Madde Detay

Bursa'da doğdu. Asıl adı Mehmed'dir. Çömez-zâde diye tanındı (İnce 2005: 355; Abdulkadiroğlu 1999: 186; Özcan 1989: 57). Babası, Çömez Ahmed; dedesi Cafer Efendi'dir (Kurnaz 2001: 506). Büyük kardeşinin adı İsmail'dir (Abdulkadiroğlu 1988: 479). Güldeste'den sonra şairin ailesine dair en ciddi bilgiyi Bursalı Mehmed Tâhir, Os­manlı Müellifleri'nde verir. Bursalı Mehmed Tâhir'e göre, Şevkî'nin babası Çömez Kadı Ahmed Efendi olup aslen Silifkeli'dir. 1091/1680-81 yılında Bursa'da vefat etmiştir. Tefsiri ile Bina Şerhi ve bazı risaleleri de bulunmaktadır. Güldeste'nin de belirttiği gibi ilk eğitimini babasından aldı. Babasının verdiği eserlerinden klasik medrese âlimlerinden olduğu anlaşılıyor. (Bursalı Mehmed Tâhir 1333-42: 269). Şevkî bundan sonra aklî ve naklî ilimleri öğrendi (İnce 2005: 355). Bursa'da (Çapan 2005: 335; Kurnaz 2001:506) 1100/1688-89'da genç yaşta vefat etti. Vefatını Sicill-i Osmanî'nin 1101/1689-90 yazması yanlıştır. (Mehmed Süreyyâ 1308-15/ 1890-97: III/172) Abdülhadi'nin:

Âh bu çarh-ı edânî-pervere /Bilmeziz kim ehl-i irfân neyledi

"Fevti târîhin ahibbâ didiler / Cân-ı Şevkî cennete azm eyledi (1110)"

beyti vefatına tarihtir (Abdulkadiroğlu 1999: 186; Özcan 1989: 233; Ekinci 2013: 192; Kurnaz 2001:506). Bursa'da Kaygan Camiii mihrabı önünde pederi yanında gömülüdür (Kurnaz 2001: 506).

Döneminin tanınmış şairlerinden olan Şevkî'nin bir çok eseri  vardır. Tezkireler, eserlerinin sadece isimlerini anarken yalnızca Güldeste bunların içeriklerine dair bilgiler verir. Zübdetü'l-Makâli'l-Erbâbu'l-akl Ve'l-kemâl adlı eserinde 1800 kadar hadis, kelâm-ı kibar ve atasözünü toplamıştır. Evveliyât u Şerh-i Muhassenât-ı Mahsûsât:  Hâce-i Kuzât'ta bazı kitaplardan çıkardığı önemli konuları toplamıştır. Fıkıh ile ilgilidir. (Abdulkadiroğlu 1988: 479). Mehmed Süreyyâ'nın Sicill-i Osmânî'de "ekser-i fende mâhir bir şâir" olarak nitelemesi verdiği eserlerin çeşitliliğine işaret olmalıdır (Mehmed Süreyyâ 1308-15/ 1890-97: C. 3/172).

Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (1988). Belîğ İsmâil. Güldeste-i Riyâz-ı İrfân ve Vefeyât-ı Dânişverân-ı Nâdiredân (Tıpkıbasım). Ankara: Anıl Matbaacılık.

Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.) (1999). İsmail Belîğ Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti’l-Eş’âr. Ankara: AKM Yay.

Bursalı Mehmed Tâhir (1333-42). Os­manlı Müellifleri. C.1. İstanbul: Matbaa-ı Amire.

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî: Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eş’âr İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay.

Ekinci, Ramazan (hzl.) (2013). Hâfız Hüseyin Ayvansarayî Vefeyât-ı Ayvansarayî. İstanbul: Buhara Yay.

İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü’ş-Şu‘arâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay.

İpekten, Halûk, M. İsen, R.Toparlı, N. Okçu ve T. Karabey (1998). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.

Kurnaz, Cemal ve M. Tatçı (hzl.)(2001). Mehmed Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Mehmed Süreyyâ (1308-15/ 1890-97). Sicill-i Osmânî. C. III. İstanbul: Matbaa-i Âmire.

Müstakimzade Süleyman Sadeddin (2000). Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Nisbi ve’l-Künâ ve’l-Elkâb. (Tıpkı Basım) Ankara. KB Yay.

Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakâ’ik-i Nu’mâniyye ve Zeyilleri “Vakâyiü’l-Fuzalâ”. C. 4. İstanbul: Çağrı Yay.

Hudâ virdi sana tâc-ı saâdet yâ Resûlallah

Senündür saltanat devlet hilâfet yâ Resûlallah

Senün pây-ı şerîfün teşnedür öpmek diler Şevkî

Temennî eyleyüp ister icâzet yâ Resûlallah 

(Ekinci, Ramazan (hzl.) (2013). Hâfız Hüseyin Ayvansarayî Vefeyât-ı Ayvansarayî. İstanbul: Buhara Yay. 192)

Âsâr-ı tegâfül görinür her nigehünde

Âyâ ne günâh eylemişüz hâk-i rehünde

***

Mest ü medhûşuz şarâb-ı aşkıla âlûdeyüz

Yire geçse günbed-i çerh-i felek âsûdeyüz

Zülf-i sâhir seyr-i rûyundan dili bend eyledi

Seyrimiz var mihnet ile pençe-i câdûdayuz

Olsa hüsn esbâbı hûbân-ı cihânda Şevkıyâ

Çâre yokdur remy ile gördük gözü âhûdayuz

(Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (1988). Belîğ İsmâil. Güldeste-i Riyâz-ı İrfân ve Vefeyât-ı Dânişverân-ı Nâdiredân (Tıpkıbasım). Ankara: Anıl Matbaacılık. 479).

***

Ümmîd-i sabûh eylemesün şâm-ı gamunda

Bir dil ki esîrün ola zülf-i siyehünde 

(Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.) (1999). İsmail Belîğ Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti’l-Eş’âr. Ankara: AKM Yay. 187)

Tâbiş-i mihr-i ruhundan eylediler ilticâ

Nîze-dârân-ı hayâlim sâye-i müjgânına

(Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.) (1999). İsmail Belîğ Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti’l-Eş’âr. Ankara: AKM Yay. 187)

Zerreler gibi yolunda gerçi olduk hâk-i pây

Degmedik ey mihr-i enver bûse-i dâmânına

(Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.) (1999). İsmail Belîğ Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti’l-Eş’âr. Ankara: AKM Yay.187)

Âşık-ı bî-çârene ey dilber-i âlî-cenâb

Dâ'imâ cevr eylemek düşmez ulüvv-i şânına

Fitneler salıp perîşân eylemezdi dilleri

Ey perî yüz vermesen zülf-i abîr-efşânına

(Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî: Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eş’âr İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 335).

Gözüm mânend-i cû aksa n'ola bahr-ı Sitanbula

Sıla lâzım gelür elbette dil-i mâ-i mevsûl

Gönül hisâr seyrinin âb u hevâsına

Cân nakdini virsem ucuz der ger iste

(Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi, Vekâyiü’l-Fuzalâ. Şakâyık-ı Nu'mâniye ve Zeyilleri 4 C. İstanbul: Çağrı Yay. 233)