Madde Detay

 

Şiirlerinde Sadık mahlasını kullanan âşık, Çankırı’nın Şabanözü kasabasının Sarıkürt köyünde, 1849 yılında dünyaya gelmiştir. Hayatı hakkında fazla bilgi yoktur. 1919 yılında vefat etmiştir.

Âşık Sadık koçaklama ve destan türü şiirileri ile tanınır. Sigara ve afyon tiryakiliği ile içki müptelalığına dair destanlara örnek olarak Âşık Sadık’ın Medh-i Tiryaki Destanı verilebilir (Ay 1993: 199-200). Özkul Çobanoğlu, methiye/güzelleme türünü “destana konu olarak seçilen bir olayın, bir kişinin bir nesnenin veya kahramanın övülerek yüceltilmesi amacına yönelik olarak işlenişini sağlayan anlatım tutumu” olarak tanımlaktan sonra, çalışmasında “övülen olay savaş veya döğüş niteliğindeyse ve övülen kişi bu tip bir olayda cesareti ve dövüşcülüğüne dayalı yaptığı kahramanlıklar ele alınmaktaysa “koçaklama” olaraj tanımlar (Çobanoğlu 2000: 94). Âşık Sadık’ın Mehrali-Beğ Destanı "koçaklama" anlatım tutumuyla oluşturulan destanlara örnek olarak verilebilir.

Çankırı’da düzenlenen yârân sohbetlerine katılan Çankırılı Âşık Ali, Cevheriye Bânu, Âşık Sabri, Efkârî, Nuri Baba, Sadık, Yâdi, Yesarî, Ilgazlı Naili gibi âşıklar arasında onun da adı geçmektedir. Dolayısıyla “Çankırı’nın âşık edebiyatı açısından önemli bir durak” olmasında önemli bir rol oynamıştır (Çakır 2012: 165).

Çakır, Ömer (2012). “Çankırı’da Yârân Sohbetlerinin Edebî Cephesi yahut Yârân Edebiyatı”, Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi. 1 (1): 151-170.

Çobanoğlu, Özkul (2000). Âşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü. Ankara: Akçağ Yay.

Kırzıoğlu, M. Fahrettin (1958). Edebiyatımızda Kars II. İstanbul: Işıl Matbaası.

Destan

Ey ağalar beğler bizim ellerde

Koçaklıktan yana birdi Mehrali

Cahallık eyleyip dağlarda gezdi

Epey zaman kaçak durdu Mehrali

 

İbtida gözünden düştü devletin

Sonu göze girip buldu rağbetin

Cihana tanıttı şânın, şöhretin

Bir eşsiz nâmıdâr erdi Mehrali

 

Muhtar paşa kıydı ana nişanı

Başladı dökmeğe hûn-I düşmanı

Şânı tutu bütün Kafkazistân’ı

Koçaklardan düzdü ordu Mehrali

 

Kan-kavga kopanda Kars’ın başına

Doksanüçte baktı yurdun işine

Dört, beşyüz atlıyı yığdı peşine

Moskof’un cengine girdi Mehrali

 

Moskof ordusuna çok dehşet saldı

Her hareketlerin keşfedip bildi

Osmanlı askeri tedabir aldı

Düşmana tuzağı kurdu Mehrali

 

Adını duyanda Rus’ul saldadı

Koparırdı: “Mamas” deyin feryadı

Moskof’a havf saldı merdane adı

Gözlerin kurdunu kırdı Mehrali

 

Rus’u Şüregel’de pişman eyledi

Yollarını kesip hüsran eyledi

Taburların hakle yeksan eyledi

En dilaverlerin yordu Mehrali

 

Mel’un Haci Veli gör ne iş tutu

Beş kapeg’e dinin namusun sattı

Kars’ın teslimine çok gayret etti

Onu, sağ Paşa’ya verdi Mehrali

 

Hüdanın mukadder günü gelende

Bu hal ile Mahşer günü gelende

Düşmanların zafer günü gelende

Ciğerine dağlar vurdu Mehrali

 

Kamander Kazağ’ı hep bîdar etti

Rahat yatırmadı cân bîzâr etti

Loris de elinden el-hazar etti

Gece karargâh yardı Mehrali

 

Ağlıya ağlıya yurdu terketti

Atlıların çekip Suvaz’a gitti

Nice ehl-i maraz şifaya yetti!

Onlara bir ta’un çordu Mehrali

 

Alnına yazılmış kara yazılar

Murada yetmedi ağlar, sızılar

Haberi gelirdi bana basilar

Kars’ı her gidenden sordu Mehrali

 

Akibet oan da fani cihan

Yar olmadı göçtü kalmadı mihman

Cennet-iA’la da tutu bir mekan

Gaziler yanına vardı Mehrali

 

Gani Rahman rahmet eyleye ana

Azim hizmeti var dine vatana

Ahfadımız daim adını ana

Severdi gönülden yurdu Mehrali

 

Sadık’ın feleğe meydana kaldı

Kıydı o yiğide nam, şanı kaldı

“İkinci –Köroğlu” destanı kaldı

Söylenir dillerde merdi Mehrali

 Kırzıoğlu, M. Fahrettin (1958). Edebiyatımızda Kars II. İstanbul: Işıl Matbaası. 39-41.