Madde Detay

İstanbul’da doğdu. Dedesi Hacı Ömer Sâkıp Bey ile babası Mahmut Kâmil Bey, eczacı-kimyagerdir. Mahmut Kâmil Bey, babasından devraldığı eczaneyi Afyon, Uşak gibi illerde çalıştırmış, zaman zaman da hastanelerde resmî görevlerde bulunmuştur.

Mehmet Seyda, ailevî sebeplerden dolayı, ilköğrenimini her yılını ayrı bir yerde olmak üzere; Uşak, İstanbul ve Antalya’da tamamlamıştır. 1932'de babasının Memleket Hastanesinde eczacı olarak görev yaptığı Çorum’da başladığı ortaöğrenimini, Kırıkkale Askerî Sanayi Lisesi'nden sonra, İstanbul Pertevniyal Lisesi'nde tamamlamıştır. Lise ikinci sınıftayken, 1936'da öğrenimi bırakmış ve çok genç yaşta hayata atılmak mecburiyetinde kalmıştır (Tümer 2008: 1-9).

Mehmet Seyda’nın öğrenim hayatındaki düzensizlikler, benzer bir şekilde, iş hayatında da devam eder. Öğrenimini yarıda bıraktığı 1936'dan Ereğli Kömürleri İşletmesi Muhaberat Servisinde evrak-kayıt memuru olarak göreve başladığı 18 Ekim 1937 tarihine kadar, İstanbul’da imkânsızlıklarla dolu sıkıntılı günler geçirir. 1 Aralık 1940 tarihinde şef muavinliğine terfi ettikten sonra, 8 Şubat 1941 tarihinde, askere gitmek üzere Ereğli Kömürleri İşletmesinden ayrılmıştır.

II. Dünya Savaşı yıllarına denk gelen 1941-1944 arasında askerlik görevini yerine getiren Mehmet Seyda, askerlik dönüşünde; 1 Ekim 1945-31 Aralık 1949 tarihleri arasında sırasıyla, Etibank Divriği Demir Madenleri İşletmesinde muhaberat servisi şefliği, Maden Tetkik Arama Enstitüsü Soma Sondaj Ekibinde puantör, Halk Bankası Merzifon Ajansında şef muavinliği, Ülke gazetesi Zonguldak havalisi muhabirliği görevlerini yürütmüştür.

Mehmet Seyda, bu taşra memuriyetlerinden sonra döndüğü İstanbul’da uzun süreli ve düzenli diye nitelendirilebilecek olan ilk memuriyetine başlar. 6 Şubat 1951-12 Temmuz 1960 tarihleri arasında on yıla yakın bir süreyle İstanbul Belediyesi Hesap işleri Kontrol Kurulu Müdürlüğünde kontrolör olarak görev yapmıştır. “Eğlence yerleri kapı kontrol memurluğu”, “birinci işçi temsilciliği başkontrolörlüğü” gibi vazifelerde bulunduğu bu memuriyetinden 27 Mayıs 1960 darbesinden sonra, eski sabıkası dolayısıyla uzaklaştırılmıştır. Görevden alındıktan sonra, bir yıl kadar serbest yazarlıkla uğraşmış; Kudret, Haber, Son Havadis gibi gazetelerde fıkra yazarlığı yapmıştır.

Emekli olana kadar görev aldığı son kuruluş, Basın İlan Kurumu Genel Müdürlüğüdür. Bir kez istifa ederek ayrıldığı ve tekrar döndüğü bu kuruluşta, iki dönem hâlinde çeşitli aralıklarla toplam on sene altı ay görev yapmıştır. 11 Eylül 1961-1975 arasında kontrol bürosu memurluğu, kontrol bürosu etüt ve istatistik memurluğu, kontrol bürosu şef yardımcılığı görevlerinde bulunmuştur. 20 Temmuz 1964-10 Kasım 1967 yılları arasında ise çeşitli dergi ve gazetelerde serbest yazarlıkla uğraşmıştır.

Mehmet Seyda, 30 Haziran 1975 tarihinde emekliye ayrılmıştır. Ömrünün son yıllarında geçirdiği felçle, sağlığı iyice bozulmuş, 13 Temmuz 1986 tarihinde vefat etmiştir. Mezarı Sahrayıcedid mezarlığındadır.

Şiir, hikâye, roman, çocuk romanı, mizah ve magazin öyküleri, polisiye roman, deneme, gazete fıkrası, makale, radyo oyunu gibi değişik türlerde çok sayıda eser vermiş olan ve bu eserlerinde; James Sullivan, Necdet Ası, Ömer Sakıp, Mim-Sin, S. Toprak, M. S., S. Çeliker imzalarını kullanan Mehmet Seyda’nın edebiyata olan ilgisi, çocukluk yıllarında başlamıştır. Daha çok hikâye türünde gerçekleşen kalem tecrübelerinden sonra, yazarın ilk ciddi edebî faaliyeti diye nitelendirilebilecek şiir çalışmaları başlar. Mehmet Seyda, şiirle ilgilenmeye 1932'de Çorum’da başladığını ve 1941'de II. Dünya Savaşı sırasında askerken, şiiri kesin olarak bıraktığını ifade etmesine rağmen, şiirlerinin tamamına yakını bu yıllar arasında yazılmış ve bazı şiirleri yayımlanma imkânı bulmuştur. 1935'te ilk olarak bir şiiri yakın bir arkadaşının adıyla yayımlanmış, bunu S. Toprak adıyla 1936 yılında Yücel dergisinin 15. sayı eki olan Dünya Edebiyatından Seçme Öyküler dizisinde yer alan "Mum" hikâyesi takip etmiştir.

Gerçek adıyla yazdığı ilk hikâye, “Yalnız Kalmak” (Seyda 1937: 10-11) adını taşır. Bu hikâyeyi, Seyda’dan bahseden bazı kaynaklar -yanlış bir şekilde- “Alın Yazısı” olarak göstermiştir (Alangu 1965: 235, Şirin 1987: 678, Kurdakul 1992: 149). Oysa ilk defa, “Yalnız Kalmak” adıyla Yeni Adam dergisinde yayımlanan bu hikâye, sonradan Varlık dergisinde vaka aynı kalmak kaydıyla, anlatım ve konuyu işleyiş tarzındaki değişikliklerle yeniden ve “Alın Yazısı” adıyla yayımlanmıştır (Seyda 1958: 16-17).

Mehmet Seyda yetişme evresinde, Gençlik Kitabevi çevresinde Lütfü Erişçi’yi ve Acem Ahmet Cevat (Emre)’ı, ayrıca Nâzım Hikmet’i, Hasan Basri Alp’i ve Hasan Ali Ediz’i tanıyıp arkadaşlık kurma imkânı bulmuştur. Onun 1937-1938 yıllarında görüştüğü ve fikirlerinden yararlandığı bir romancı da Suat Derviş’tir. 1937-1944 yılları arasında önce memur, sonra asker olarak bulunduğu Zonguldak, yazı hayatı bakımından da Mehmet Seyda için önem taşımaktadır. Yanartaş adlı romanında -tuttuğu günlüklerden de yararlanarak- ayrıntısıyla anlattığı bu dönemde onun yazı hayatını etkileyecek iki kişi Ümran Nazif (Yiğiter) ve Ahmet Naim (Çıladır)'dir. Kendi okuma faaliyetleri içerisinde Sait Faik’i keşfeder. Daha sonra Sait Faik’ten çok ilgi ve yakınlık görmüştür. Ayrıca hikâyeciliği bakımından onu etkileyen bir başka isim, Halikarnas Balıkçısı olmuştur.

Yaş Ağaç, Ne Ekersen, Bir Gün Büyüyeceksin, Cinsel Oyun, Süeda Hanım’ın Ortanca Kızı, Yanartaş gibi birbirini tamamlayan otobiyografik nehir romanlarının merkezinde kendisini temsil eden Osman bulunur. Seyda’nın sanat anlayışında politik yön ağır basmaz. O, aslında insan gerçeğini ruhsal-toplumsal çerçevesiyle yansıtabilme endişesi doğrultusunda -kendi isimlendirmesiyle- bir “kara edebiyat” gerçekleştirmiş, yoğun bir umutsuzluğun ve kırgınlığın içinde her zaman var olabilecek umut ışıklarını da sezdirmeye çalışmıştır. Çeşitli duygulanmalara ve algılanmalara hizmet etmeyi daima gözeterek, insanın bir robot değil, çok yönlü karmaşık bir varlık olduğunu da ortaya koymaya, toplumcu bir çizgi içerisinde bireyi kuşatan şartlardan ziyade kuşatılmış birey üzerine yoğunlaşmaya çalışmıştır.

Forum, Pazar Postası, Yelken, Varlık, Sanat Dünyası, Ataç, Ilgaz, Yeni İnsan, Su, Yeditepe, Yeni Ufaklar, Papirüs, Yeni Edebiyat, Yeni Dergi, Güney, Türk Dili, Gösteri, Sesimiz gibi çok çeşitli dergilerde sanat ve edebiyat yazıları yayımlayan Mehmet Seyda; 1951-1960 yılları arasında edebî eleştiri türünde “Nesnel/Bilimsel Eleştiri Anlayışı ve Temsilcileri” başlığı altında Asım Bezirci, Hüseyin Cöntürk, Tahir Alangu, Cevdet Kudret, Vedat Günyol, Metin And ve Nurullah Berk gibi yedi eleştirmen içerisinde gösterilmiştir (Özçelebi 2006: 53-80). Dergilerde yer alan yazıları derlenerek ayrıca yayımlanmıştır (Tümer 2016). Çocuk edebiyatıyla ilgili eserleri üzerine iki yüksek lisans tezi yapılmıştır (Toran 2009, Sazak 2009).

Edebiyatın birçok alanında eser üreten Mehmet Seyda, sanata yüce bir ideal olarak değer vermiş, yazma işini kılı kırk yaran bir titizlikle ele almıştır.