Madde Detay

Kaynaklarda kimi zaman Nâfi' kimi zaman da Abdünnâfi' ismiyle zikredilen şair, Gaziantep ulemasından Arap Tâhir Efendi’nin oğludur. Nâfi' Efendi, tahsilini Gaziantep’te tamamladıktan sonra 14 ya da 15 sene Mısır’da ikamet etmiştir. Mesleği muallimlik olan şair, Dîvân'ında adı en çok geçen devlet adamı İbrâhîm Paşa’nın evlatlarını yetiştirmek amacıyla Mısır’a gitmiştir. Türk kültür tarihinde önemli bir yeri olan şair, âlim ve devlet adamı olan Nâfi'nin oğlu Münif Paşa da eğitiminin önemli bir bölümünü burada ailesiyle yaşarken almıştır. Şiirlerinden Nâfi' Efendi’nin Mısır’dan sonra bir müddet Şam’da kaldığı da anlaşılmaktadır. Ulemadan olup kaynaklarda hafız, Arapça ve Farsçaya hâkim, şiir ve inşa konusunda da kemale ermiş bir şahsiyet olarak tanıtılan Nâfi’ Efendi, Gaziantep’te yaptırılan Nakşibendî tekkesi için mütevelli tayin edilmiş ve yirmi yedi sene sonra da görevinden ve memleketinden ayrılmıştır. Şair, Mısır’dan dönüşünün akabinde 1266/1849-50 yılında vefat etmiştir.

Nâfi’nin elimizde bulunan tek eseri Dîvân’ıdır. Tek nüshası Ankara Millî Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu’nda yer alan Dîvân’da 23 kaside, 70 tarih, 1 terkib-i bend, 5 terci-i bend, 21 tahmis, 16 müseddes, 224 gazel, 6 kıta, 29 rubai, 2 lugaz, 2 manzum mektup, 1 mesnevi ve 3 müfred olmak üzere toplam 403 manzume bulunmaktadır.

Şairin şiirlerinde, din ve tasavvuf ağır basmakta, dinî-tasavvufi terimler çoğunlukla dikkat çekmektedir. Osmanlı padişahlarından Sultân II. Mahmûd ve Sultân Abdülmecîd dönemlerinde yaşamış, yazmış olduğu 70 tarih manzumesiyle de dönemin tarihî ve siyasi olaylarına dikkat çekmiştir. Özellikle dönemin Mısır Valisi’nin torunlarını yetiştirmek maksadıyla Mısır’da bulunduğu dönemlerde meydana gelen Kavalalı Mehmet Ali Paşa isyanı ve Mısır sorunu da şairin gözüyle şiirlere aktarılmıştır. Gurbet temasını sıklıkla işleyen Nâfi', şiirlerindeki bu sıkıntılı hâlini de gurbette yaşamasına bağlamıştır.

Nâfi' Efendi, kendinden önceki ve kendisiyle çağdaş olan şairlere kayıtsız kalmamış, üstadının Nef’î olduğunu ifade etmiş, başta Nâbî olmak üzere Fuzûlî’nin, Leylâ Hanım’ın, Sünbül-zâde Vehbî’nin, Erzurumlu Sâdık’ın, Ulvî’nin, Şemsî Sivâsî’nin, Fedâyî’nin, Şemsî’nin, Fıtnat ve daha pek çok şairin gazellerine tahmisler yazmıştır. Nâfi', sade ve külfetsiz bir dille şiirlerini kaleme almış, döneminin divan şairleri arasında isminden söz ettiremese de gazelleri ve özellikle de tarih manzumeleriyle kendine has bir söyleyiş yakalamıştır.

Çavuşoğlu, Halime (2012). Nâfi Arab Tâhir Efendi-zâde’nin Hayatı Edebî Kişiliği ve Divanı (İnceleme ve Transkripsiyonlu Metin). Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.

Çifçi, Ömer (hzl.) (yty.). Fatîn Dâvûd Hâtimetü’l Eş’âr (Fatîn Tezkiresi). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-219117/h/metin.pdf [erişim, 24.09.2013]

Güzelbeyli, Cemil Cahit (1962). "Münif Paşa’nın Babası Abdünnâfi Efendi". Gaziantep Kültür Dergisi 5: 55.

Güzelbeyli, Cemil Cahit (1965). "Abdünnâfi Efendi ile İlgili Bir Tarih." Gaziantep Kültür Dergisi 8: 90.

Güzelbeyli, Cemil Cahit (1967). "Abdünnâfi Efendi’nin Küçük Hafız’ın Ölümüne Yazdığı Tarih." Gaziantep Kültür Dergisi 10: 114.

İsmail Paşa el-Bağdâdî (1982). Hediyyetü'l-Ârifîn Esmaü’l-müellifin min Keşfü’z-Zünûn, Dârul’l-Fikr. C.1. Beyrut.

Mehmed Süreyya (1311). Sicill-i Osmânî. C.4. İstanbul.

Yakar, Halil İbrahim (2007). "Mahallî Kaynakların Değerlendirilmesi ve Antepli Divan Şairleri Örneği". Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6: 2.

Na't-ı Şerîf-i Resûl-i Ekrem Salla’llâhu Aleyhi Vesellem

Ey risâlet hüsnine rûyın ki virmişdir şuâ'

Pertev-i zâtından oldı kâinâta iltimâ'

Tolmuş idi şöhret-i hüsnün senin âfâkda

Sırr-ı gayb itmiş değildi vechden keşf-i kınâ'

Hubb-i pâkin cânıma odlar bırakmışdı o dem

Sît-i iclâl-i nübüvvet itmiş idim istimâ'

Ravza-i pâke okurlar zâir-i ervâh-ı kuds

Bu durur eşref-i mekân bu durur hayrü’l-bukâ'

Cây-ı âsâyişleri olmakdadır dûzah-nişân

İtmeyenler şir'at-ı İslâmın üzre ittibâ'

Dü lebinden zâhir olan hükmün icrâ oldı hep

Kim dimişler külli sırrın câveze’l-isneyni şâ'

Yâ Resûlallah şefâ'at kânısın redd eyleme

Senden eyler Nâfi'-i bîmâr ancak intifâ'

(Çavuşoğlu, Halime (2012). Nâfi' Arab Tâhir Efendi-zâde’nin Hayatı Edebî Kişiliği ve Divanı (İnceleme ve Transkripsiyonlu Metin). Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi. 345.)