Madde Detay

Kabasakal Mehmed’in hayatı hakkında bilgi yoktur. Köprülü, şairin adını 18. yüzyıl şairleri içerisinde zikreder (2004: 369-372). Kabasakal Mehmed’in Rumelili olduğu ve Köprülüzade Ahmed Paşa’nın maiyetinde bulunduğu sanılmaktadır. Köprülülerden Fazıl Mustafa Paşa’nın oğlu Ahmed Paşa’nın ordusunda çalıştığı, böylece Kabasakal Mehmed’e de bir asker ozan gözüyle bakılabileceği anlaşılıyor (Arısoy 1995: 209). İki destanı F. Köprülü’nün Türk Saz Şairleri isimli eserinde kayıtlıdır (TDEA 1982: 62). Bunlardan ilki 18 Ekim 1737’de Niş Kalesinin geri alınması münasebetiyle söylenmiştir. İkinci destan ise savaşlardan sonra idarede meydana gelen bozulmaları ve halka yapılan zulümleri Ahmet Paşa’ya bildiren bir nevi arz-ı hâldir (Çelik 2008: 181; Sakaoğlu-Alptekin 2008: 86). Kabasakal Mehmed, şiirinin birinde Mehemmed mahlasını kullanmıştır: “Kusurum afvinle eyle inayet /Hafiften tarihi düştü hidayet/Yoktur keremine asla inayet/ Mehemmed biçare kulun efendim”(Köprülü 2004: 369-372). Diğer şiirindeki mahlası ise “Kara Molla Oğlu” olarak geçmektedir: “Kara Molla Oğlu araya girdi/Altı kese akçeye halas buldu/Reâyâya cebren salyane oldu/Bize olan zulmü bilin efendim” (Çelik 2008: 182). Destandan hareketle yaşadığı devir belirlenebilmektedir. 

Kabasakal Mehmed, bu destanlarında Köprülülerden övgüyle söz eder. Âşığın, 18. yüzyıl halk şiirinde önemli bir yeri olduğu belki söylenemez ancak şiirlerinden anlaşılacağı üzere saygılı bir dille, dönemin genel durumunu, haksızlıkları, bozuklukları dile getirmesi bakımından ilginç sayılabilir (Arısoy 1995: 209). Köprülü’ye göre ortadan daha aşağı seviyede bir âşıktır (TDEA 1982: 62).

Arısoy, Sunullah (1995). Türk Halk Şiiri Antolojisi. Ankara: Bilgi Yay.

Çelik, Ali (2008). Türk Halk Şiiri Antolojisi. İstanbul: Timaş Yay.

Köprülü. Fuat (2004). Saz Şairleri. Ankara: Akçağ Yay.

Sakaoğlu, Saim, Ali Berat Alptekin (2008). Türk Saz Şiiri Antolojisi. Ankara: Akçağ Yay.

“Kabasakal Mehmed” (1982). Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 5. İstanbul: Dergâh Yay. 62.

Fukara Kulların Arzuhal Kıldı

Fukara kulların arzıhal kıldı

Ahvaller ziyade perişan oldu

Mâsumlar mektepte okumaz oldu

Mâsumlar duasın alın efendim

 

Mektebin önünde ahır yapıldı

Hep okuyan sıbyan geri çevrildi

Etme diyenlerin evi yıkıldı

Bunun ilacını görün efendim

 

Yiyiciler akçe ister cereme

Verilen malımız gelmez kaleme

Perişanlık şâyi oldu âleme

Kullarına imdad kılın efendim

 

Akşam olur yiyiciler derilir

Fukara kulların kusurun bulur

Haftada hem üç yüz kuruşun alur

Keyfiyet hâlimiz bilin efendim

 

Silahdâr yazmağa tertip olundu

Gitmeyenler için defter verildi

Üç yüzden ziyade kulun soyuldu

Reaya ahvalin bilin efendim

 

Yetmiş kadar adam mahbus bulundu

Nice bigünahlar zahimdâr oldu

Mütevellî imam sebebi oldu

Kulların ahvalin bilin efendim

 

Yetmiş âdem ile ihzar olundu

Reaya kulların hâli bilindi

Üç kimse üstüne hüccet olundu

Hâlimize merhamet kılın efendim

 

Kara Molla Oğlu araya girdi

Altı kese akçaya halâs buldu

Reayaya cebren sâlyâne oldu

Bize olan zulmü bilin efendim

 

Otuz kese akça tecrim olundu

Beş çifti olanın ikisi kaldı

Akbet Deveci Osman belâsın buldu

Sâirin hakkından gelin efendim

 

Reaya kulların çektiler gücün

İmam adam gönderdi töhmet içün

Devletli Beyfendimizin başıyçün

Tezkire edin de sorun efendim

 

Niş gibi kal’anın fethini kıldın

Koymadın küffardan intikam aldın

Âlemde gazilik şöhretin buldun

Kulların intikamın alın efendim

 

Kusurum afvinle eyle inâyet

Hafiften tarihi düştü hidâyet

Yoktur keremine asla nihayet

Mehemmed biçare kulun efendim

Arısoy, Sunullah (1995). Türk Halk Şiiri Antolojisi. Ankara: Bilgi Yay. 2009-2010.

 

Destan

Yedi kral sizden hazer kılarlar

Neslimizde keramet var bilirler

Cümle âlem buna teslim olurlar

İttifak-ı âlem bu değil midir

 

Ecdadın âleme tehâşa kıldı

Himmetiyle evkâf zuhûra geldi

Bütün dünya ona müsahhar oldu

İnâyet-i Huda bu değil midir

 

Fazıl efendimiz Girit’e geldi

Küffârın başına ateşler saçtı

Nice şehitlere hülleler biçti

Fatih-i Kandiye ol değil midir

 

Şehid efendimiz Beç’e dek aldı

Mübarek vücudu pinhanda kaldı

Kerameti anda kemâlin buldu

Cümlenin ma’lumu bu değil midir

 

Ceddimiz Bosna’nın fethini kıldı

Anda kerameti zuhura geldi

Kahraman misali kılınçlar saldı

Sedd-i İskenderî bu değil midir

 

Amminiz efendim geçti İran’a

Nizam verdi Şemâhi’ye, Şirvan’a

Tebriz’in fethine olmaz behâne

Gaziler sultanı o değil midir

 

Niş kal’asın küffâr gafleten aldı

Fethi efendime müyesser oldu

Yeşil sancak ile hep etraf doldu

Keramet nişanı hu değil midir

 

Niş fethine âlem tahsin kıldılar

Hâtif sada ile tahsin dediler

Aman deyip küffâr necat buldular

Nusret-i ilâhî bu değil midir

 

Efendimdir vüzerâlar sultanı

Merhamet sizdedir ey kerem kânı

Senin adaletin tuttu cihanı

Mehemmed biçare kul değil midir

Köprülü, Fuat (2004). Saz Şairleri. Ankara: Akçağ Yay. 369-370.