Madde Detay

Konya’da doğdu. Kanuni Sultan Süleyman’ın veziriazamı Rüstem Paşa’nın kethüdası Mustafa Çelebi’nin oğludur. Âşık Çelebi, Meşâmî’nin Ahmed Paşa ile amca çocuğu olduğunu belirtir. Âşık Çelebi, Hasan Çelebi ve Ahdî’ye göre Meşâmî, seyyiddir. II. Selim’in musahibi olan Durak Çelebi’ye bağlandı ve bu sayede 40-50 bin akçelik zeamet sahibi oldu. Bu zeamete kanaat eden şair, bir müddet sonra zeametten vazgeçerek kendini tasavvufa verdi. Tezkirelerde şairin intisap ettiği tarikat hakkında herhangi bir bilgiye rastlanmamaktadır. Ancak Fâik Reşad ve Bursalı Mehmed Tahir, Meşâmî’nin Mevlevî olduğu görüşündedirler.

Gelibolulu Âlî, Meşâmî’nin genç yaşta öldüğünü söylemektedir. Sicill-i Osmânî’de Meşâmî’nin ölüm tarihi 944/1537-38 olarak geçmektedir. Ancak şairin II. Selim ve onun musahibi Durak Çelebi’yle olan münasebeti göz önünde bulundurulduğunda bu tarihin doğru olmadığı anlaşılmaktadır. Riyâzî ve Fâizî ise şairin ölümüne düşürülen “Meşâmî’ye ecel bûyı irişdi” mısraını vererek ölüm tarihinin 993/1585 olduğunu belirtir. Meşâmî, Konya’da öldü ve buraya defnedildi.

Meşâmî’nin herhangi bir eserinin olup olmadığı hakkında kaynaklarda bilgi bulunmamaktadır. Ancak çeşitli mecmualarda şairin şiirlerine rastlanmaktadır. Bu şiirlerden bazıları, Emine Yeniterzi tarafından derlenerek yayımlanmıştır. Bu çalışmada 1 kaside, 3 gazel, 1 tahmis, 1 müsebba ve tezkirelerdeki 8 beyti yer almaktadır (Yeniterzi 2001).

Tezkireciler, Meşâmî’nin şairliğinden övgüyle bahsederler. İlim ve marifet sahibi olan şair, göze ve gönle ferahlık veren âşıkane ve arifane şiirler yazdı. Gelibolulu Âlî ise Meşâmî’nin az ve öz söyleyen ancak övgüye layık bir şair olduğunu ifade ettikten sonra “Ömrü vefa etse şairlerin en önde gelenlerinden biri olurdu.” değerlendirmesinde bulunur.

Akbayar, Nuri (hzl.) (1998). Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî (Yâhud Tezkîre-i Meşâhir-i Osmânî). C. 4. İstanbul: Kültür Bakanlığı-Tarih Vakfı Ortak Yay.

Eyduran, Aysun S. (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkîretü’ş-Şu’arâ. Ankara: KTB. Yay. E-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83502/beyani----tezkiretus-suara.html [Erişim Tarihi: 01.02.2014].

Eyduran, Aysun S. (hzl.) (2009). Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Tezkîretü’ş-Şu’arâ, Tenkitli Metin B. Ankara: KTB. Yay. E-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83504/kinalizade-hasan-celebi---tezkiretus-suara.html [Erişim Tarihi: 01.02.2014].

Fâ’ik Reşad. Târîh-i Edebiyyât-ı Osmâniyye. İstanbul. C.1.

İpekten, Halûk, M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu ve T. Karabey (1998). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.

İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: Akçağ Yay.

Kaf-zâde Fâ’izî, Zübdetü’l-Eş’âr. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Belediye 11. vr. 172b.

Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ-İnceleme-Metin. C. 2. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Ens. Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî- Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. C. 2. Ankara: Bizim Büro Yay.

Riyâzî, Riyâzu’ş-Şu’arâ. Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Hk 1275. vr.

Solmaz, Süleyman (hzl.) (2005). Ahdî, Gülşen-i Şu’arâ (İnceleme-Metin). Ankara: AKM Başkanlığı Yay.

Yavuz, Fikri ve İsmail Özen (hzl) (1972). Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri. C. 2. İstanbul: Meral Yay.

Yeniterzi, Emine (2001). “On Altıncı Yüzyılda Konyalı Bir Şâir: Meşâmî”. Türk Dili. S. 591. 317-328.

Gazel

Boşala kîse-i kan kâse-i ‘ummân dükene

Ne gam-ı dil ne nem-i dîde-i giryân dükene

Şu kadar arayayın şâhid-i maksûdumı kim

Cüst ü cûda talebüm rahşına meydân dükene

Çekmezem gam çekerüm çeşmüme hâk-i kademün

Eger ey nûr-ı basar kuhl-ı Sıfâhân dükene

Dîdeden hûn-ı ciger olmaya bir dem hâlî

Bahrler berr olsa deryâ-yı firâvân dükene

Gide mi fikr-i leb-i yâr Meşâmî dilden

K’andan hiç ola mı la’l-i Bedehşân dükene

(Solmaz, Süleyman (hzl.) (2005). Ahdî, Gülşen-i Şu’arâ (İnceleme-Metin). Ankara: AKM Başkanlığı Yay. 520).

Müsebba

 I

Şol dem ki rûh tâ’ir-i kuds-âşiyân idi

Cân bülbüline gülşen-i vahdet mekân idi

Kân-ı hafâda cevher-i cân bî-nişân idi

Ketm-i ‘ademde ‘âlem ü âdem nihân idi

Halvet-sarây-ı sırda gönül kâm-rân idi

Bir cân idi hemân u bir ol yâr-ı cân idi

Demler o demler idi zamân ol zamân idi

 II

Kanı o dem ki sâkî-i hum-hâne-i ezel

Sunardı rûh-ı pâkümüze câm-ı lem-yezel

Mâ-beynümüzde olmaz idi ceng ile cedel

Bî-kîl ü kâl olurdı kamu müşkilât hal

Yog idi âfet-i ecel-i ‘ömr-i bî-bedel

Râhatda idi zümre-i ervâh mâ-hasal

Demler o demler idi zamân ol zamân idi

 III

Dahı kurulmamışdı tılısmât-ı kâ’inât

Yeksân idi henûz bu efrâd-ı mümkinât

Olmamış idi mevc-fiken kulzüm-i sıfât

Çıkmamış idi sâhil-i imkâna fülk-i zât

Ketm-i ‘ademde idi şu’ûn-ı mükevvinât

Dahı zuhûra gelmemiş idi ta’ayyünât

Demler o demler idi zamân ol zamân idi

 IV

Nâgâh kilk-i kâtib-i divân-ı emr-i hû

Yazdı berât-ı âdeme tugra-yı ehbitû

Ayrı düşüp o gülşen-i lâhûtdan kamu

İtdük zarûrî külhan-ı nâsûta ser-fürû

Tutduk egerçi sahn-ı sarây-ı vücûda rû

Cânda henûz bâkîdür ol şevk u ârzû

Demler o demler idi zamân ol zamân idi

 V

Ervâh-ı kuds basdı kadem çü seyâhate

Geldük zarûrî ‘âlem-i kevn-i sabâvete

Tebdîl olup bu denlü letâfet kesâfete

Dest-i kazâ bırakdı felekden felâkete

Düşdük Meşâmî renc ‘anâ vü sakâmete

Bu hânedâna geldük egerçi ikâmete

Demler o demler idi zamân ol zamân idi

(Yeniterzi, Emine (2001). “On Altıncı Yüzyılda Konyalı Bir Şâir: Meşâmî”. Türk Dili. S. 591. 324-25).