Madde Detay

Mutasavvıf, bir şiirinde isminin Pîr Mehmed olduğu söylemektedir: “Pîr Mehmed duacınızdır size/ Lütf edip canını kılasınız taze” (Kocatürk 1970: 405). Pir Mehmed Efendi 16. yüzyılda yaşamış mutasavvıf bir şairdir. Aslen Medineli bir ailedendir. Bursa’ya bir garip olarak yerleşip ticaretle uğraştı. Eserinden Emîr Sultan’a bağlı olduğu anlaşılmaktadır (Kocatürk 1970: 404; Cunbur 2007: 245). Müellif, “Emir Sultan tarikatını bilen, Seyid Hüseyin adlı doksan iki yaşında” bir azizin irşadiyle çileye girdiğini ve bu zatın kendisinin şeyhi olduğunu bildiriyor. Fakat büyük pîrinin Emir Sultan olduğunu zikrediyor ve “Emir Sultan himmet eylerse bana/ Bu kitabı okuyam dinleyene” beytini birçok yerde tekrarlıyor (Kocatürk 1970: 405). Pir Mehmed’in ne zaman doğduğu hakkındaki bilinmezlik ölümü için de geçerlidir.

Eserinin adı Şefaatnâme’dir. Müellif eserini yazmadan evvel kırk günlük çileye girdiğini anlatmakta ve buna dair şöyle demektedir: “Kırk gün olucak taşra çıkarum/ Seyr edib şu dünyaya bakarum/ Değirmen döner gibi başım döner/ Sanki yer göğe çıkıp gök yere iner.” (Kocatürk 1970: 404)

Şefaatnâme: Kanun-ı Sultan Süleyman devrinde yazılmış dinî, tasavvufi, didaktik bir mesnevidir. Eserin bir nüshası Vasfi Mahir Kocatürk’ün özel kütüphanesindeydi (Cunbur 2007: 245). Zile kitaplığında Kitab-ı Emîr Sultan adıyla kayıtlı olan eser Kocatürk’teki yazmanın aslıdır. Müellif Ervahnâme adlı Arapça eserden naklettiğini ve kendi kitabının adının Şefaatname olduğunu açıklıyor. Burada lisan düzgün ve kuvvetlidir. Eser halk için, meclislerde okunmak için yazılmıştır. Arada: “Al ü evlâdı severse ey dede/ Ver salavât aşikâne Ahmede” beyti tekrarlanmaktadır (Kocatürk 1970: 404).

Kitabın tarih beyti yanlış yazılmıştır: “Şehr-i şevvâl âhiriydi hem ol ay/ Tarihi otuz idi say (?)”. Fakat örnerklerde de verilen bir şiirinde eserin Kanunî devrinde yazıldığı açıklanmaktadır. Kocatürk’ün elindeki kitapta istinsahcının kendi devrine uydurarak Birinci Ahmed’i zikrettiği anlaşılıyor ve burada örneklendirilmiştir (Kocatürk 1970: 405).

Eser dinî, tasavvufi ve didaktik mahiyettedir. İçinde dünyanın faniliğinden, ahretten, cennetten, cehennemden bahsedilmekte, Peygambere, onun hayatına, işlerine ve sözlerine dair hikâyeler anlatılarak dinî-tasavvufi öğütler verilmektedir. Kitap şöyle başlamaktadır: “Allah adın dün ü gün zikredelim/ Verdiği nimetlere şükredelim”. Dil ve üslup bakımından sade ve basittir. Nazım sanatkârlığı yoktur. On dört ve on beşinci yüzyılların dinî, didaktik destan geleneğini devam ettirmektedir (Kocatürk 1970: 405).

Cunbur, Müjgân (2007). “Pir Mehmed Efendi”. Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 7. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay. 245.

Kocatürk, Vasfi Mahir (1970). Büyük Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Edebiyat Yayınevi.

Ervahnâmeden Birkaç Söz Dedim

Ervahnâmeden birkaç söz dedim

Gözlerim yaşiyle yüzümü yudum

İşit imdi bu kitabın aslını

Nice yazdım babını ve faslını

Cümle bir meclisde okunmaz i yâr

Hep okursan dinleyenler tîz duyar

Yedinci günde tamam oldu î yâr

Bu şefaatnâme de her ne ki var

Kocatürk, Vasfi Mahir (1970). Büyük Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Edebiyat Yayınevi. 405.

Gazel

Padişahımız evveli Hakk tealâ

Adlin ömrün ziyade kıla Mevlâ

Bu bir kerîm vücuddur bilin ey can

Atasıdır bunun Sultan Selim Han

Bunun adıdır Sultan Süleyman

Semavât-ı arzin afâtından

Kocatürk, Vasfi Mahir (1970). Büyük Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Edebiyat Yayınevi. 405.