ve salât-ı kâmile ol mazhar-ı etemm ve şâhid-i Bekke süvâr-ı çemenistân-ı lî-me‘a’l-lâh ki kâtıf-ı ber-i dîvân-ı ezelî olup (...)

Beyt yönünden on altı demekdir ki hâfî olmaga ki bu beytlerden murâdı her bahr için inşâd etdigi ebyât-ı usûldür ki evzâ‘-ı muhtasarı ana mebnîdir. Lugatde ev hâne ma‘nâsına ıstılâhda bir şi‘rdir ki iki mısra‘dan mürekkeb ola gerek. Gerek kâfiyeleri muvâfık olsun gerek olmasın ve şi‘r beytini sahrâ-nişîn Arabların evine teşbîh etmişler. Vech-i teşbîh ol beytin kıyâmı şecer ü cebel ve mîh-i pelâsdan oldugu gib şi’r beytin(in) kıyâmı da esbâb u evtâra fevâsıl iledir. Ve beytin erkân-ı erba‘ası vardır ki biri arûzdur ve biri ibtidâdır ki mısra‘-ı sânînin cüz-i evvelidir. Ve biri darbdur ve evvel-i beytin süftesi ma‘nâ ve arsası kâfiyedir. Burda nakl olunur ki musannif bu (...)

(Mustafâ İsâmeddîn Üsküdârî. Şerh-i Arûz-ı Endülüsî. Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu. 06 Mil Yz A 2824. 1b, 13b-14a.)