Madde Detay

Şiirlerinde Mirzecen mahlasını kullanan âşık, Azerbaycan’da Karabağ’ın Çanakçı köyünde doğmuştur. Doğum tarihi kesin olarak bilinmese de ölüm tarihinin 1837 yılı olduğu ve bu tarihte çağdaşı olan meşhur şair Âşık Peri’nin onun ölümü dolayısıyla “Neyledin” redifli bir şiir yazdığı bilinmektedir (Kasımzade 1974: 53). Çar ordusunda general olan Valerian Grigoryeviç Mededov’un akrabası veya kendisi olduğu hakkında görüşler bulunmaktadır. Mirzecan Medetov, Mirza Fethali Ahundov’dan önce yıllarca Tiflis’te Şark dilleri üzere mütercimlik yapmıştır. Ermeni asıllı olan Medetov, Vücudnamesi ile meşhur olan Hoylu Vartan, Daşbulaglı Aşıg Donu, Selmaslı Gul Arutyun, Tebrizli Miran, Sayat Nova, Vanlı Kuyçek, Keşiş Oğlu vb. Ermeni şairleri gibi devrin edebî geleneğine uyarak Azerbaycan ve Anadolu Türkçesi ile şiirler yazmış, Türk edebiyatına katkıda bulunmuştur (Ceferzade 1999: 15).

Uzun yıllar Tiflis’te Şark dilleri tercümanlığı yapan Mirzecan, devrinin ünlü kişileriyle dostluklar kurmuş; bu arada klasik Azerbaycan medeniyeti, kültürü ve edebiyatı ile yakından ilgilenmiştir. Köçerli’ye göre klasik ve halk şiirinin birçok nazım şekli ile şiir yazmış, fakat daha çok Vagif etkisinde dörtlüklerle yazdığı şiirleri meşhur olmuştur (1978: 335). Medetov, şiirlerinin çoğunu çağdaşı Âşık Peri'ye ithaf etmiş, gazel şeklinde söylediği bir şiirinde Âşık Peri'ye tutkunluğunu dile getirmiştir. Vagif edebî geleneğine bağlı olan şair, koçaklama, koşma ve gazel türlerinde şiirler yazsa da daha çok koşmalarıyla ün salmıştır. Koşmalarında, sevgilisinin vefasızlığı, yalnızlık, dert ve bu dertlere derman bulamama gibi konuları işlemiştir: Edebî sanatları ustalıkla kullanan Medetov, Azerbaycan âşık şiirindeki çok sayıda Ermeni asıllı şairlerin önde gelenlerinden olup bu şiiri diğer Azerbaycan şairleri gibi başarıyla temsil etmiş, telmih, teşbih ve mecazları yerli yerinde kullanmıştır.

 

Ahundov, Ehliman (hzl.) (1983). Azerbaycan Aşıgları ve El Şairleri. C. I. Bakı: Elm Neşriyyatı. 

Ceferzade, Ezize (1981). Azerbaycan Poeziyasında Halk Şiiri Üslubu I. Bakı: Bakı Üniversitesi Neşriyatı.

Kasımzâde, Feyzulla (1974). XIX. Asır Azerbaycan Edebiyatı Tarihi. Bakı: yyy. 

Köçerli, Firidun Bey (1978). Azerbaycan Edebiyatı. C.1. Bakı: Elm Nesriyyatı.335-339.

Muhtaroğlu, Vilayet (hzl.) (1993). “Mirzecan Medetov”. Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi. Azerbaycan Türk Edebiyatı. C. 3. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yay. 38-39.

Koşma 

Boynu burug varıb yarın kuyine

Derd-i dilim söyle yâre benefşe

Üzüme bah reng-i ruyim her ne var

Erz etgilen o hunhare benefşe

 

Aparsalar seni yar otağına

Gafil olma bah soluna sağına

Üz sürtüb zülfüne de kulağına

Salmasın aşigin nare benefşe

 

Sirr ile üzünde bahgilen her su

Mesken sal telinde söyle mubemu

Görsün ki cananım olmayıb bedhu

Bir helel kat o eğyare benefşe

 

Neylesin men kimi fekir endelib

Sen benefşe olsan o güle hebib

Eger sen de mene olasan regib

Görüm günün keçsin gare benefşe

 

Bundan artıg yohdur sene bir cavab

Layig deyil etmek aşige ezab

İstersen edesen dünyada sevab

Eyle Mirzecan’a çare benefşe

Köçerli, Firidun Bey (1978). Azerbaycan Edebiyatı. C.1. Bakı: Elm Nesriyyatı. 336-337.

 

Çağdaşı olan kadın şairlerden Âşık Perî ile deyişmesi

Âşık Perî

Şair-i sensen zemane merd-i meydandan danış

Ezber eyle dilde defter cövher-i candan danış

Yeddi yerdir yeddi göydür yeddi ezberden sual

Yeddi mana yeddi gusl ü yeddi gövher hem kemal

Yeddi burcde yeddi ulduz heşt cennet bimisal

Yeddi rüket yeddi imam yeddi erkândan danış

 Mirzecan

Sevme sen efsaneni gel ey Peri yardan danış

Neylerem ükba işin sen kimi dildardan danış

Yeddi yerden yeddi göyden neylerem etmek sual

Tapmışam bir mürşidi kesb etmişem ondan kemal

Çekmenem rizvan gemin bu dünyada versen macal

Âşige cövr eyleyen yar-i sitemkârdan danış

 Âşık Peri

Yetgilen Kuds-i Halil’e Mikdis ile Mahrasa

Aklını teğyir etdi aldı serden kelisa

Ezber eyle her saatde zikr-i Meryem hem İsa

Gâh İncil gâh Cem-cem gâh erkândan danış

 Mirzecan

Tapmışam Kuds-i Halili Mahrasanı neylerem

Elde tesbih ile zünnar ü esanı neylerem

Bu Peri şeyda kılıb Hezret Musa’nı neylerem

Sevmerem Tövrat Zebur’u sen çalan tardan danış

 Âşık Peri

Taptığın tersa yoludur eyleme zövg ü heves

Bade-yi gülguna tehsin etmesin nitg ü nefes

Kaide kanun budur kal ü beladen haçperes

Çağırar İsa kelisa göft ü gu candan danış

 Mirzecan

Mende can yoh eyleme sa-yi abes bica heves

Mürg-i can pervaz edib cismim galıb hali kafes

Gel mene zülm eyleme nalem salır dünyaya ses

Âlem-i garka veren bu çeşm-i hunbardan danış

 Âşık Peri

Ey Peri oldu dil-i şeyda redif-i elbeel

Sen terigetden ötüb üryan yoluna koy mehel

Yerde mahi göyde günbed var Merrih ü Zühel

Ab-ı hayvan şah-i tuba bağ-i rizvandan danış

 Mirzecan

Tapalı eşgin yolun bir böyle işi neyleriz

Aklımız heyran olubdur din ü kişi neyleriz

Gel edek zövg ü sefa molla keşişi neyleriz

Mirzecan’ı öldüren bu ah ile zardan danış

Köçerli, Firidun Bey (1978). Azerbaycan Edebiyatı. C.1. Bakı: Elm Nesriyyatı. 338-339.