Madde Detay

Aşkî’nin hayatı hakkında tezkirelerde ve diğer biyografik kaynaklarda herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak şimdilik elde tek nüshası olan Dîvân’ının zahriye sayfasında yer alan kısa hâl tercümesinde hayatı hakkında birtakım bilgiler mevcuttur. Bu hâl tercümesine göre Pravadi’de doğan Aşkî’nin asıl adı, Süleyman’dır. İstanbul’a gelerek önce Paşa Sarayı’na ardından da Enderun’a alınmış; burada sırasıyla zülüflere, küçük odaya ve kilar-ı hassaya buradan da eskiler zümresine terfi etmiş iken vefat etmiştir. Hâl tercümesinde kiler odasına terfi ettikten sonra öldüğünün bildirilmesinden hareketle Aşkî’nin Enderun’daki eğitimini tamamlayamadan genç yaşta öldüğü anlaşılmaktadır. Ayrıca Osmanlılarda idarî ve askerî kadronun yetiştirilmesi için teşkil edilen saray eğitim kurumu olan Enderun’a genellikle gayrimüslim olan devşirme çocukların alındığı göz önünde bulundurulursa Aşkî’nin de gayrimüslim bir aileden geldiği söylenebilir.

Hâl tercümesinden Aşkî’nin yaşadığı döneme ait herhangi bir çıkarımda bulunmak mümkün olmasa da 17. yüzyıl şairlerinden Nef’î (ö. 1635), Sabrî (ö. 1645) ve Cevrî (ö. 1654)’nin şiirlerine nazire ve tahmis yazması; ayrıca 1648 ile 1693 yılları arasında hükümdarlık yapan IV. Mehmed (ö. 1693) övgüsünde bazı manzumeler yazmış olması 17. yüzyılda yaşadığını göstermektedir.

Eserleri

Dîvân: Eserin şimdilik bilinen tek nüshası bulunmaktadır. Milli Kütüphane “06 Mil Yz FB 258” arşiv numarasında kayıtlı olan bu eserde, 87 gazel,  6 tahmis, 2 müseddes, 2 kıtʻa ve 1’ tesdis olmak üzere 98 adet manzume bulunmaktadır. Şiirlerinde sade ve külfetsiz bir dil kullanmayı tercih eden Aşkî, bu şiirleri genellikle âşıkane ve rindane bir tarzda kaleme almıştır.

Aşkî. Dîvân. Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz FB 258.

Kaplan, Yunus (2016). “17. Yüzyıldan Bilinmeyen Bir Şair: Pravadili Aşkî ve Dîvân’ı”. Dede Korkut, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (Balkanlarda Türkçe Özel Sayısı) 5 (9): 25-47.

Gazel

Künc-i çeşm-i fitne-cûda gamze-i mestâne şûh

Olmasun mı bâde-nûş sâkin-i mey-hâne şûh

Tâ ezelden çeşm-i şûhı ile olmış hem-kadeh

Gelmeye dehre dil-i şûrîdeveş rindâne şûh

Sanmañuz mey-hâra mahsûs ola ancak neş’esi

Bezm içinde bâdeden olmakda hem-peymâne şûh

Sûziş-i şemʻi görüp gayretle tâb-ı reşkden

Cânını yaksa ‘aceb midür olup pervâne şûh

Dil-ber-i mestâne şûh u sâki-i peymâne şûh

Olmasun mı mey içüp ‘Aşkî dil-i dîvâne şûh

(Aşkî. Dîvân. Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz FB 258, vr. 10b.)

Gazel

Buldı ezhâr ile zînet çârsû-yı nev-bahâr

Döndi mir’ât-i safâya anda cûy-ı nev-bahâr

Eşk-i çeşm-i bülbül ile berg-i rengîn güli

Sunʻ-ı Hak gülzâra itmiş âb-ı rûy-ı nev-bahâr

Kâkül-i hûbânı tahrîk itdi var ise nesîm

‘Itrnâk iden degüldür dehri bûy-ı nev-bahâr

Tâze dâg-ı sînemi görsün o şûh-ı gonce-fem

Sahn-ı gülşende iderse ârzû-yı nev-bahâr

‘Âşıkuñ feryâd u zârı ‘andelîbüñ nâlesi

Gülsitânı tutdı ‘Aşkî hây u hûy-ı nev-bahâr

(Aşkî. Dîvân. Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz FB 258, vr. 14b-15a.)