Madde Detay

Tezkirelerde veya edebiyat tarihi ile ilgili kaynaklarda adına rastlanmayan Şîr-i Jiyân'ın doğum ve ölüm tarihleri belli değildir. Şairin hayatı hakkında bilgi ihtiva eden tek kaynak, kendisinin Fransa Milli Kütüphanesi Yazmaları (Bibliotheque nationale de France) Turc. 1248 numarada kayıtlı Dîvân'ıdır. Şair, Dîvân'ının dibace kısmında eserini IV. Mehmed (saltanatı:1648-1687)'e sunduğunu şu cümlelerle dile getirir: "es-sultânu's-sultanu's-Sultan Hazret-i Gâzî Muhammed Hân ibnü's-sultân İbrâhîm Hân İbnü's-sultân Ahmed Hân hazretlerinin rikâb-ı temkîn-i celâlet ve cenâb-ı mekîn-i adâletlerine arz olunup kıt'a:

 Tab'-ı semendün Şîr-i Jiyân

 Sür dânişün encâmına

 Çün buldı dîvânun vücûd

 Hazret-i Mehmed nâmına"

Şairin verdiği bu bilgiden hareketle onun 17. yüzyılda yaşadığı anlaşılmaktadır. Dîvân'nın dibace kısmında verilen bilgiye göre Şîr-i Jiyân, Yunanlı Nazmî Efendi'den şiir ve aruz dersleri almıştır. Şair, bu hususa bir kıt'asında şöyle değinmiştir: 

 Kilk-i suhan-perdâzumun reşhası

 Sırr-ı velâyet lâ-reyb Nazmî’dür

 Ben nüzûmda Kelîm olsam tan mıdur

 Fenn-i şi'rde çünki Şu'ayb Nazmî’dür

Şîr-i Jiyân özellikle kasidelerinde oldukça ağır bir dil kullanmıştır. Şairin kasidelerine bakıldığında her ne kadar sanat bakımından çok nitelikli olmasalar da özellikle kelime seçiminde Arapça ve Farsça sözlüklere bakılarak anlama uygun olan kelimelerin seçildiği görülmektedir. Şairin birçok şiirinde bir çocuk söyleyişi hakimdir. Bu durum, şairin Dîvân'ını çocuk yaşta tertip etmiş olma ihtimalini doğurmaktadır. Ancak biyografisi ile ilgili detaylı bir bilgi elimizde mevcut olmadığından bu hususla alakalı net bir şeyler söylemek mümkün değildir. Şîr-i Jiyân, kendi döneminin meşhur şairlerinden Nef'î'nin tesirinde kalmış ve hatta Nef'î'nin sözüm redifli kasidesiyle aynı vezin ve redifte bir kaside yazmıştır. Şîr-i Jiyân'nın bu kasidesinin ilk mısra'ı şöyledir:

Hokka-i genc-i hikemde dürr ü gevher-bâr sözüm

Âyine-i tâb-ı celâlde görmemiş ruhsâr sözüm

Şîr-i Jiyân. Dîvân-ı Şîr-i Jiyân. Fransa Milli Kütüphanesi Yazmaları (Bibliotheque nationale de France). Turc. 1248.

GAZEL

Bâr-ı cevrün çekmege yâr câna minnetdür bana

Zahmet-i ekdâr-ı 'aşkun 'ayn-ı rahmetdür bana

Hüzn ile 'ama’l-basar Ya'kûbveş olsam n’ola

Hâk-i pây-ı sürme-sâyun kuhl-i 'izzetdür bana

Âsitân-ı seglerünle hem-nişîn olmak bugün

Yine de o mûcib-i gufrân-ı cennetdür bana

Âyne-i dil çihre-ârâ cilvegâh-ı 'arz-ı kuds

Her nazar-endâz-ı pâküm gerçi hikmetdür bana

Harf-i şîn ile elif hem ayn ile râ Şîr Jiyân

Lafz-ı şâ'ir olmag ile küllî töhmetdür bana

(Şîr-i Jiyân. Dîvân-ı Şîr-i Jiyân. Fransa Milli Kütüphanesi Yazmaları (Bibliotheque nationale de France). Turc. 1248.)