Madde Detay

Asıl adı Mustafa olan Şehdî, Antakya’da doğdu. Sâlim'e göre, uzun bir ömür sürdü ve Şeyh Sadî’nin Gülistan’ından tefe’ül ederek mahlasını aldı (İnce 2005:434). İlim tahsili için İstanbul’a gitti. Arapça ve Farsça öğrendi. Hâcezâde Muhammed Enverî’den icazet aldı. Hat sanatında da başarı gösterdi (İnce 2005:434; Habîb 1306:158). Silâhdâr Şehryârî Mustafa Paşa, Şeyhülislam Feyzullah Efendi, Vezir-i azam Ali Paşa, Vezir-i azam Râmî Paşa gibi devrin ileri gelen devlet adamlarıyla yakın ilişki içerisinde bulundu ve onlardan büyük destek gördü. Haraç muhasebeciliği, sipâhî kâtipliği, maliye tezkereciliği, Anadolu muhasebeciliği gibi önemli görevlerde bulundu. Bazen muhalif olduğu kişilerin üst makamlara gelmesiyle sıkıntıya düştü. Mesela Çorlulu Silâhdâr Ali Paşa vezir olunca şairi, padişaha gammazlamış ve şair bir süre de olsa makamından ve maaşından olmuştur (Selçuk vd. 2008:73). Devrinin önemli olaylarına ve yapılarına tarih düşürdü; siyasî ve tarihî olayları manzum ve mensur biçimde kaydetti ve bunların karşılığında da devlet büyüklerinden yüklü miktarda bahşişler aldı. Şehdî, 1140/1727 tarihinde vefat etti. Mezarı, İdris Köşkü yolu üzerinde Eyüp Sultan Türbesi’nin yanındaki hamamın bitişiğindedir (Müstakimzâde 280a). Bazı kaynaklarda şairin ölüm tarihi yanlışlıkla 1144/1731/32 olarak gösterilmektedir (Mehmed Süreyyâ 1996:1571; Şemsettin Sâmî 1996:2888). Nail Tuman, bu yanlışlığın Âdâb-ı Zurâfâ müellifi Râmiz’den kaynaklandığını, Sicill-i Osmânî müellifinin de yanılgıya düşüp bunu eserinde 1140 ve 1144’te vefat etmiş Şehdî mahlaslı iki farklı şair varmış gibi gösterdiğini belirtmektedir (Kurnaz ve Tatçı 2001:510). İstanbul Kütphaneleri Türkçe Yazma Dîvanlar Kataloğu'nda da, Süleymaniye Kütüphanesindeki Dîvân nüshası yanlışla Osman Şehdî adına kayıtlı gösterilmiştir (1967:821). 

Tek eseri Dîvân'ıdır. 

1. Dîvân: Şehdî’nin Dîvân'ının üç nüshası bulunmaktadır: Topkapı Sarayı Müzesi Ktb., no: 2486, Süleymaniye Ktp., Halet Efendi, No:417, Saraybosna Gazi Güsrev Ktp. Dîvân'da yaklaşık 39 kaside, 68 kıta; 1’i Farsça 28 gazel, 1 mesnevi, mesnevi nazım şekliyle yazılmış 19 lügaz, 1 terci-bend, 2 terkib-bend, 2 musarra beyit vardır. Bunların yanında tarihî konularda yazılmış mensur metinler de Dîvân'a alınmıştır (Bayındır 2008; Selçuk vd., 2008:75). Dîvân üzerine bir yüksek lisans çalışması yapılmıştır (Bayındır 2008). Çalışmada Süleymaniye Kütüphanesinde bulunan ve Şehdî Osman Efendi’ye nispet edilen nüshadan hareket edildiği için Dîvân, Şehdî Mustafa Efendi’nin değil Şehdî Osman Efendi’nin eseri olarak gösterilmiştir.

Sâlim; Şehdî’nin güçlü bir şair olduğunu (İnce 2005:434) belirtmiş, Râmiz de Şehdî’nin Arapça ve Farsçadaki başarısından, nazım ve nesirdeki maharetinden bahsetmiştir (Erdem 1994:175). Safâyî’nin tezkiresine takriz yazdırdığı 18 kişiden birinin de Şehdî olması, şairin devrin tanınmış simalarından biri olduğunu göstermektedir (Çapan 2005:12, 41-43). 

Bayındır, Şeyda (hzl.) (2008). Şehdî Divanı, Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi. 

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Tezkire-i Safâyî, Ankara: AKM Yay.

Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı, Ankara: AKM Yay.

Habîb (1306). Hat ve Hattâtân, İstanbul: Kostantiniyye Matb.

İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü’ş-Şu’arâ Sâlim Efendi, Ankara: AKM Yay. 

İpekten, Haluk ve M. İsen vd. (1998). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Ankara: KTB Yay.

İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Yazma Divanlar Kataloğu (1967). İstanbul: MEB Yay. III.

Karatay, F. Ethem (1961). Topkapı Sarayı Türkçe Yazmalar Katalogu.  İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Yay. I.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri II. Ankara: Bizim Büro Yay.

Mehmed Süreyyâ (1196). Sicill-i Osmanî. hzl. Nuri Akbayar. akt. S. Ali Kahraman. C.V. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 

Müstakimzâde Süleyman Sadeddin (2000). Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Niseb ve’l-Künâ ve’l-Elkâb, Süleymaniye Ktb. Halet Efendi. 628. (Tıpkıbasım).

Nametak, Fehim (1998). Katalog Arapskih, Turskih, Perzijskih i Bosanskih Rukopisa Gazi Husrev-Begove Biblioteke, London/Sarajevo: Al-Furqan/Rijaset Islamske Zajednice u BiH,. Sv. 4

Selçuk, Bahir ve İ. Halil Tuğluk (2008). “Antakyalı Şehdî ve Gazelleri”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 38: 71-94.

Selçuk, Bahir (2008). “Yeni Bir Sıhhatnâme: Şehdî’nin Sultan III. Ahmed Sıhhatnâmesi”. Turkish Studies 3/2 (Spring): 604-616.

Şemsettin Sâmî (1996). Kâmûsu’l-A’lâm.  (Tıpkıbasım) Ankara: Kaşgar Neşriyat. IV.

Dîvân   

Gazel  

Felek erbâb-ı tab’a cevr eder kîn ü nifâk üzre

Anunçün kalmaz anın nüh-kıbâbı tâk tâk üzre

Tahammül mi olur tâkat-güdâz-ı nâz-ı gerdûna

Ki teklîf-i ‘anîfi pey-siper mâ-lâ-yutâk üzre

Yıkar dûlâb-ı çarhı cûşiş-i seyl-âb-ı eşkim âh

Yakar eflâkı necm-i tâli’im çün ihtirâk üzre

Eder nâ-der-berâber vaż’-ı şîrîn zehr-hand ile

‘Acebdir hâl-i ebnâ-yı zamâne bu mezâk üzre

Niçe ârâmiş etsin dilde ezdâd-ı neşât u gam

Zebân-zed bir meseldir bu konak olmaz konak üzre

Neden tercîh eder pervâne âyâ sûziş-i vaslı

Degil mi sûz-ı vuslat nûr u nâr-ı iftirâk üzre

Yapıldı bu zemîne gerçi çok ebyât ey Şehdî

Biri birinden a’lâ dil-nişîn-i seb’-tabak üzre

Velî śâhib-zemînin Hak bu kim her beyt-i ma’mûru

Olur beytü’l-’arûs-ı bikr-i ma’nâ ittifâk üzre

(Selçuk, Bahir; Tuğluk, İ. Halil (2008). “Antakyalı Şehdî ve Gazelleri”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 38: 83-84.)