Madde Detay

Adı Halîl’dir. Konyalı şair ve Mevlevî dervişidir. İyi derecede Farsça bilen Senâyî, Konya Dergâhında mesnevî-hân idi. Abdülvehhâb es-Sâbûnî el-Hemedânî’nin Sevâkıbu’l-Menâkıb adlı, Menâkıbu’l-Ârifîn’e dair eserini bazı değişikliklerle Farsçadan Türkçeye çevirdi ve Kanunî Sultan Süleyman’a sundu. Bu tercümenin Süleymaniye Kütüphanesinde (Hâlet Efendi İlâvesi, no. 49 ve 50) iki nüshası mevcuttur. Senâyî’nin mürettep divanı yoktur. Evliyâ zübdesidür Hazret-i Monlâ Hünkâr / Leşker-i gayb-ı ricâle o durur şâh-süvâr matlalı tercî-i bendi meşhurdur.

Alparslan, Ali (1988). “Abdülvehhâb es-Sabûnî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. I/286-287.

[Ergun], Sadeddin Nüzhet-[Uğur], Mehmed Ferîd (1926). Konya Vilâyeti Halkiyyât ve Harsiyyâtı. Konya: yyy.

Genç, İlhan (2000). Esrar Dede Tezkire-i Şu’arâ-yı Mevleviyye. AKM Yay. Ankara: yyy.

Kurnaz, Cemal, Mustafa Tatcı (hzl.). (2001). Tuhfe-i Nâilî. Mehmet Nail Tuman.  C.1. Ankara:  Bizim Büro Yay. 

Mermer, Ahmet,  Ahmet Selahattin Hidayetoğlu, Mustafa Erdoğan, Neslihan Koç Keskin (hzl.). (2009). Osmanlı Şiirinde Mevlânâ Övgüleri ve Mevlevîlik Unsurları. Ankara: TDV Yay.  43, 676-678.

Tercî-i Bend

Fe‘ilâtün Fe‘ilâtün Fe‘ilâtün Fe‘ilün

I

Evliyâ zübdesidür Hazret-i Monlâ Hünkâr

Leşker-i gayb-ı ricâle o durur şâh-süvâr

Dâ’imâ Hızr Nebî oldı anuñ hem-râhı

Ya’nî yeksân idi indinde anuñ berr ü bihâr

Tâ’ir-i ulvî-i kudsî gibi seyri var idi

Kâlib-i nâzüki aslâ aña olmaz idi bâr

Şîr-i garrân gibi gözler anı dâ’im gözler

Konya şehrine varıcak nazar it kabrine var

Def ü ney tantana-i devr ü semâ‘-ı vecdi

İster isen göresin nice fütûh u esrâr

Zâ’ir-i kabr-i Hudâvend olagör ey ‘âkil

Tâcir-i sûd olasın sırr-ı kerâmet ola kâr

Sûfiyâ aşk odı havf itme seni yandurmaz

Âdemi gerçi yakar cünbiş-i germiyyet-i nâr

Aşk şâhına yapış zahmı da gülden olsun

Fikr iderseñ ki olur mu gül ü gülşen bî-hâr

Matla‘-ı şems-i hüdâ Hazret-i Monlâ Hünkâr

Kâşif-i sırr-ı Hudâ Hazret-i Monlâ Hünkâr

II

Çâr yârin yirine unsur-ı çârı mazrûb

Oldı Sıddîk Ebû Bekr anuñçün mahbûb

Evliyâ mecma‘ınuñ sadr-nişîni oldı

Oldı mağlûb-ı halâ’ık ne aceb şîve-i hûb

Hazret-i Ahmed-i Muhtâr didi “Oğlum” aña

Sevdi anuñçün anı tab‘-ı halâyık u kulûb

Evliyânuñ yüzi suyına matar katre olur

Hem dahı arzda bitürür nice eşcâr u çûb

Sanma tenhâda yürür Hazret-i Mevlânâmuz

Aña hem-râh durur cümle-i merdân-ı guyûb

Taleb-i mihrinüñ her lahzada âşüftesi ol

Kalmaya ister isen zerre kadar sende zünûb

Oldı ser-leşkeri hep hayl-i ricâl-i gaybuñ

Oldı süknâsı anuñ her taraf-ı garb u cenûb

Her kim aşk odına yandı da yakıldı anuñ

Cesedi pûte-i şevk içre gerek ola mezûb

Cümle ef’âli anuñ mazhar-ı ef’âl-i Hudâ

Yok durur zerre-i nâ-çîz kadar anda uyûb

Matla‘-ı şems-i hüdâ Hazret-i Monlâ Hünkâr

Kâşif-i sırr-ı Hudâ Hazret-i Monlâ Hünkâr

III

Bendesi olur iseñ anuñ olursun âzâd

Dûzah-ı zecr ü anâdan didi dânâ üstâd

Vâsıl-ı Hakk idi her bâr o Hudâvend-i zamân

Gam nedür bilmez idi hâtırı olmış idi şâd

Zevk u şevküñ ni’amı mâ’ide-i Îsâdur

Ehl-i aşkuñ bu durur süfresi içindeki zâd

Hak bu kim döne döne oldı semâ’î gûşum

Def ü ney savtına uşşâk-ı dili kıldı vedâd

Şems-i Tebrîz-i velâyet hasen-i ehl-i vefâ

Mefhar-ı Hazret-i Mevlâ yog idi anda inâd

Ravza-i Hazret-i Monlâya revân ol çün âb

Mürşid-i kâmil odur gerçi müridân-ı ibâd

Âşinâlık kapusı hidmeti cânumda olup

Dilerem ki ola bîgâne vücûdumda fu’âd

Mihr-i Monlâyı alan oldı dil-âver hakkâ

Dileyen vuslat-ı Mevlâyı ider nefse cihâd

Münselik silk-i velâyâtına hâlâ gönlüm

Himmet-i mürşid-i Hakk eyledi anı irşâd

Matla‘-ı şems-i hüdâ Hazret-i Monlâ Hünkâr

Kâşif-i sırr-ı Hudâ Hazret-i Monlâ Hünkâr

IV

Cânumuñ oldı benüm sa’y ile ol cânânı

Görürüm her ne yana atf-ı nigâh itsem anı

Vasfınuñ şerhi beyân-ı kaleme gelmek içün

Yazamaz münşi-i âlem o şeh-i zî-şânı

Aşkı yolında Hudâ mihrine bulmışdı vusûl

Yog idi hubb-ı Hudâvendde hîç akrânı

Evliyâ leşkerinüñ olmış idi ser-dârı

Anlara anuñ içün şâmil idi fermânı

Mazharı olmış nûr-ı Hudânuñ dâ’im

Hüccet-i kâtı‘ idi kendisinüñ bürhânı

Hıfz ider mahmidet-i Hazret-i Monlâ-yı velî

Aña mensûb durur ehl-i dilüñ ebdânı

Hâtırı bahr-i muhît-i Hak idi her lahza

Sadefüñ dürr-i yetîmi idi hem dür-dânı

Var idi ilm-i ledünnîden anuñ ahbârı

Hall ider idi kamu mes’ele-i irfânı

Matla’-ı şems-i hüdâ Hazret-i Monlâ Hünkâr

Kâşif-i sırr-ı Hudâ Hazret-i Monlâ Hünkâr

V

Nâmınuñ zikri dilümde benüm evrâdumdur

Şehr-i ma’mûresi hem hâtır-ı âbâdumdur

Nâm-ı pâkini işitsem gam uçar yanumdan

Tâ’ir-i kuds-i ferah hâtır-ı pür-şâdumdur

Tûşe-i aşkı anun gûşe-i dilde mahzûn

Varmaga menzil-i Adne benüm ol zâdumdur

Kulları çok durur ol şâh-ı cihânun ammâ

Didi ben çâker içün bende-i âzâdumdur

Gerçi kim oldı Hudâvend velîlere müdâm

Vâsıl-ı bezm-i Hudâ olmaga irşâdumdur

Na’ra-i çarh-ı kebûd evc-i semâda n’eyler

Gûş-ı merdâna giren nâle vü feryâdumdur

Ey Senâyî severüm Hazret-i Mevlânâyı

Dâ’imâ sevmek anı ya’nî ki mu’tâdumdur

Evliyânuñ umaram ola halîli gönlüm

Gerçi kim tesmiye olındı Halîl adumdur

Evliyâ mihrine âhir dime dek dem ururum

Hak bilür leyl ü nehâr uşbu fikir yâdumdur

Matla’-ı şems-i hüdâ Hazret-i Monlâ Hünkâr

Kâşif-i sırr-ı Hudâ Hazret-i Monlâ Hünkâr

[Ergun], Sadeddin Nüzhet-[Uğur], Mehmed Ferîd (1926), Konya Vilâyeti Halkiyyât ve Harsiyyâtı, Konya,  29-30.