Madde Detay

Asıl adı bilinmeyen şair, tespit edilen tek şiirinde Koyunoğlu mahlasını kullanmıştır: “Koyunoğlu Kur’an’a bak/ Mansur ipin boynuna tak/ Nesimî oldu Hak’la Hak/ Yüzdükleri derisidir” (Ergun 1944: 73). 17. asırda yaşadığı tahmin edilen Bektaşi şairlerinden Koyunoğlu’nun hayatı hakkında bilgi yoktur. Viyana Millî Ktp.’deki yazmalar arasında bulunan mecmualardan birinde görülen bir şiiri, ilk kez Ahmet Caferoğlu tarafından yayımlandı. Bu nefesi On Yedinci Asırdan Beri Bektaşî-Kızılbaş Alevî Şiirleri ve Nefesleri (1955) adlı kitabına aktaran Sadettin Nüzhet Ergun, onun 1645’te vefat eden Yeniçeri Katiplerinden Koyunoğlu olabileceğini ileri sürer ve Rumelili olması ihtimalinin yüksek olduğunu söyler. Şükrü Elçin daha sonra yayımladığı bir yazıda Koyunoğlu’nun bu nefesini devrinin söyleyişine uygun olarak okumuş ve şairin 16. asırda yaşadığını ileri sürmüştür (TDEA 1982: 407; Ergun 1944: 72). Şükrü Elçin’in “ Viyana Mecmuası ve 14-16. Asırlarda Yaşamış Halk Şairleri” adlı çalışmasında Koyunoğlu’nun bir şiirine yer vermektedir (Elçin 1997: 76). Viyana Millî Kütüphanesi yazmaları arasında (A. f. 437) numarada kayıtlı, nesihle kaleme alınmış H. 997/M. 1588 tarihli mecmuada, Türk halk şiiri tarihi bakımından büyük bir değer taşımaktadır. Bu mecmua çoğunlukla bugüne kadar adlarını bilinmeyen 16. asır halk şairlerinin şiirlerini ihtiva etmektedir (Elçin 1997: 76). Elçin bu mecmuadan yola çıkarak şu açıklamada bulunur: Burada iki anonim şiiri de ihtiva eden mecmuadaki Karacaoğlan metinleri ile Koyunoğlu ve Yeşil Abdal’ın birer manzumesi Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu ve Sadeddin Nüzhet Ergun tarafından yayımlanmıştır. Elçin, Ergun’un 17. asırda yaşadıklarını tahmin ettiği bu şairlerin daha önce eser verdiklerini katiyetle tespit ettiğini söyler. Birçoğunun Bektaşi ve bazılarının Rumelili olduğu anlaşılan bu şairlerin bugüne kadar yapılmış yayınlardaki eksik ve yanlışları da dikkate alarak bütün metinlerini tarihle perçinlemek düşüncesi ile aynen vermektedir (Elçin 1997: 76). Koyunoğlu’nun ne zaman ve nerede doğduğu hakkındaki bilinmezlik ölümü için de geçerlidir. Âşığın hayatı ve edebî kişiliği hakkında cönk ve mecmuların okunması ile yeni bilgiler gün ışığına çıkarılabilir.

Sadeddin Nüzhet Ergun ve Turgut Koca’da nefes olarak verilen aynı şiir Elçin tarafından varsağı olarak verilmiştir ki şiir, Alevi Bektaşi neşesini açıkça yansıttığından bu şiir nefestir. Koca’ya göre Koyunoğlu’nun, coşkulu ve içtenlikli nefesleri hâlâ özel besteleriyle okunmaktadır (1990: 280).

Elçin, Şükrü (1997). Halk Edebiyatı Araştırmaları I. Ankara: Akçağ Yay.

Ergun, Sadettin Nüzhet (1944). Bektaşî Şairleri ve Nefesleri. C. II. İstanbul: Kenan Matbaası. 

Koca, Turgut (1990). Bektaşi Şairleri ve Nefesleri. İstanbul: Naci Kasım İstanbul Maarif Kitaphanesi ve Matbaası.

“Koyunoğlu” (1982). Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 5. İstanbul: Dergâh Yay. 407.

Nefes

Aşk ilinden içdügümüz

Denizlerin sürüsidir

Leşkerümüz çeker mürşid

Gerçeklerün birisidür

Yer yüzüne nazar salan

Düşmişlerin elin alan

Yeşil sancak çeküp gelen

On iki imam çerisidür

Ulu şanlar bezistanlar

Ulular gözi mestanlar

El çiçeklü gülistanlar

Evliyalar korusıdur

Gevher bulup almadugı

Kıymatını bilmedügi

Münkir yola gelmedügi

Kendü gönül borusıdur

Koyınoğlu Kur’an’a bak

Mansur ipin boynuna dak

Nesimî oldu Hakk ile Hak

Yüzdükleri derisidür 

Ergun, Sadettin Nüzhet (1944). Bektaşî Şairleri ve Nefesleri. C. II. İstanbul: Kenan Matbaası. 72.