Madde Detay
KEMÂLÎ, Hâcı Kemâl, Eğridirli Hâcı Kemâl
(d. ?/? - ö. 920’den sonra ?/1514-15’ten sonra ?)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / Başlangıç-15. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Hâcı Kemâl’in hayatı hakkında kaynaklarda yeterli bilgi yoktur. Eğridirlidir. Risâle fî Âdâbi’l-Mülûk ve Nesâyihi’s-Selâtîn adlı eserinin sonunda yer alan bilgilere göre "İbnü’l-Kadrî" olarak da tanınmaktadır. Ancak “Hâcı” sıfatını hangi sebeple aldığı bilinmemektedir. Babasının adı Hâcı İlyâs’tır (Ertek Morkoç 2003: XXVI). Mahlası Kemâlî’dir. Câmi’ü’n-Nezâ’ir’indeki şiirlerinin başına da mahlasının diğer Kemâllerle karışmasını önlemek için Kemâlü’l-Musannif ibaresini koymuştur. Şairin eğitim durumunu gösterir bir belge mevcut değildir. Ancak gerek tertip ettiği mecmuadan gerek şiirlerinden ve Arapça risalesinden hareketle iyi bir eğitim aldığını söylemek mümkündür. Yazdıkları onun, Fâtih devrini kısmen, II. Bâyezîd devrini tamamen, Yavuz Sultân Selîm dönemini ise 920/1514-15’ye kadar gördüğünü göstermektedir. Fakat kaynaklarda hayatının bu tarihten sonraki kısmına ilişkin bir bilgi bulunmamaktadır. Hâcı Kemâl’in bilinen eserleri şunlardır:
1. Câmi’ü’n-Nezâ’ir: Anadolu’da oluşan Türk edebiyatının başlangıç döneminin temsilcilerinden “Ahmed Fakîh, Şeyyâd Hamza, Dehhânî, Gülşehrî, Âşık Paşa” gibi şairlerin şiirleri için tek kaynak durumundadır. Ahmed Fakîh'in Çarh-nâme adlı kasidesinin bilinen tek nüshası, 15. yüzyıl şairlerinden Zeyneb Hatun'un bilinen tek şiiri bu mecmuadadır. Ayrıca eserde “Yûnus Emre, Ahmedî, Ahmed-i Dâ’î, Nesîmî, Şeyhî, Ahmed Paşa, Necâtî, Mihrî, Ahî, Zâtî” gibi Dîvân’ı günümüze ulaşmış çok sayıda şaire ait şiirler yer almaktadır. Mecmuanın tamamlanma tarihi 918/1512’dir.
2. Risâle fî Âdâbi’l-Mülûk ve Nesâyihi’s-Selâtîn: Arapça mensur ve didaktik bir kitaptır. 37 varaktan oluşmaktadır. Eserin telif tarihi 920/1514’dir.
Şairin Dîvân tertip edip etmediği bilinmemekte, ancak Câmi’ü’n-Nezâ’ir’inde altmış yedi şiirinin yer alması Dîvân/Dîvânçe sahibi olabileceğini düşündürmektedir. Eğridirli Hâcı Kemâl çok yönlü biridir. O, hem nazire mecmuası derleyicisi hem yazar hem de şairdir. Manzumelerinin çoğu naziredir. Bunlarda, tanzir ettiği şiirleri hayal zenginliği, anlam yoğunluğu ve söyleyiş güzelliği bakımından aştığını söylemek mümkün görünmemektedir. Az sayıdaki zemin şiirinde ise geleneğin sınırları içinde kalmıştır. Gazelleri arasında rindâne ve âşıkane olanların yanı sıra dünyanın geçiciliğinden, ibadetin ve ahiret hayatının öneminden bahsettikleri de vardır.
Kaynakça
Bursalı Mehmed Tâhir (2000). Osmânlı Müellifleri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay.
Cunbur, Müjgân (2004). “Hacı Kemâl”. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 4. Ankara: AKM Yay. 313.
Ertek Morkoç, Yasemin (2003). Eğridirli Hacı Kemâl’in Câmiü’n-Nezâir’i. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.
Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî - Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.II. Ankara: Bizim Büro Yay.
Turan, Selami (2001). “Eğridirli Hacı Kemal ve Cami’u’n-Nezâ’ir’i”. Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Yönleri ile Eğirdir: 1. Eğirdir Sempozyumu 31 Ağustos-01 Eylül 2001. Eğirdir/Isparta. 841-854.
Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1979). C. 3. “Hacı Kemâl (Eğridirli)”. İstanbul: Dergâh Yay. 447.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: PROF. DR. BEYHAN KESİKYayın Tarihi: 25.11.2013Güncelleme Tarihi: 04.11.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Fitne-i devrân elinden el-gıyâs
Çarh-ı kej-gerdân elinden el-gıyâs
Pür ider kan ile her dem çeşmümi
Yârab ol fettân elinden el-gıyâs
Bezm-i gamda nâyveş dâ’im budur
İtdüğüm nâlân elinden el-gıyâs
Fülk-i gam vermez necâtı kim geçem
Bahr-i bî-pâyân elinden el-gıyâs
Ey Kemâlî devr elinden niçe bir
İdesin efgân elinden el-gıyâs
Her cihetten zîre seni dehr-i dûn
Etmedi handân elinden el-gıyâs
(Ertek Morkoç, Yasemin (2003). Eğridirli Hacı Kemâl’in Câmiü’n-Nezâir’i. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi. 213-214.)
Gazel
Bahârun leşkeri haylî ayag uzatdı sahrâya
Sehâbun gözleri dürr ü güherler dökdi deryâya
Dikildi kûhsâr üzre zümürrüdden alem yer yer
Şitânun şiddetin sürdi ki rahtın düzdi yagmâya
İrişdi feyzi feyyâzun cihân cennât-ı adn oldı
Agaçlar hulleler giydi çiçekler döndi havrâya
Çemen istebrak ü sündüs döşekler saldı mînâ-reng
Sular kevser olup çaglar beşâret kılur eşyâya
Sabâ müşgîn-nefes urdı irişdi cân meşâmına
Delürdi her dil-i Mecnûn haber irgürdi Leylâya
Gözi yaşı Kemâlînün akar dinmez gece gündüz
Meger kim âşık olmışdur şu Vâmık gibi Azrâya
(Ertek Morkoç, Yasemin (2003). Eğridirli Hacı Kemâl’in Câmiü’n-Nezâir’i. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi. 2012-2013.)
Murabba’
Sanemâ cânumuza bunca cefâlar nice bir
Hasret ü derd ü gam u dilde anâlar nice bir
Âşıka cevr ü rakîbime vefâlar nice bir
Bize dilber nice bir bunca cefâlar nice bir
Hicrün ile nice bir bî-dil-i gamnâk olavuz
Bu hevân âteşine yanubeni hâk olavuz
Reh-i aşkunda akar su gibi biz pâk olavuz
Bize dilber nice bir bunca cefâlar nice bir
İ’tibâr eylemedün bunca bizüm sözümüze
Kılmadun rahm-ı nazar birle bu zer yüzümüze
Merhamet eylemedün bu dil-i pür-sûzumuza
Bize dilber nice bir bunca cefâlar nice bir
Yazalı hicr ü gamun kıssası şerhini kılam
Gönlümün tutdı girîbânını bu dest-i elem
Bunca a’dâlara sen gösteresin lutf u kerem
Bize dilber nice bir bunca cefâlar nice bir
N’ola ben haste-dilün zahmına merhem idesin
Vaslunı cân u gönül murgına mahrem idesin
Bu Kemâlî kuluna yâ nice derhem idesin
Bize dilber nice bir bunca cefâlar nice bir
(Ertek Morkoç, Yasemin (2003). Eğridirli Hacı Kemâl’in Câmiü’n-Nezâir’i. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi. 393-394.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 25.11.2013Güncelleme Tarihi: 04.11.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Fitne-i devrân elinden el-gıyâs
Çarh-ı kej-gerdân elinden el-gıyâs
Pür ider kan ile her dem çeşmümi
Yârab ol fettân elinden el-gıyâs
Bezm-i gamda nâyveş dâ’im budur
İtdüğüm nâlân elinden el-gıyâs
Fülk-i gam vermez necâtı kim geçem
Bahr-i bî-pâyân elinden el-gıyâs
Ey Kemâlî devr elinden niçe bir
İdesin efgân elinden el-gıyâs
Her cihetten zîre seni dehr-i dûn
Etmedi handân elinden el-gıyâs
(Ertek Morkoç, Yasemin (2003). Eğridirli Hacı Kemâl’in Câmiü’n-Nezâir’i. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi. 213-214.)
Gazel
Bahârun leşkeri haylî ayag uzatdı sahrâya
Sehâbun gözleri dürr ü güherler dökdi deryâya
Dikildi kûhsâr üzre zümürrüdden alem yer yer
Şitânun şiddetin sürdi ki rahtın düzdi yagmâya
İrişdi feyzi feyyâzun cihân cennât-ı adn oldı
Agaçlar hulleler giydi çiçekler döndi havrâya
Çemen istebrak ü sündüs döşekler saldı mînâ-reng
Sular kevser olup çaglar beşâret kılur eşyâya
Sabâ müşgîn-nefes urdı irişdi cân meşâmına
Delürdi her dil-i Mecnûn haber irgürdi Leylâya
Gözi yaşı Kemâlînün akar dinmez gece gündüz
Meger kim âşık olmışdur şu Vâmık gibi Azrâya
(Ertek Morkoç, Yasemin (2003). Eğridirli Hacı Kemâl’in Câmiü’n-Nezâir’i. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi. 2012-2013.)
Murabba’
Sanemâ cânumuza bunca cefâlar nice bir
Hasret ü derd ü gam u dilde anâlar nice bir
Âşıka cevr ü rakîbime vefâlar nice bir
Bize dilber nice bir bunca cefâlar nice bir
Hicrün ile nice bir bî-dil-i gamnâk olavuz
Bu hevân âteşine yanubeni hâk olavuz
Reh-i aşkunda akar su gibi biz pâk olavuz
Bize dilber nice bir bunca cefâlar nice bir
İ’tibâr eylemedün bunca bizüm sözümüze
Kılmadun rahm-ı nazar birle bu zer yüzümüze
Merhamet eylemedün bu dil-i pür-sûzumuza
Bize dilber nice bir bunca cefâlar nice bir
Yazalı hicr ü gamun kıssası şerhini kılam
Gönlümün tutdı girîbânını bu dest-i elem
Bunca a’dâlara sen gösteresin lutf u kerem
Bize dilber nice bir bunca cefâlar nice bir
N’ola ben haste-dilün zahmına merhem idesin
Vaslunı cân u gönül murgına mahrem idesin
Bu Kemâlî kuluna yâ nice derhem idesin
Bize dilber nice bir bunca cefâlar nice bir
(Ertek Morkoç, Yasemin (2003). Eğridirli Hacı Kemâl’in Câmiü’n-Nezâir’i. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi. 393-394.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 04.11.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Fitne-i devrân elinden el-gıyâs
Çarh-ı kej-gerdân elinden el-gıyâs
Pür ider kan ile her dem çeşmümi
Yârab ol fettân elinden el-gıyâs
Bezm-i gamda nâyveş dâ’im budur
İtdüğüm nâlân elinden el-gıyâs
Fülk-i gam vermez necâtı kim geçem
Bahr-i bî-pâyân elinden el-gıyâs
Ey Kemâlî devr elinden niçe bir
İdesin efgân elinden el-gıyâs
Her cihetten zîre seni dehr-i dûn
Etmedi handân elinden el-gıyâs
(Ertek Morkoç, Yasemin (2003). Eğridirli Hacı Kemâl’in Câmiü’n-Nezâir’i. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi. 213-214.)
Gazel
Bahârun leşkeri haylî ayag uzatdı sahrâya
Sehâbun gözleri dürr ü güherler dökdi deryâya
Dikildi kûhsâr üzre zümürrüdden alem yer yer
Şitânun şiddetin sürdi ki rahtın düzdi yagmâya
İrişdi feyzi feyyâzun cihân cennât-ı adn oldı
Agaçlar hulleler giydi çiçekler döndi havrâya
Çemen istebrak ü sündüs döşekler saldı mînâ-reng
Sular kevser olup çaglar beşâret kılur eşyâya
Sabâ müşgîn-nefes urdı irişdi cân meşâmına
Delürdi her dil-i Mecnûn haber irgürdi Leylâya
Gözi yaşı Kemâlînün akar dinmez gece gündüz
Meger kim âşık olmışdur şu Vâmık gibi Azrâya
(Ertek Morkoç, Yasemin (2003). Eğridirli Hacı Kemâl’in Câmiü’n-Nezâir’i. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi. 2012-2013.)
Murabba’
Sanemâ cânumuza bunca cefâlar nice bir
Hasret ü derd ü gam u dilde anâlar nice bir
Âşıka cevr ü rakîbime vefâlar nice bir
Bize dilber nice bir bunca cefâlar nice bir
Hicrün ile nice bir bî-dil-i gamnâk olavuz
Bu hevân âteşine yanubeni hâk olavuz
Reh-i aşkunda akar su gibi biz pâk olavuz
Bize dilber nice bir bunca cefâlar nice bir
İ’tibâr eylemedün bunca bizüm sözümüze
Kılmadun rahm-ı nazar birle bu zer yüzümüze
Merhamet eylemedün bu dil-i pür-sûzumuza
Bize dilber nice bir bunca cefâlar nice bir
Yazalı hicr ü gamun kıssası şerhini kılam
Gönlümün tutdı girîbânını bu dest-i elem
Bunca a’dâlara sen gösteresin lutf u kerem
Bize dilber nice bir bunca cefâlar nice bir
N’ola ben haste-dilün zahmına merhem idesin
Vaslunı cân u gönül murgına mahrem idesin
Bu Kemâlî kuluna yâ nice derhem idesin
Bize dilber nice bir bunca cefâlar nice bir
(Ertek Morkoç, Yasemin (2003). Eğridirli Hacı Kemâl’in Câmiü’n-Nezâir’i. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi. 393-394.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Gazel
Fitne-i devrân elinden el-gıyâs
Çarh-ı kej-gerdân elinden el-gıyâs
Pür ider kan ile her dem çeşmümi
Yârab ol fettân elinden el-gıyâs
Bezm-i gamda nâyveş dâ’im budur
İtdüğüm nâlân elinden el-gıyâs
Fülk-i gam vermez necâtı kim geçem
Bahr-i bî-pâyân elinden el-gıyâs
Ey Kemâlî devr elinden niçe bir
İdesin efgân elinden el-gıyâs
Her cihetten zîre seni dehr-i dûn
Etmedi handân elinden el-gıyâs
(Ertek Morkoç, Yasemin (2003). Eğridirli Hacı Kemâl’in Câmiü’n-Nezâir’i. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi. 213-214.)
Gazel
Bahârun leşkeri haylî ayag uzatdı sahrâya
Sehâbun gözleri dürr ü güherler dökdi deryâya
Dikildi kûhsâr üzre zümürrüdden alem yer yer
Şitânun şiddetin sürdi ki rahtın düzdi yagmâya
İrişdi feyzi feyyâzun cihân cennât-ı adn oldı
Agaçlar hulleler giydi çiçekler döndi havrâya
Çemen istebrak ü sündüs döşekler saldı mînâ-reng
Sular kevser olup çaglar beşâret kılur eşyâya
Sabâ müşgîn-nefes urdı irişdi cân meşâmına
Delürdi her dil-i Mecnûn haber irgürdi Leylâya
Gözi yaşı Kemâlînün akar dinmez gece gündüz
Meger kim âşık olmışdur şu Vâmık gibi Azrâya
(Ertek Morkoç, Yasemin (2003). Eğridirli Hacı Kemâl’in Câmiü’n-Nezâir’i. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi. 2012-2013.)
Murabba’
Sanemâ cânumuza bunca cefâlar nice bir
Hasret ü derd ü gam u dilde anâlar nice bir
Âşıka cevr ü rakîbime vefâlar nice bir
Bize dilber nice bir bunca cefâlar nice bir
Hicrün ile nice bir bî-dil-i gamnâk olavuz
Bu hevân âteşine yanubeni hâk olavuz
Reh-i aşkunda akar su gibi biz pâk olavuz
Bize dilber nice bir bunca cefâlar nice bir
İ’tibâr eylemedün bunca bizüm sözümüze
Kılmadun rahm-ı nazar birle bu zer yüzümüze
Merhamet eylemedün bu dil-i pür-sûzumuza
Bize dilber nice bir bunca cefâlar nice bir
Yazalı hicr ü gamun kıssası şerhini kılam
Gönlümün tutdı girîbânını bu dest-i elem
Bunca a’dâlara sen gösteresin lutf u kerem
Bize dilber nice bir bunca cefâlar nice bir
N’ola ben haste-dilün zahmına merhem idesin
Vaslunı cân u gönül murgına mahrem idesin
Bu Kemâlî kuluna yâ nice derhem idesin
Bize dilber nice bir bunca cefâlar nice bir
(Ertek Morkoç, Yasemin (2003). Eğridirli Hacı Kemâl’in Câmiü’n-Nezâir’i. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi. 393-394.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | ŞERÎFÎ, Şerîfî-zâde Seyyid Mehmed Efendi | d. ? - ö. 1630 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | DİLER, Mehmet Diler | d. 1904 - ö. 09.01.1971 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | ŞERÎFÎ, Şerîfî-zâde Seyyid Mehmed Efendi | d. ? - ö. 1630 | Doğum Yılı | Görüntüle |
4 | DİLER, Mehmet Diler | d. 1904 - ö. 09.01.1971 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | ŞERÎFÎ, Şerîfî-zâde Seyyid Mehmed Efendi | d. ? - ö. 1630 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
6 | DİLER, Mehmet Diler | d. 1904 - ö. 09.01.1971 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
7 | ŞERÎFÎ, Şerîfî-zâde Seyyid Mehmed Efendi | d. ? - ö. 1630 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
8 | DİLER, Mehmet Diler | d. 1904 - ö. 09.01.1971 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
9 | ŞERÎFÎ, Şerîfî-zâde Seyyid Mehmed Efendi | d. ? - ö. 1630 | Madde Adı | Görüntüle |
10 | DİLER, Mehmet Diler | d. 1904 - ö. 09.01.1971 | Madde Adı | Görüntüle |