Madde Detay

İzmir'de doğdu. 1957 yılında İzmir Namık Kemal Lisesini tamamladı. Sümerbank'ta istihdam edilmek için burslu olarak Almanya'ya gönderildi ve 1966 yılında Stuttgart Üniversitesi’nde Kimya Mühendisliği öğreniminden mezun oldu. Bir dönem WDR Köln Radyosunda muhabirlik yaptı. Öğrenim gördüğü sırada Stuttgart Üniversitesi Tiyatrosu'na katıldı ve 6 yıl burayı yönetti. Daha sonra aynı üniversitede Edebi Bilimler Enstitüsünde edebiyat doktorası yapmaya başladı ve 1973'te burayı bitirdi. Aynı üniversitede asistanlık ve öğretim görevliliğinde bulundu, burada dersler verdi. 1974 ve 1975 yıllarında Cumhuriyet gazetesinin Almanya muhabirliğini yaptı. Milliyet ve Hürriyet gazetelerinin Almanya için yapılan baskılarında köşe yazarlığında bulundu. 1980 ve 1982 yılları arasında Almanya'da Anadil dergisini çıkardı. Bu dergi iki ayda bir olarak, toplam 13 sayı olarak çıktı. 2003'te emekli oldu.

Türkiye'de ve Almanya'da bulunan çeşitli dergilerde şiir, hikâye, inceleme ve denemeleri yayımlandı. Pazarkaya Almanya'ya gittiğinde, Türk yazar ve şairlerinin orada hiç bilinmemesi üzerine, edebiyatımızın şair ve yazarlarını tanıtmak amacıyla çevirmenlik yapmaya başladı. Öncelikle Türk edebiyatından Orhan Veli Kanık'ın şiirlerini Almancaya Helmut Mader ile birlikte çevirdi. 1966 yılında bu şiirleri Orhan Veli Kanık adıyla yayımladı. 1967 yılında "Ohne Bahnhof" (Bekleyen Tren) adlı, Almanya'ya çalışmak için gelen Türk işçilerin karşılaştıkları sorunları anlatan oyunu Stuttgart Üniversitesi Tiyatrosu tarafından sahnelendi.

Pazarkaya'nın kaleme aldığı ilk eseri olan Koca Sapmalarda Biz Vardık 1968 yılında basıldı. Türkiye'den Almanya'ya göç eden insanların yaşadıklarını, hüzünlerini, memleket özlemlerini ve arayışlarını şiirlerine konu edindi. Nazım Hikmet Ran, Orhan Veli Kanık, Melih Cevdet Anday, Fazıl Hüsnü Dağlarca ve Bertolt Brecht'ten etkilendi. Almanya'da Türk şiirinin tanınmasında önemli rol oynadı.

Bir taraftan çeviri faaliyetlerine devam eden Pazarkaya, Behçet Necatigil'in şiirlerini Gedichte adıyla 1972 yılında kitaplaştırdı. 1973'de doktorasını tamamlayan Pazarkaya'nın doktora tezi Die Dramaturgie Des Einakters adıyla yayımlandı. Tezinde 18. yüzyıl Alman edebiyatının tek perdelik oyunlarını inceledi.

1977 yılında, yazarın ilk hikâye kitabı olan Oturma İzni yayımlandı. Pazarkaya bu eserinde Almanya'da bulunduğu sıralarda gözlemlediği, Türkiye'den Almanya'ya olan işçi göçünün kişiler üzerindeki geniş etkilerini anlattı. Bu eseriyle Almanya'da hayatlarını sürdürmeye çalışan Türklerin yaşadığı sıkıntılara, gurbetçi hallerine, vatanlarına olan özlemlerine ve yalnızlıklarına ayna tuttu. Göç olgusunu ve göçmenlerin yaşamlarını ekonomik, psikolojik, sosyolojik ve kültürel açılardan inceledi. Oturma İzni göç edebiyatının önemli eserlerinden biri sayıldı.

1980'de çocuklar için yazdığı romanı Aya Uçan Minare yayımlandı. Eserde köylü bir gencin cami minaresinin altını yakarak onu aya uçurmaya çalışmasının hikâyesini anlattı. 1981 ve 1985 yılları arasında Nazım Hikmet, Orhan Veli Kanık ve Bülent Ecevit'in şiilerini çevirdi ve bunları kitaplaştırdı. 1989'da basılan Ben Aranıyor romanında yurt sevgisini ve özlemini konu edindi. Seda Taş'ın yazdığı "Göç(er) Edebiyatı Yazarı Yüksel Pazarkaya ile Söyleşi" başlıklı yazıda yazar, eserin baş kahramanı Orhan'ın "kimlik arayışını, aynı zamanda yetmişli yıllar ve 12 Eylül süreci Türkiye’sinin, Türkiye toplumunun ve bir kentin, İzmir’in, kimlik haritası ve arayışı"nı (2017, 248) konu edindiğini söyledi.

Bu eserinden bir yıl sonra yayımlanan Dost Dolayları'nda komşu ülke Yunanistan üzerine yazdığı şiirlerini topladı. 1991'de yayımlanan Oktay Atatürk'ü Öğreniyor ve Balinanın Bebeği adlı kitaplarını çocuklar için kaleme aldı. Balinanın Bebeğinde'de Almanya'da yaşayan Türk çocuklarının günlük yaşamlarını konu edindi. 1992 yılında Mediha adlı oyununda Türk insanının yaşamı ve gelenekleriyle, Batı dünyasının çatışmasını Mediha karakteri ekseninde anlattı. İki kültürün çatışmasına eşlik eden diğer bir motifi de kadın erkek çatışması olarak belirledi. Bu oyun ilk kez 1988 yılında Ankara'da sahnelendi.

Çeviri faaliyetlerine devam eden Pazarkaya, Taş Toplayan Kadın isimli eseri Gert Heidenreich'ten Türkçeye, 1993'de Orhan Asena'nın iki oyununu da Almancaya'ya çevirdi. Aynı yıl Ferhat'ın Yeni Acıları isimli bir oyunu basıldı. Geleneksel halk hikâyelerinden biri olan Ferhat ile Şirin'i yeniden yorumlayan Pazarkaya, bu eserinde geleneği modernize ederek Almanların ülkelerinde yaşayan ve Alman olmayan vatandaşlara karşı beslediği yabancı düşmanlığı olgusunu inceledi. Oyun ilk kez 1992 yılında sahnelendi.

1996'da Bertolt Brecht'ten Brecht'in Güncesi'ni, 1998 yılında Johannes Poethen'den Ayasofya'nın Martıları'nı, 1999'da Goethe'den Faust ve Genç Werther'in Acıları'nı, 2000'de ise Lessing'den Yahudiler adlı eseri çevirdi.

Kemal ile Burak Cennet Ülkesine Yolculuk adlı, çocuklar için yazdığı eserinde Kemal adlı bir çocuğun, babasının çalıştığı Cennet Ülkesi'ne arkadaşı Burak'la gitmek için çabalamasını ve bu yolculukta yaşadıklarını anlattı. 12 hikâyeden oluşan Güz Rengi'nde ise Almanya'ya olan göçün göçmenler üzerindeki etkisini okuyucuya aktardı. Bu eser 2011 yılında Oturma İzni ile birleştirilerek tekrar yayımlandı.

Kara Bıyıklıların Aksakalı Demirtaş Ceyhun (2004) kitabında, yazar Demirtaş Ceyhun'un hayatını anlattı ve eserlerini inceledi. Mutluluk Şiirleri adlı kitabından sonra yazdığı şiirlerini topladığı Yol Dolayları ile 2007 yılında Yunus Nadi Şiir Ödülleri'ni kazandı. Aynı yıl Güz Rengi yayımlandı. Pazarkaya, eylül, ekim ve kasım aylarının her bir günü için yazdığı ve toplam 91 öyküden oluşan bu eserle Beşiktaş Belediyesi Kültür Platformu tarafından düzenlenen Haldun Taner Kısa Öykü Ödülü’nü kazandı. Bu eseri 2008'de yayımlanan Kış Öyküleri, 2009'da yayımlanan Bahar Öyküleri ve Yaz Öyküleri takip etti. Kış, bahar ve yaz mevsimlerinin her bir gününün hikayeleştirildiği bu eserler takvim öyküleri oluşturdu. Sadece hikâye anlatmakla kalmayan yazar şiir, anı, deneme ve günce gibi türlerden de faydalanıp eserlerinde bu türlerden örneklere yer verdi.

2004 ve 2012 yılları arasında Rainer Maria Rilke'den sırasıyla; İyi Ruhlara Adak, Düşten Taç, Advent, Bana Tören, Beyaz Prenses Sancaktar, Keşiş Yaşamı Üzerine, Hac Üzerine, Yoksulluk ve Ölüm Üzerine, İmgeler Kitabı, Yeni Şiirler, Requiem Duino Ağıtları ve Orpheus'a Soneler adlı 12 eseri çevirdi. Bu eserler daha sonra toplu olarak da yayımlandı.

Pazarkaya 2011'de basılan ve çocuklar için kaleme aldığı Sırma Kedi ile Deliş Fare Tatil Köyünde'de yaz bitip kış gelince tatil köyünden ayrılan insanlardan sonra yalnız kalan kedi ve farenin yaşayabilmek için birbirleriyle olan dayanışmasını ve dostluk hikâyesini anlattı. Aynı yıl yayımlanan İnsan Dilden Yeter Dilden Biter'de de atasözlerini bir araya getirip bunlarda dil felsefesini inceledi.

Aziz Nesin Konuşuyor (2014) adlı kitabında Pazarkaya arkadaşı olan Aziz Nesin'in yanında bulunduğu yıllar içerisinde Nesin'le yapılan ve yazarın bizzat kendisinin de yaptığı farklı farklı konulardan olan söyleşileri topladı. 2015 yılında yayımlanan Necatigil Dolayları'nda Pazarkaya, Behçet Necatigil için, o yaşarken ve öldükten sonra yazdığı şiirlerini topladı. Unutulmak İsteyen Şair Behçet Necatigil 100 Yaşında (2016) adlı eserinde Behçet Necatigil'in şiirlerini, çevirilerini, mektuplatrını, oyunlarını, onun hakkında yazılan yazıları inceledi.

2016'da basılan Savrulanlar isimli romanında Türkiye'den Almanya'ya göç eden işçilerin iki ülke arasında kalmışlıklarını, yaşadıkları zorlukları ve kimlik çatışmalarını konu edinerek bunları iki askerlik arkadaşının dilinden anlattı. Sana Son Umudumu Söyleyeceğim (2017) adlı kitapta yazarın Yaşar Kemal ile yaptığı sohbetleri, onun kişiliği ve eserlerine olan değerlendirmelerini ve Yaşar Kemal'in görüşlerini aktardı. 2018 yılında yayımlanan Çevirinin Estetiği ve Çeviri Serüveni'nde uzun yıllar boyunca Türkçeden Almancaya ve Almancadan Türkçeye olan çevirilerinde yaşadığı sorunları, çevirinin kültürlerarası aktarımda yarattığı problemleri konu edindi. Pazarkaya son eseri olan ve 2019'da yayımlanan St. Louis Günleri'nde, St. Louis Washington Üniversitesi’nde yaşadığı olayları ve orada edindiği izlenimlerini şiirlerine konu edindi.

Şiir, roman, hikâye, söyleşi, inceleme, çeviri ve oyun türlerinde eserler veren Yüksel Pazarkaya bizzat Almanya'da yaşadığı ve orada bulunan işçi Türklerin yaşamlarını, onların eşlerinin ve çocuklarının da karşılaştıkları sorunları görmesi dolayısıyla eserlerinde bu konulara ve göç olgusuna bolca yer verdi. Gözlemlerini gerçekçi bir dille aktaran Pazarkaya göç edebiyatının önemli yazarlarından biri olarak görülmektedir. Ayrıca onun eserleri birçok dile çevrilmiş ve ünü de dünyaya yayılmıştır.