Madde Detay

Asıl adı Alî,  künyesi Mîr Alî İbnü’l-Hâc Yûsuf bin Alî bin Mustafa'dır. Yanık fatihi Sinan Paşa’nın yakın akrabalarından, müderrislik ve kadılık yapan Rif’at mahlaslı Rif’atî-zâde Mustafa Efendi’nin dedesidir. Ailesi hakkında bunun dışında bilinenler, 1070/1659-60’daki büyük İstanbul yangınında Anadolu Hisarı sahiline taşındıklarından ibarettir. Rif'atî, 1070/1659-60’da İstanbul’da Kumkapı Mahallesi yakınlarındaki Nişancı Paşa-yı Atîk civarındaki Şeyh Ferhâd mahallesinde doğdu. Babasının terbiyesi altında ve ayrıca Hasancânî soyundan İsâ-zâde adındaki birinden ilm tahsil etti. Karamanî İsâ adındaki bir dânişmendin iftirası sebebiyle dönemin şeyhülislâmının gazabına uğradı. Bu sebeple mülazemeti ve müderrisliği uzun süre gecikti. Bu durumdan Ebû Sa'îd-zâde Feyzullâh Efendi’nin yardımıyla kurtuldu ve kendisine Mekke mülazemeti verildi. Değişik yerlerde müderrislik görevlerinde bulundu. Sahn-ı Semân medreselerinden birinin müderrisliğine kadar yükseldi. 1147/1734/35’de İstanbul’da vefat etti. Mezarı, Eyüp semtinde Bahariyye Caddesinde bulunan Hekîm Kutbeddin Mektebi Sokağı'ndadır. Mezar taşında, Mirzâ-zâde Ahmed Neylî'nin düşürdüğü tarih vardır (Kılıç 1994:349):

Vefâtına didi Neylî du'â ile târîh

Mekân-ı Mîr Alî ola kıt'a-i cennet

Rif’atî’nin bir Dîvân’ı olduğu sadece Râmiz Tezkiresi’nde kayıtlıdır (Erdem 1994:137). Fakat eserin kütüphanelerde nüshasına rastlanmamıştır (Kılıç 2004/1:19). Rif’atî, iyi tahsil görmüş bir müderris, şiir ve nesirde mahir bir şairdir. Safayî Tezkiresi’ne bir takriz yazmıştır. Seyyid Vehbî Vekâlet-nâme’sindeki bir beytinde, Rif'atî'nin şiirleri ve edebiyle, dönemin şairleri için örnek alınacak biri olduğunu söyler (Erdem 1994:137).

Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.) (1999). İsmail Belîğ Nuhbetü'l-Âsâr li-Zeyli Zübdeti'l-Eş'âr. Ankara: AKM Yay. 135.

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkiretü’ş-Şu’arâ Nuhbetü'l-Âsâr Min-Fevâ'idi'l-Eş'âr) İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 253-254.

Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı, İnceleme-Tenkidli Metin-İndeks-Sözlük. Ankara: AKM Yay. 137.

Güzel, Bilal (2012). Kemiksiz-zâde Safvet Mustafa ve “Nuhbetü’l-Âsâr min Ferâidi’l-Eş’âr” İsimli Şair Tezkiresi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi. 278.

İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü'ş-Şu'arâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay. 364-371.

İpekten, Haluk, Mustafa İsen, Recep Toparlı, Naci Okçu ve Turgut Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay. 390.

Kaya, Resul (hzl.) (2008). Mehmet Nâil Tuman ve Tuhfe-i Nâilî’si (İnceleme-Metin-İndeks (Sayfa 301-400). Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi.176.

Kılıç Atabey (1994). Ahmed Neylî Dîvânı. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.

Kılıç Atabey (2004/1). “18. Yüzyıl Şairlerinden Rif’atî Alî Bey”. Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (16):15-25.

Müstakîm-zâde Süleyman Sa’deddin Efendi (2000). Mecelletü’n-nisâb. (Tıpkıbasım). Ankara: Kütüphaneler Genel Müdürlüğü Yay. 233.

Özcan. Abdülkadir (hzl) (1989). Şakaik-ı Nu’maniye ve Zeyilleri, Tekmiletü’ş-Şakaik fî Hakk-ı Ehli’l-Hakayık-Fındıklılı İsmet Efendi. İstanbul: Çağrı Yay. 86-88.

 

Muhammes

Şeh-nâme-nüvîs-i nev-bahârî

Vassâf-ı bahâr-ı lâlezârî

Zîbende-i nakş-ı zer-nigârî

Nazm etmege şi’r-i âbdârı

Destimde kalem çü tercemândır

Ahsente eyâ nesîm-i gülzâr

Her nefhası çâr-sû-yı ‘attâr

Yâ zülfüne şâne saldı dildâr

Yâ sînesin açdı ol sitemkâr

Yâ bûy-ı nesîm-i gülsitândır

Bâğ etdi havâ-yı ‘adni hâsıl

Serv oldu kad-i nigâra mâ’il

Bîd oldu kenâr-ı cûya nâzil

Bir böyle zamân-ı bî-mu’âdil

Ser-mâye-i ‘ömr-i câvidândır

Gül oldu meger ‘arûs-ı ezhâr

Meşşâta ise nesîm-i kûhsâr

Âb âyine şâne yâsemenzâr

Yâ feyz-i bahâr-ı tîz-reftâr

Gül mâ’il-i rûy-ı mehveşândır

Serv oldu kıyâma îstâde

Sûsen de ana zebân-güşâde

Bâz etdi çenâr elin recâda

Gûyâ ki icâbet-i du’âda

Saf-beste gürûh-ı kudsiyândır

Âmâde olup sipâh-ı ezhâr

Zanbak bu gürûha oldu serdâr

Bâ-yümn-i rebî’-i feyz-âsâr

Açıldı çü mülk-i sûy-ı gülzâr

Nergis çemen üzre pâsbândır

Gülşende hezâr edince nâle

Zerrîn ele aldı zer piyâle

Fasl erdi be-gâyet i’tidâle

Bakma gam-ı dehr-i bî-me’âle

Eyyâm-ı fezâ vü bûstândır

Ferrâş-ı sabâ-yı gülşen-ârâ

Oldu çemene şükûfe-pîrâ

Kumrî ser-i servi eyleyip câ

Kebg oldu hezâra hande-fermâ

Esbâb-ı neşât râygândır

Ey dil me-taleb der-în zamânî

Esbâb-ı vefâ zi-dûstânî

Bâ-şâhid-i ‘ıyş-ı câvidânî

Der-keş zi-rahîk-i ergavânî

Vakt-i gül ü fasl-ı ergavândır

El-cismü mine’l-hümûmi nâhil

Ve’l-‘aynu mine’l-gumûmi sâ’il

Ercû bike yâ ze’l-fezâ’il

Min himmetike’l-‘amîmi dâhil

Aksâ-yı niyâz-ı bî-kesândır

Hem-kuvvet-i Rüstem ü Nerîmân

Vahşet-dih-i mülk-i şâh-ı Îrân

Revnak-şiken-i gürûh-ı şâhân

Zîbende-i taht-ı Âl-i ‘Osmân

Hân Ahmed o şâh-ı kâm-rândır

Tâ ebr ola bâğa sâye-efken

Âbâd ola tâ ki mülk-i gülşen

Hançer-be-kef olduğunca sûsen

Pür-hûn ola saht-ı kalb-i düşmen

Dâğ-ı dil-i lâle tâ nihândır

Ey bâd eger güzâr edersen

Bûs-ı der-i i’tizâr edersen

Dîrineye i’tibâr edersen

Ger Rif’atî’yi şümâr edersen

Pîrîde o zâr ü nâ-tevândır

(İnce, Adnan (hzl.) (2005), Tezkiretü’ş-Şu’arâ, Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay. 368-371.)