Madde Detay

Edremit civarında Havran kasabasında doğdu. Asıl adı Hâfız Ahmed Sa'dî'dir. Emir Hâfız ve Emir Hoca sanlarıyla ve Havrânî künyesiyle tanındı. Şiirlerinde Sa'dî mahlasını kullandı. Konyalı Mustafa Efendi adında birinin oğludur. Tahsilini Balıkesir müftüsü Sabahaddîn Ali Şu'ûrî Efendi'den yaptı ve ondan icazet aldı. Müderris oldu ve birçok talebe yetiştirip onlara icazet verdi. Uzun müddet Edremit müftülüğü görevinde bulundu. Nakşıbendî tarikatının Hâlidî koluna mensuptur. 1299/1882 senesinde vefat etti ve Havran'da defnedildi.

Eserleri şunlardır:

1. Dîvân: Bu eser Dîvân-ı Gülzâr Li-Hâfız Sa'dî adıyla İstanbul'da 1284/1867 senesinde 148 sayfa hâlinde basıldı. Eserde 170 gazel, 42 muhammes, 18 murabba, 2 müseddes, 30 rubai, 1 mesnevi yer almaktadır. Bu şiirlerden bazıları Arapçadır. Başka divanlarda pek rastlanılmayan bir şekilde bu eserde her manzumenin başında yazıldığı veznin bahirleri de yazılmıştır.

2. Hamâ'ilü'l-Vesâ'il Alâ Delâ'ili'l-Mesâ'il: Akâ'id konulu bir eserdir. Önce Arapça Enâmilü'r-Resâ'il adlı bir eser yazmış, sonra bunu Delâ'ilü'l-Mesâ''il adıyla şerh etmiş daha sonra her ikisini de genişleterek bu eseri meydana getirmiştir. Eser İstanbul'da 1284/1867 senesinde 322 sayfa hâlinde basıldı. Bu kitapta Arapça metin ve şerhi de yer almaktadır.

3. Mecma'u'l-Bahreyn: Karesi Meşâhiri'ne göre (Sarı 1999:3) Sa'dî'nin böyle bir eseri de vardır ve basılmamıştır.

4. Mir'ât Hâşiyesi: Son Asır Türk Şairleri'nde ve Karesi Meşâhiri'nde Sa'dî'nin böyle bir eseri bulunduğu, bunun Sa'dî'nin en meşhur eseri olduğu ve basıldığı söyleniyorsa da (Sarı 1999: 3; İnal 1988: 1552) Özege Kataloğu'nda böyle bir esere rastlanılamadı. Belki de yazma hâlinde kalmış bir eseridir.

Sa'dî'nin şiirleri genellikle tasavvufidir. Fakat şiirleri pek güçlü değildir, aruz hatalarına ve anlam bozukluklarına rastlanmaktadır. Düşündüklerini hakkıyla ifade edememiş ve sözün hakkını verememiştir. Dîvân'ının mukaddimesinde belki de bu durumunu bildiği için hatalarının mazur görülmesini ve ruhunun hayır dua ile şâd edilmesini istemektedir. Karesi Meşâhir'ine göre Sa'dî, fâzıl ve ârif bir zat olup Sabahaddin Ali Şu'ûrî Efendi'nin en seçme öğrencilerinden idi. Zengin, hâli vakti yerinde vakur bir zat imiş. Arapçayı fesahat ve belagatıyla bilir, konuşur ve yazardı. Hemen her konuda herkesle uzun ilmî münakaşalara girişir, herkesi susturmayı severdi (Sarı 1999: 3).

Bursalı Mehmed Tahir (1333). Osmanlı Müellifleri. C. I. İstanbul.

İnal, İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. III. İstanbul: Dergâh Yay.

Sa'dî (1284). Dîvân-ı Gülzâr Li-Hâfız Sa'dî. İstanbul.

Sarı, Mehmet ve Ahmet Karaman (hzl.) (1999). İsmail Hakkı - Karesi Meşâhiri. Balıkesir: Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı Yay.

Muhammes

Bir sözüm vardır sana eyle kabûl

Hâb-ı gafletden uyan Hakk'a kul ol

Kande dersen dergeh-i rahmâna yol

Sende iste sende ara sende bul

Vechine bak hazretinde dâ'im ol

Bu fenâ külhâna bakma yâre var

Hâr-ı zâr-ı dünyeden gülzâra var

Taşra çıkma yâri sende ara var

Sende iste sende ara sende bul

Vechine bak hazretinde dâ'im ol

Al melâmet hırkasın seccâde et

Secde-gâh-ı tende Hakk'a secde et

Ka'be-i rûhunu sana kıble et

Sende iste sende ara sende bul

Vechine bak hazretinde dâ'im ol

Men-aref'den ders oku bil kendini

Metn-i zât-ı Hakk'a şerh bil zâtını

Ger dilersen bulasın sen Rabb'ini

Sende iste sende ara sende bul

Vechine bak hazretinde dâ'im ol

Sa'diyâ feryâdına noldı sebeb

Çün senin zârın bana verdi aceb

Aslını sen eyler isen ger taleb

Sende iste sende ara sende bul

Vechine bak hazretinde dâ'im ol

(Sa'dî (1284). Dîvân-ı Gülzâr Li-Hâfız Sa'dî. İstanbul. 78.)