Madde Detay

Kaynaklar, Şifâî'nin asıl adının Ahmed Şâbân olduğunda müttefiktirler (İnce 2005: 428). Ankara yakınında, Ayaş’ta doğan Ahmed Şâbân, Ahmed adında bir zâtın oğludur. Ayaşlı tabib Şaban Efendi denmekle meşhurdur. Öğrenme hevesiyle Ayaş’tan İstanbul’a gelen Şaban, tıp öğrenimini yaparak hekim olunca Dârüssaâde Ağası Yusuf Ağa’ya ve Abdullah Efendi'ye (İnce 2005: 428) bağlanmış ve Yusuf Ağa'nın yardımıyla saray tabipleri arasına girmiştir. Kaynaklar, Şifâî'den, hastalarına şefkatli davrandığı için halk tarafından çok sevilen tatlı dilli, güler yüzlü bir hekim olarak bahseder. Meclis adamı olmasıyla devlet adamları tarafından da sayılmış ve sevilmiştir (İnce 2005: 428; Kurnaz 2001: 489). Sâlim Tezkiresi'nde yer alan bu ifadelerden Şifâî'yi yakından tanıdığı ve sevdiği de anlaşılmaktadır. Şairin meslek hayatındaki ilerleme ve görev yaptığı yerlere dair ayrıntılı kayıtlar da bu düşünceyi destekler niteliktedir. .

Şifâî, 1095/1683-84'te Minkarî-zâde Abdullah Efendi’den müderrislik ruusu almış ve derece derece yükselerek muhtelif medreselerde ders okutmuştur. Hariç medresesinden sonra Debbağzade ve Galatasaray Medresesi'nde görev yapar. Ramazan 1103/ Mayıs-Haziran 1692'de Şeyhülislâm Hüseyin Efendi, Rebiülevvel 1104/ Kasım-Aralık 1692 ve 1109'da/1697-98'de Şeyhülislam Seyyid Feyzullah Efendi'nin desteğiyle Ekmekçioğlu Medresesi'nde görev yapar. Cemaziyelûlâ 1113/ Ekim-Kasım 1701'de Koca Mustafa Paşa, Muharrem 1114/ Mayıs-Haziran 1702'de Sahn-ı Seman ve Rebiülahir 1115/ Ağustos-Eylül 1703'te altmışlı başlangıcı ile Sinan Paşa Medresesi'nde görev yaptı. Ahmed Şâbân, Cemaziyelûlâ 1115/ Eylül-Ekim 1703'te Diyarbakır Kadılığı’na tayin edilmişse de bir sene sonra azledilmiş ve dönüşünde Ankara’da hastalanarak 1116/1704-05’te vefat etmiştir (İnce 2005: 428-429, Bursalı Mehmed Tâhir 1333-42: 3/220). Mezarı Ankara’dadır. Diyarbakır’da bulunduğu zaman Tabîb Rıza Âmidî’yi yetiştirmiştir. Kaynaklar onun usta bir hekim olmasının yanı sıra, dostlarına ve sohbete düşkün bir şair olduğunu bildirir (İnce 2005: 429). Şifâî'nin eserleri şunlardır:

1.Şiirler: Şifâî mahlasıyla şiirler (İnce 2005: 429) ve tarihler yazmıştır (Bursalı Mehmed Tâhir 1333-42: 3/220).

2. Tedbirü’l-Mevlûd: Zekeriya al-Râzî, İbn-i Sînâ ve Hacı Paşa’nın eserlerinden toplanarak yazılmış olan bu kitap gebelik ve yeni doğan çocukların tedavi ve beslenmelerine dair olup bu bakımdan bizde yazılan ilk eserlerdendir. Ahmed Şâbân, bu kitabı II. Mustafa zamanında 1112/1700-01 yılında yazmış ve Sadrazam Hüseyin Paşa ile Reisülküttab Râmî Efendi’ye ithaf etmiştir. Nuruosmaniye Kütüphanesi TY Nu: 3472 numaradadır. Bir nüshası Beşir Ağa Kütüphanesi'nde mevcutttur.

3. Şifâîye : Tıbbî bir eserdir. 1111/1699-1700’de telif edilmiştir. Nuruosmaniye Kütüphanesi TY. Nu: 3544, 3404'te kayıtlıdır. Birer nüshaları da Ayasofya ve Nuruosmaniye Kütüphaneleri'nde bulunmaktadır (Bursalı Mehmed Tâhir 1333-42: 3/220).

4. Fezâil-i Âl-i Osman: Mer’î bin Yusufü’l-Madisîyü’l-Hanbelî’nin Kalâidü’l-Ikyan fî Fezâil-i Âl-i Osman adındaki eserinin genişletilmiş tercümesidir. (Bursalı Mehmed Tâhir 1333-42: 3/220) Bu eser I . Ahmed zamanında 1115/1703-04 yılında tercüme edilmiştir. İÜ Kütüphanesi T. Y. Nu: 3483'de bulunuyor. Bursalı Tahir'e göre tercümenin bir nüshası Nuruosmaniye ile Umumi Kütüphane'de bulunuyor. (Bursalı Mehmed Tâhir 1333-42: 3/220) Yazarın düzeltmeleri ve yazmaları içeren nüshası Nuruosmaniye Kütüphanesi 3404 numaradadır.

5. Kısas-ı Enbiyâ Tercümesi: Kaynaklarda söz edilmesine rağmen elde yoktur.

Ayaşlı Şairler (1948). Ayaş Kültür Derneği. Ankara: Güney Matbâcılık ve Gazetecilik TAŞ.

Arslan, Mehmet (1994). Mecma-ı Şuara ve Tezkire-i Üdeba: Mehmet Siraceddin. Sivas: Dilek Matbaacılık.

Bursalı Mehmed Tâhir (1333-42). Os­manlı Müellifleri. Matbaa-ı Amire. C. I-III. İstanbul.

İnce, Adnan (2005). Tezkiretü’ş-Şuarâ - Salim Efendi.Ankara: AKM Yay.

Kurnaz, Cemal ve M. Tatçı (hzl.)(2001). Mehmed Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Mecmuatü’t-Terâcim. Hacı Tevfik. İÜ Ktp.TY. Nu: 192, 69.

Özcan, Abdülkadir (hzl. ) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi, Vekayiü’l-Fudalâ. Şakâyık-ı Numaniyye ve Zeyilleri. C. 4. İstanbul: Çağrı Yay.

Müstakimzade Süleyman Sadeddin (2000). Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Nisbi ve’l-Künâ ve’l-Elkâb. (Tıpkı Basım). KB Yay. 275

Çeşme-i mekrümete lüle-i kevser hâme

Gülsitân-ı emele nahl-ı gül-i ter hâme

Feyz-bahş olmak ile gülşen-i evrâk üzre

Gâh sünbül yitürür geh gül-i ahmer hâme

Hem-dem-i Hızr ü nebîdir onu âb-ı hayvân

Şimdi her dem zulumâta güzer eyler hâme

Nakş-ı hâl ü hattını gerçi yazar dildârın

Şîve vü cilvesi bâbında mükedder hâme

Bâ-husûs ola Şifâî gibi dem-sâz-ı senâ

Gör bu vâdîde ne hoş cilveler eyler hâme

 *

Bu tekyegâh-ı tarabda çerâga muntazıruz

Semâ u devre münâsib ayaga muntazıruz

Felekden eylemezüz gerçi nâle vü şekvâ

Yine bu tarz u revişden ferâga muntazıruz

(Kurnaz, Cemal ve M. Tatçı (hzl.)(2001). Mehmed Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay. 489).

Safâ-yı îdi merâm üzre itmedük icrâ

Bahâr mevsimine seyr-i bâga muntazıruz

Şifâiyâ suhan-i tâze eyledün icrâ

Mey-i kühen ile kesb-i dimâga muntazıruz

(İnce, Adnan (2005). Tezkiretü’ş-Şuarâ - Salim Efendi. Ankara: AKM Yay. 429)