Madde Detay

Asıl adı ve doğum tarihi bilinmeyen Şazî hakkında birbiriyle ilişkilendirilmemiş iki ayrı bilgi mevcuttur. İlk bilgiye göre Şazî, Maraş yakınlarındaki Yenicekale’nin Çınarpınar köyündendir. 1798’de Napolyon Bonapart, Mısır’a asker göndermeye başlayınca Osmanlılar da bu bölgeye, hüküm sürdükleri topraklardan asker çıkartmıştır. Maraşlı halk şairi Şazî de, Kalender Paşa komutasındaki askerlerin arasında yer almaktadır. O dönem, kendi köyünden bir kızla nişanlıdır. Mısır’a gönderildiği dönem çok sevdiği nişanlısından uzunca bir süre ayrı kalmak zorunda kalmıştır. Hem ayrılık hasreti ile yanıp tutuşan hem de nişanlısını başkaları beğenir ve hatta kaçırır diye korkan Şazî, Kalender Paşa’ya şu dörtlük ile başlayan şiirini sunmuştur: Meded sende kaldı ey gani Vezir /Himmet edin gedek ellerimize /İstemem Mısır’a etsen Şah Veled /Nice can muntazır yollarımıza. Bu şiiri okuyan Kalender Paşa, Şazî’yi huzuruna çağırmış ve ona, turna kuşlarına seyahat yaptırması koşuluyla evine, köyüne izinli gidebileceğini söylemiştir. Bu duruma çok sevinen Şazî şu dörtlük ile başlayan şiirini söylemiştir; Turnam sökün etmiş Göksun gölünden /Doğru gedin Saraycık’tır yolunuz /Kuruc-ova, Tekir beli konalga /Orda olsun meskenidir eliniz (Alparslan, Yakar 2009: 120-121).

 Bir diğer bilgiye göre Şazî, Afşar aşiretinin Deliler kabilesine mensuptur ve Kızıldere köyündendir. II. Mahmut döneminde (1808-1839) yaşadığı belirtilen Şazî, Maraşlı Âşık Zarif’in de amcası oğludur ve onunla birlikte Süleyman Paşa’nın maiyetinde bulunmuştur (Çapraz 2008: 107). Süleyman Paşa ile olan bu bağlantı, Şazî ile Hezarî’nin aynı çağda yaşamış Maraşlı âşıklar olduğu sonucuna varılmasını da sağlamaktadır.

Şazî’ye ait birçok şiirin cönklerde ve el yazmalarında var olduğu bilgisi kaynaklarda yer alırken Erhan Çapraz, Şazî’nin altı tane türkülü hikâyesinin mevcut olduğunu belirtmiştir. Bu hikâyelerin ilki, “Afşar eşkıyası” namıyla tanınan Cin Yusuf’un bir mücadelesini; ikincisi Bayezid’in oğlunun Cin Yusuf’u ortadan kaldırma girişimlerini; üçüncüsü, Süleyman Paşa’nın, Konya’daki Molla Hünkar oğlunun güzelliği dillere destan kızını istemesi için Şazî’yi göndermesi üzerine Şazî’nin yaşadıklarını; dördüncüsü, kızı evlenmeye razı edemeden Maraş’a dönmek zorunda kalan Şazî’yi gören Süleyman Paşa’nın “Vardım ki sevdiğim uykudan kalkmış” demesi üzerine Şazî’nin sevgili hakkında söylediklerini; beşincisi, Kalender Paşa’nın Rum iline savaşa gitmesi üzerine oğlu Süleyman Paşa’nın babasına duyduğu özlemi; altıncısı ise Şazî’nin bir kıza olan aşkını konu edinmiştir (Çapraz 2008: 108-109).

Şazî’ye ait olan şiirlere kadın, sevgi, özlem ve ayrılık temaları hâkimdir. Türkülü hikâyelerinde günlük olaylarla ve tarihî şahsiyetlerle ilgili deyişleri de mevcuttur. Koşma tarzını benimsemiştir. Süleyman Paşa’nın talip olduğu kızı alamadan geldiğinde söylediği türkülü hikâye, “dedim-dedi”li koşmaya bir örnektir (Çapraz 2008: 109). Kayseri ve yöresi halk şairleri hakkında derlemeler yapan Fahri Bilge, Şazî’nin aşkı için yazdığı türkülü hikâyeyi Kul Fakîr (Molla Hüseyin)’in kendininmiş gibi söylediğini belirterek Şazî hakkında değişik bir bilgi daha vermiştir. Şazi’nin söyleyişinin, Karacaoğlan’ın söyleyiş tarzına benzediği de Şazî hakkında verilen bilgiler arasındadır (Çapraz 2008: 109).

 

Alparslan, Yaşar, S. Yakar (2009). Maraş’ta Divanından Parça Kalmış Halk Şairleri. Kahramanmaraş: Ukde Kitaplığı Maraş Kültürü Edebiyat Serisi: 6.

Alparslan, Yaşar, S. Yakar (2009). Muhtelif Cönklerden Maraş Halk Şairlerine Ait Şiirler. Kahramanmaraş: Ukde Kitaplığı  Maraş Kültürü Edebiyat Serisi: 12.

Avcı, Ramazan (2008). Kahramanmaraşlı Şairler Antolojisi.  Kahramanmaraş: Fersa Matbaacılık.

Çapraz, Erhan. (2008). Kayseri ve Yöresi Halk Şairleri. Kayseri: Laçin Yay.

Güleç, Hamdi (2005). “Kahramanmaraşlı Halk Şairlerinden Bir Demet.” I. Kahramanmaraş Sempozyumu. Maraşder. Kahramanmaraş Belediyesi ve Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi. 06-08 Mayıs 2004. İstanbul: Maraşder Yay. 176.

 Koşma

Seherde uğradım bir adl-i hana

Dostum sultan olmuş elin üstüne

Cemalini gördüm oldum divane

Selamına durdum yolun üstüne

Bilmem sarhoş mudur uykudan kalkmış

Ala gözlerine sürmeler çekmiş

Siyah ebruların gerdana dökmüş

Salıvermiş ağ gerdanın üstüne

Boyu serv-i semen seçilmez daldan

Kaşları kemandır dişleri dürden

Yârimin yüzüne bakılmaz nurdan

Yakutlar uydurmuş lâ’lin üstüne

Hiçbir kulun yok mu ben Şazî kadar

Hüsnüyün zekâtı borcunu öder

Yanağın bal olmuş dillerim şeker

Lebin kaymak döker balın üstüne

 Alparslan, Yaşar, Serdar Yakar (2009). Muhtelif Cönklerden Maraş Halk Şairlerine Ait Şiirler. Kahramanmaraş: Ukde Kitaplığı Maraş Kültürü Edebiyat Serisi: 12. 129.

Koşma

Zamane hubunda böyle can olmaz

Acep melek midir huri mi bilmem

Ne sihir ne sıfat billahi candan

Belki cism-i latif peri mi bilmem

Seyredüp adular düşmesin dile

Siyah ebruleri benziyor tele

Ben de layık göremedim bu ele

Garip mi düşüktür eli mi bilmem

Sırma hamaylısın takmış boynuna

Hiçbir güzel getirmedim aynına

Has bahçeden meyva almış koynuna

Ayva mı turunç mu nar mıdır bilmem

Simü zer nişanın tutmuş destine

Siyah ebrulerin çeşm-i mestine

Domur domur ak memenin üstüne

Güllap mı serpilmiş ter mi bilmem

Şazî’m der ki ben tavatır etmedim

Hiç böyle dilbere seyran etmedim

Süal edip ben aslına yetmedim

Bir kötü kişinin yeri mi bilmem

Alparslan, Yaşar, Serdar Yakar (2009). Maraş’ta Divanından Parça Kalmış Halk Şairleri. Kahramanmaraş: Ukde Kitaplığı Maraş Kültürü Edebiyat Serisi: 6. 127-128.