Madde Detay

Şiirlerinde Mehdî mahlasını kullanan şairin gerçek adı da Mehdî Bey’dir (Mümtaz 1928: 6). Doğum yeri hakkında kaynaklarda farklı bilgiler olsa da; Mümtaz, tezkirelerde “Şakâkî” diye anılmasını ve şiirlerinde de kendini “Mehdî Beg-i Şakâkî” şeklinde tanıtmasını “Şakaklı” olduğunun sağlam delilleri olarak kabul eder (1928: 5) ve Mehdî’nin “Marağa yakınlarında meşhur bir il” olan Şakak’ta doğduğunu yazar (1927: 384). Doğum tarihi bilinmiyorsa da Feth Ali Şah Kaçar’la çağdaş ve saraya yakın olduğu, dolayısıyla 18. yüzyılın ikinci yarısında yaşadığı bilinmektedir (Mümtaz 1928: 3, 5). Kalender meşrep (Şemseddin Sami: 1316: 4496), sivri dilli ve herkesi hicveden (Mümtaz 1928: 3) biridir. Hayatının çoğunu seyahatte geçirdiğini, bir süre Tebriz’de bulunduğunu, İran’ın bazı diğer kentlerini de dolaştığını kaynaklar ağız birliğiyle onaylıyor. Hayatının sonuna doğru İsfahan’a yerleşmiş ve 1214/1799-1800 yılında orada ölmüştür (Terbiyet 1987: 197; Mümtaz 1928: 8).

Eserleri şunlardır: 

1. Leylî ve Mecnûn: Mehdî genç yaşlarında Farsça bir Leylî ve Mecnûn mesnevisi kaleme almışsa da, bunun makbul bir eser olmadığı, hatta alaycı tarzda, gülmek için yazıldığı biliniyor (Terbiyet 1987: 198).

Farsça ve Türkçe hem klasik, hem de halk şiiri tarzında şiirler söyleyen Mehdî’nin bir divan tertip etmediği, şiirlerinin büyük çoğunluğunun kaybolup gittiği anlaşılmaktadır. Mümtaz, Mehdî’nin Türkçe 5 şiirini ve 1 müfredini ilk kez bir arada yayımlamıştır (1928: 9-15). Karabağî de Mecmuâ’sına Mehdî’nin bir şiirini almıştır (Bağırov 1999: 110). Köçerli ise Mehdî’yi Sâbit Şakâkî ile karıştırmış, kitabında Mehdî’den hiç bahsetmezken, onun bir şiirini Sâbit’e aitmiş gibi göstermiştir (Köçerli 2005: 226-227). Eldeki şiirleri Mehdî’nin devrinin vasat şairlerindan biri olduğunu göstermektedir. 

Bağırov, Ekrem (hzl.) (1999). Mirza Yusuf Karabağî, Mecmua-yı Vâkıf ve Muasırin-i Diğer. Bakü: Şuşa Yay.

Köçerli, Firidun Bey (2005). Azerbaycan Edebiyyatı. C. 1. Bakü: Avrasya Pres Yay.

Mümtaz, Selman (1928). Azerbaycan Edebiyyatı: Mehdî Bey Şakâkî. Bakü: Azerneşr.

Mümtaz, Selman (1927). El Şairleri. Bakü: Azerneşr.

Şemseddin Sami (1316). Kamusu’l-‘alâm. C. 6. İstanbul: Mihran Matbaası.

Terbiyet, Mehemmedeli (1987). Danişmendani-Azerbaycan. çev. İ. Şems ve G. Kendli. Bakü: Azerbaycan Devlet Neşriyatı.

Gazel

mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün

Kazâ sûret-gerin gel gör ne hôş çekmiş bu tugrânı

Yazub dîbâce-i hüsnünde hâzâ Yûsuf-i sânî

Kadün serv-i sanavberdür lebün çün âb-ı kevserdür

Yüzün mâh-ı münevverdür veya çün mihr-i nûrânî

Harâmî gözlerün billâh çıkardub dîn ü mezhebden

Salub sevdâya ey kâfer menüm tek yüz Müselmânı

İki hâl-i siyeh dâim lebün küncin makâm etmiş

Biri teshîr eder Hind’i birisi mülk-i Îrân’ı

Bu üç zaddur vefâ kılmaz cihânda pâydâr olmaz

Biri ömr ü biri devlet biri hem hüsn olur fânî

Nukûd-ı genc-i hüsnünden telattuf eyle uşşâka

Disünler küll-i âlemde ki hâzâ Hâtem-i Tâ’î

Ne tek ol dâm-ı zülfünde bu Mehdî pây-bend olmuş

Umûmen âbid ü tersâ olur zülfün perîşânı

(Mümtaz, Selman (1928). Azerbaycan Edebiyyatı: Mehdi Bey Şakâkî. Bakü: Azerneşr. 13-14).