Madde Detay

Terbiyet’in Güney Azerbaycan’ın Karadağ bölgesindeki Dîlmekân (Dilmeğan) ilçesinden olduğunu söylediği Ni‘metullâh Kişverî Dîlmekânî ile Sâm Mîrzâ’nın Kazvinlidir dediği Kişverî mahlaslı şairin aynı kişi olup olmadığını belirlemenin mümkün görünmediğine değinen Kasımlı (2007: 131), elde şiirleri bulunan Kişverî’nin Dîlmegânlı olduğunun tahmin edildiğini belirtmiştir. Şairin Azerbaycan’ın Salmas şehrinde dünyaya geldiğini yazan kaynaklar da mevcuttur (Gehremanov 1984). Onun doğum ve ölüm tarihleri hakkında da kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Kasımlı’nın (2007: 131-132) verdiği bilgilere göre şiirlerinden anlaşıldığı kadarıyla Kişverî, 15. yüzyılın ikinci yarısında yaşamış, Tebriz’e gidip bir müddet Akkoyunlu hükümdarı Sultân Ya’kûb’un himayesinde kalmış, Sultân Ya’kûb’a kasideler yazmak zorunda kalması nedeniyle saraydan ayrılmış ve Semerkand’a Alî Şîr Nevâyî’nin yanına gitmiştir. Sultân Ya’kûb’un ölümünden sonra Tebriz’e dönmüş, maddi sıkıntılara düşmüş ve burada vefat etmiştir. Şairin tek eseri, Türkçe-Farsça karışık olmakla birlikte, büyük kısmı Türkçe şiirlerden meydana gelen ve gazel, kaside, rubâî, muhammes, kıta nazım şekillerinden oluşan Dîvân’ıdır. Kişverî Dîvân’ı Azerbaycan’da yayımlanmıştır (Kahramanov 1984). Demirci Talan eser üzerine doktora tezi hazırlamıştır (1994). Türkçe manzumelerinde Çağataycanın özellikleri görülen ve Alî Şîr Nevâyî ile Nesîmî’den etkilendiği görülen Kişverî’nin Türk İslam kültürünü iyi bildiği anlaşılmaktadır. Şiirlerinin çoğu âşıkâne olup tasavvufî manzumeleri azdır.

Araslı, Hamid (1998). “Fuzuli Seleflerinden Kişveri”. Azerbaycan Edebiyatı: Tarihi ve Problemleri. Bakı. 286-290.

Demirci Talan, Jale (1994). Kişverî Divanı [İnceleme-Metin-İndeks]. Ankara: Ankara Üniversitesi. 

[Ertaylan], İsmail Hikmet (1928). Azerbaycan Edebiyatı Tarihi. C. I. Bakü.

Eyvazova, Roza (1983). Kişveri Divanının Dili. Bakı.

Gehremanov, Cahangir (1984). Kişverî, Eserleri. Bakı.

Kafkasyalı, Ali (2002). İran Türk Edebiyatı Antolojisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yay.

Kasımlı, Muharrem (2007). “Ni’metullah Kişverî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 33. İstanbul: TDV Yay. 131-132.

Seferli, Elyar, H. Yusifli (1998). Gedim ve Orta Eserler Azerbaycan Edebiyatı. Bakı.

Terbiyet, Mehemmedeli (1987). Dânişmendân-ı Azerbaycân. Bakı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10869,kisveripdf.pdf?0 [24.01.2015].

Gazel

Getdiler ehbâb ü men miskini giryân qıldılar

Âteş-i hesret bile bağrımı büryân qıldılar

Zindeqânî gerçi düşvâr etdiler men xesteye

Şükr kim yüz möhnet-i cân kendin âsân qıldılar

Mümkün irmes dâxi suret bağlaya me’mûrelik

Xâne-yi sebr ü qerârimni ki vîrân qıldılar

Göz qarasım birle yazdım yâre şerh-i iştiyâq

Merdüm-i çeşmim ana şengerf unvân qıldılar

Mâyil irdi könli ol şûxun vefâ vü mehre leyk

Bir nece bedmehriler anı peşîmân qıldılar

Yetmedi heç kim dehânın sirrine kim ehl-i qeyb

Xelqden ol çeşme-yi heyvâni pünhân qıldılar

Gözleri qanımdan oldu pây tâ ser sürxpuş

Sanasan kim Kişverîni növmüselmân qıldılar

Gazel

Ey saçı sünbül, yüzü lâle, göz âhûbere

Boldu sensiz rûzigârim, tîre vü bextim qere

Xett-i sebzindür Xızır, le'l-i lebin âb-i heyât

Ârizin xurşid-i tâbân ü dehânın pür zere

Dâne-yi xâlim bile gül yüzünü görsem meğer

Xirmen-i xurşîd bir co, bağ-i rizvân bir tere

Küsdi menden ol belâ-yi cân gedib, ey dustlar

Cân verürmen sedeqe kim bu belâyi qeytere

Zûr ü zer birle müyesser bolsa le'lin şerbeti

Bolğay irdi çeşme-yi heyvân nesib İskendere

Kişverî şeri Nevâî şe’rinden eksük imes

Bextine düşseydi bir sultân Hüseyn-i Bayqare

(Terbiyet, Mehemmedeli (1987). Dânişmendân-ı Azerbaycân. Bakı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10869,kisveripdf.pdf?0 [24.01.2015].)