Madde Detay

Âşık Muhammet Hüseyin Keyanî Kaşkayî’nin doğum tarihi hakkında kaynaklarda farklı bilgiler mevcuttur. Kafkasyalı, onun 1901’de doğduğunu iddia etse de diğer kaynaklarda âşığın 1911-1915, Fars Eyaleti’nde doğduğu geçmektedir (https://seemorgh.com;  https://rasekhoon.net;  https://www.mehrnews.com; http://jamejamonline.ir/online; Kafkasyalı 2009: 289). Ancak âşık, Şiraz’da katıldığı bir programda yaptığı konuşmasında: “Ben, Hüseyin Keyanî, 1295 (M 1916)’te doğdum. Kimlik numaram 454. Şiraz’da, Kaşkay ilinde doğdum.” demiştir (http://www.ettelaat.com). Bu sebeple âşığın doğum tarihi olarak bu yıl kabul edilmiştir.

Âşığın doğum tarihi hakkında farklı bilgilerin olmasının sebebi, onun kimliğini 20 yaşında almasından kaynaklanıyor olabilir. Kendi söylediğine göre askere gitmemek için 20 yaşına kadar kimliğini çıkarmaz. Diğer Kaşkay Türkleri gibi konargöçer hayat sürmesi sebebiyle de kimliksiz bir şekilde yaşaması bir sorun teşkil etmez (http://www.ettelaat.com).

Kaşkay Türklerinin Emele tayfasına mensup olan Keyanî, yedi yaşında başladığı türkü söylemeye vefat edene kadar devam eder ( https://www.mehrnews.com; Kafkasyalı 2009: 289).

1953'e kadar diğer Kaşkay Türkleri gibi yaylak ve kışlakta konargöçer hayat süren Muhammet Hüseyin Keyanî, bu tarihte Şiraz’ın 100 km. güneyindeki Firuzabad şehrinin Cadeşt köyüne yerleşir ve ölene kadar bu köyde yaşar (https://seemorgh.com; 4; http://jamejamonline.ir/online).

7 yaşında iken obalarına gelen âşıklar ve diğer müzisyenlerden âşıklık sanatına meyleden ve Davut Nekise’nin yanında âşıklık eğitimi almaya başlayan Muhammet Hüseyin Keyanî, ondan tar ve kemençe çalmayı, Kaşkay Türklerine ait şiir ve destanları öğrenir. Aynı zamanda Davut Nekise’ye birlikte toy ve programlara giden âşık, ustasının ölümünden sonra onun oğlu Hadi Nekise ile programlara katılır (https://seemorgh.com; http://www.ettelaat.com; Kafkasyalı 2009: 289).

1979 İran İslam Devrimi’nden sonra yaklaşık 15 yıl boyunca âşıklık yapmayan ve hiçbir toy ve programa katılmayan Muhammet Hüseyin Keyanî, 1993'te Şiraz’da yapılan konsere katılarak yeniden âşıklığa başlar (https://seemorgh.com; http://jamejamonline.ir/online).

Hayatının her döneminde ekonomik sorunlar yaşayan Keyanî’yi ölümünden üç yıl önce ziyaret eden Kaşkay Türklerinin önemli araştırmacılarından birisi olan Pervin Behmenî, onun evinin çatısının aktığını ve balçıkla sıvalı olduğunu söyler ( https://www.mehrnews.com).

Tahran, Kirman, Ahvaz, Buşehr, Firuzabad, Borucen, Geçsaran, Tebriz, Heftgel, Hürremabad gibi İran şehirleri dışında Türk Dünyası’nın bazı ülkelerinde programlara katılan Muhammet Hüseyin Keyanî, 17.04.2009 Cuma günü Cadeşt köyünde geçirdiği kalp krizi sebebiyle vefat eder. Mezarı köyündedir (https://seemorgh.com;  https://rasekhoon.net;  https://www.mehrnews.com; http://www.ettelaat.com).

Sesinin güzelliği ve farklı icra yeteneği sayesinde âşıklığa başladıktan sonra Kaşkaylar arasında kısa sürede şöhrete ulaşan Âşık Muhammet Hüseyin Keyanî, 1961 yılında Hadi Nekise ile Şiraz’da yaptığı radyo programıyla İran’da meşhur olma fırsatı bulur (https://seemorgh.com; http://jamejamonline.ir/online).

Kerem ile Aslı ve Mahmut ile Nigar destanlarını anlatabilen Muhammet Hüseyin Keyanî’nin en önemli özelliği, Şehname’yi Farsça ve Türkçe okuyabilmesidir ( https://www.mehrnews.com). Bu da onu İran’da Türkçe bilmeyenler arasında da meşhur yapar ve daha geniş sanat ve sosyal çevre tarafından bilinmesini sağlar (http://jamejamonline.ir).

Onun icra yeteneği İran’ın meşhur müzisyenleri ve müzik araştırmacılarının ilgisini çeker. Muhammet Rıza Şeceriyan ve Muhammet Rıza Dervişî gibi İran’ın önemli müzik araştırmacıları tarafından çeşitli programlara davet edilen Âşık Muhammet Hüseyin Keyanî’den çeşitli kayıtlar alınır (https://seemorgh.com; http://jamejamonline.ir). Yapılan kayıtlar arasında Kerem ile Aslı, Baş Geraylı, Türkî Kaşkayî 1 ve 2 (Kaşkay Müzikleri albümü), Mahmut ile Nigar sayılabilir ( https://rasekhoon.net).

1999’da Buruz Tayyibî ile birlikte İlyad 1 ve 2 adlı iki albüm dolduran Muhammet Hüseyin Keyanî, ayrıca İran’da çekilen “Ahirin Pişvak Kuhistan (Son Dağın Yankısı)” adlı filmde oynar ve bu filmlerde Kaşkaylara ait müzikleri çalıp okur (https://seemorgh.com; http://jamejamonline.ir/online).

2004 yılında Kirman’da yapılan ve İran’ın en önemli 36 ses sanatçılarının katıldığı programda Kaşkayları temsil eden Âşık Muhammet Hüseyin Keyanî, bu sebeple “Kaşkay Sesinin Babası” lakabıyla anılmaya başlar ( https://www.mehrnews.com; http://jamejamonline.ir/online). Şeceriyan’a göre o, sesi ve icra yeteneği ile sadece İran’da değil tüm dünyadaki en önemli ses sanatçılarından biridir ( https://www.mehrnews.com).

Kendi yarattığı şiiri bulunmayan ve sadece Kaşkay Türkleri arasındaki usta malı destan ve şiirler ile Şehname’yi anlatıp okuyan Âşık Muhammet Hüseyin Keyanî, hem Kaşkaylar arasında hem de İran ve çeşitli ülkelerde katıldığı programlarda destanlar anlatıp şiirler okuyarak sanatını icra etmiş ve kendine özgü icra yeteneği sayesinde Kaşkay Türklerinin olduğu kadar İran’ın da en önemli müzisyenlerinden birisi olmuştur.