Madde Detay

Asıl adı Orhan Karadağoğlu olan Âşık Orhanî, 25 Aralık 1946 tarihinde Kars'ın merkez ilçesine bağlı Külveren köyünde dünyaya gelmiştir. Annesi, Sakine Hanım’dır. Babası, Rus istilasına uğradığı yıllarda Azerbaycan’dan göç ederek Kars’a yerleşen Sultan Karadağoğlu’nun oğlu Sohbet Bey’dir. Sohbet Karadağoğlu, Külveren köyünde çiftçilik yaparak ailenin geçimini sağlar. Âşık Orhan Karadağoğlu, ailenin sekiz çocuğundan dördüncüsüdür. Latif, Cemil, Nevruz ve Halil isminde dört erkek kardeşi; Nermin, Cahide ve Aynur adında üç kız kardeşi vardır. Âşık Orhan, beş altı aylık bebekken gözlerinden rahatsızlanır ve hastaneye kaldırılır, ama doktorun yanlış tedavisi nedeniyle daha bebekken gözlerini tamamen kaybeder. Çocukluk yıllarında herkesin kendisi gibi âmâ olduğunu zanneder. Gözleri görmediği için okula gidemeyen âşık, okuma-yazma öğrenememiştir. İlkokul çağlarındayken abisinin öğretmen olan hanımı, Âşık Orhan’ı görme engelliler okuluna göndermek ister, ancak babası, çocuğuna bakabileceğini ve onu yurtlara vermeyeceğini söyleyerek buna müsaade etmez (Akpınar 2011: 446).

Âşık Orhan gençlik yıllarında kendi köyünden bir kızı kaçırır. Kızın yaşı tutmadığı için yakalanır ve mahkemeye çıkarılır. Beklenen evlilik gerçekleşmez. 1971'de annesi Sakine Hanımı, 1974'te babası Sohbet Karadağoğlu’nu kaybeder. Daha sonra Kızılvenk (Yağkesen) köyünden Yunus Sayın’ın kızı Mafer ile evlenir. Mafer Hanımla evlendikten sonra düzenli bir aile hayatına başlayan âşık, otuz yaşındayken ağır bir havale geçirir. Havaleyi atlatamayacağını düşünen doktoru ona, kendisini toplarsa dört sene içinde gözlerini tedavi edeceğini söyler. İyileştikten sonra üç sene bekleyip tedavi olacağı ümidiyle sabreden âşık, hastaneye giderek doktorundan onu muayene etmesini ister. Daha sonra doktorun onu geçirdiği ağır havaleden kurtarmak için avuttuğunu öğrenen âşık sarsılır (Akpınar 2011: 447). Sonraki yaşamında kaderine razı olan âşık, hayatını ailesiyle ve sanatıyla yaşamaya devam eder. Âşığın bu yıllarda Şivan adlı bir kızı, daha sonra da Şevkihan ve Bakihan adlı iki oğlu olur. Âşık Orhan hâlen Kars'ta yaşamını sürdürmektedir. Sanat hayatını ise çağrıldıgı festival, şenlik, tören gibi programlara katılarak devam ettirmektedir. Ayrıca Âşık Şenlik Kültür Yaşatma Derneğine üye olan âşık, zaman zaman dernek başkanı Âşık Günay Yıldız ile televizyon programı da yapmaktadır (Akpınar 2011: 448).

Sesi güzel olduğu için çocukluk çağlarından itibaren eş dost, akrabaları gibi çevresindekilerin isteğiyle türküler söyletilen Âşık Orhan, daha sonraki yıllarda Kars Serhat Radyosunda “Serhat’tan Sesler Korosu”na amatör halk müziği sanatçısı olarak kaydolur. Bu dönemde kendi kendine saz çalmayı öğrenir ve dönemin âşıklarıyla tanışma, görüşme imkânı bulur.
Âşık Orhan Karadağoğlu geleneğin içinde yetişmiş, sözlü kültür ortamında bulunmuş, büyük ustaları dinleyerek ve âşık meclislerinde bulunarak âşıklığı öğrenmiş ve âşık olmuştur. Âşık Orhan, kendisinde rüya görme olayının olmadığını belirtmiştir. Karadağoğlu’nun bir ustası da olmamıştır. Âşıklığa başladığı yıllarda özellikle Karslı Âşık Murat Çobanoğlu’nun açtığı Çobanoğlu Kıraathanesi’ne devam eden Âşık Orhan, bir anlamda burada yetiştiğini ifade eder. Bu dönemlerde birçok meclise, âşık toplantılarına da devam eder ve kendini geliştirir. Daha sonraki yıllarda Âşık Günay Yıldız ile birlikte Âşık Şenlik Kültür Yaşatma Derneğini kurar. 1992-1993 yılları arasında derneğin başkan yardımcılığını yapar. Gözlerinin görmemesinden dolayı yaşadığı sıkıntılar nedeniyle dernekteki bu görevinden istifa eder ve üye olarak derneğe devam eder (Akpınar 2011: 449). Âşık Orhan Karadağoğlu mahlas seçmeden önce etrafındakilerin “Orhan Baba” diye hitap etmesi üzerine “Orhanî” mahlasını kullanmaya başlar. Ancak şiirlerinin genelinde “Âşık Orhan” ya da “Orhan” şeklinde ismini kullanmıştır. Oyun havaları ve bar türkülerinde ise mahlas kullanmaz (Akpınar 2011: 450).

Âşık Orhan’ın şiirleri yazıya geçirilmediği ve genellikle kayda alınmadığı için irticalde kalmıştır. Karadağoğlu önceden bir defteri olduğunu şiirlerini bu deftere yazdırdığını, ancak bu defteri kaybettiğini sonra da buna önem vermediğini belirtmiştir. Âşık Orhan, şiirlerini hece ölçüsüyle yazmıştır. Başlıksız şiirleri olduğu gibi nakaratlarını başlık olarak kullandığı şiirleri de vardır. Şiirlerinde açık, anlaşılır, sade bir üslup kullanmıştır. Şiirleri incelendiği zaman şairin yaşadığı bölgenin ağız özelliklerine ve mahallî kelimelere rastlanılmaktadır. Tarifiynen (tarifi ile), gedim (gideyim), ürek (yürek), eylenmiyesen, olarsa(olursa), gardaş (kardeş) gibi kelimeler buna örnek olarak gösterilebilir. Ayrıca şiirlerinde bu ağız özelliklerinden kaynaklanan vezin ve kafiye bozukluklarına da rastlanabilmektedir. Âşık Orhan, şiirlerini söylerken hecenin değişik kalıplarını kullanmıştır. En çok on birli hece ölçüsünü kullanmakla birlikte sekizli ve on beşli hece ölçüsünü de kullanmıştır. Âşığın şiirlerinde kafiye örgüsü bakımından da çeşitlilik vardır. Bazı şiirlerinde kafiye örgüsü şu şekildedir; aaaa, bbba, ccca / abab, cccb, dddb /aaba, ccba vb.). Âşığın şiirleri genellikle 3-4 dörtlükten oluşmaktadır (Akpınar 2011: 451). Âşık Orhan’ın şiirlerinde kendisini ve duygularını anlatan konular vardır. Yaşadığı sıkıntılar, onu hayatın çektirdikleri, felekten şikayet, talihinin kara olmasından yakınma, dünyasının zindan olması gibi konuları işleyen bir âşık hâline getirmiştir. “Kader beni koydu dara”, “Ne yazık ki olmuş bu dünyam zindan”, “Anadan olmuşum talihim kara” gibi farklı şiirlerinden alınan mısralar onun bu duygularını ve şikâyetlerini dile getirmektedir (Akpınar 2011: 452).

Âşık Orhan Karadağoğlu şiirlerinde aşk ve çocuk gibi konulara da yer vermiştir. Çocukları için yazdığı şiirlerinde en çok çocuklarının yüzünü görememekten yakınmıştır. Âşık, şiirlerinde dini konuları da işlemiş ve bu şiirlerde Kur’an’dan, Allah’ın kudretinden, Hz. Peygamber'den sık sık bahsettiği gibi Kerbela, Hz. Hüseyin ve Hz. Hasan, ehli beyt gibi konulara da yer vermiştir (Akpınar 2011: 453). Âşık Orhan şiirleri irticalde kaldığı için aklında kalan hâliyle okumaktadır. Bu nedenle şiiri söylediği zaman üzerinden epey vakit geçmişse şiirin bazı mısralarını unutabilmektedir. Bu durum şiirlerinin tamamının elde bulunmasına engel olmaktadır. Âşık Orhan Karadağoğlu’nun çıkarılmış bir kaseti vardır, “Karslı Âşık Orhan’a Özel” ismiyle çıkarılan kaset sınırlı sayıdadır ve sadece Kars’ta âşık kasetçilerinde bulunmaktadır. Âşık Orhan, festival ve toplantılarda birçok madalya ve plaket almıştır. Âşık Şenlik Festivali’nde Akyaka Belediyesi tarafından verilen plaket, Kars Âşıklar Bayramı’nda türkü dalında ikinci ve atışma dalında birinci olarak aldığı ödüller bunlardan birkaçıdır (Akpınar 2011: 454).