Madde Detay

Klasik Türk Edebiyatında Levendî mahlasıyla şiirleri bulunan şairlerden biri Tameşvarlı Levendî’dir. Bugüne kadar elde edilen bilgilere göre, şair hakkında sadece Hisâlî’nin Metâliü’n-Nezâir’inde bilgi vardır. Mecmuada geçen iki beytin birinin başlığında “Levendî Temeşvarî” diğerinde de “velehû Levendî” ibaresi kullanılmıştır.

Türk edebiyatında Levendî mahlası ile şiirleri bulunan ve künyeleri farklı olan şairler üzerinde bugüne kadar bir ansiklopedi maddesi (Aksoyak 2014) ile bir akademik makale (İçli 2020) yazılmıştır.

Aksoyak, (2014) bu ansiklopedi maddesinde Zübdetü’l-Eşâr ve Tuhfe-i Naili’de geçen Levendî mahlaslı şairi tanıtıp kaynaklarda belirtilen bir beytini vermiştir. Ayrıca şairin mahlasından hareketle onun denizci kimliğine değinmiştir.

İçli, Kasımî’ye ait şiir mecmuasında Musullu Levendî adlı bir şairin adından hareketle bir çalışma yapmıştır. Hisâlî’nin nazire mecmuasında (Kaya Yiğit, Kalyon 2013: 355-356) Temeşvarlı ve Bağdatlı künyesiyle tanıtılan iki farklı Levendî’nin varlığından hareketle; bu eser üzerindeki doktora tezleri (Kaya, 2003; Kalyon 2011) ile yazma nüshalarını (N 4252 N 4253, AEMNZ 679, AEMNZ 680) incelemiştir. Bu iki şaire ait bilgilere ulaşmış ve Temeşvarlı Levendî’ye ait olduğu belirtilen iki beyte araştırma makalesinde yer vermiştir (2020: 208).

Temeşvarlı Levendî’nin doğum ve ölümü ile hangi yıllarda yaşadığı kesin olarak tespit edilememiştir. Ancak Hisâlî’nin eserinin 1651 yılına tarihlendirilmesine bakılarak bu şairin en geç bu yıl veya daha öncesinde yaşadığı söylenebilir. Temeşvarlı şairin, Zübdet’ül Eşâr’da geçen Levendî ile aynı kişi olması muhtemeldir. Bununla birlikte, Musullu veya Bağdatlı şair olması da ihtimal dâhilindedir. Çünkü bu eserdeki bilgilerde şairin nereli olduğuna dair net bir bilgi yoktur. Şairin Temeşvarlı olduğu bilgisi ve şiir örnekleri, Hisâlî’nin mecmuasında geçen bilgiler eksenlidir. Levendî mahlaslıyla bilinen diğer şairlere ait şiirler ile Temeşvarlı’nın bilgisi ile şiir örnekleri karışmış olabilir. Yeni çalışmalar sonucunda şair hakkında daha net bilgilere ulaşılabilir.

Hisâlî’nin Levendî Temeşvarî başlığıyla mecmuada (Kalyon 2011: 583; N4253 yk.139a; AEMNZ 680: 207) aktardığı şiir örneklerinden birisi şudur:

Esb-i nâz ile çapup bizden ırağ oldun sen

      Yol azup vâdi-i hecrinde neler çekdüm ben

Bu şiir, Türk Şairleri’nde Bedelî’ye ait olduğu bilgisi ile verilmiştir (Ergun, 758). Ergun, kaynağını da verdiği yazma nüshadaki şiirin tamamının 34 beyit olduğunu belirtmiş ve şiirin 8 beytini sunmuştur. Ergun’un tespitlerine göre bu şiir Agehî’nin denizcilik terimlerini barındıran kasidesine nazire olarak yazılmıştır.

Bedelî’nin böyle bir şiir yazmış olması, onun bir denizci bir şair olduğu veyahut metaforik (değişmeceli) söylemlerle duygularını denizcilik terimleri ile aktardığı söylenebilir.

Ergun’un şiirin içinde bulunduğunu belirttiği mecmuanın kayıt numarası, AE 581 olarak görülmektedir. Bedelî mahlaslı şair, edebiyat kaynaklarında hakkında bilgi bulunmayan birisidir. Ergun’un tahminlerine göre şair, 16. yüzyılın ikinci yarısında yaşamıştır.

Aksoyak, İsmail Hakkı (2014). "Levendî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (TEİS) http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/levendi Erişim Tarihi: 20.12.2020

Ergun, Saadettin Nüzhet (1936-1945). Türk Şairleri. C. 1. İstanbul: Bozkurt Matbaası.

Hisâlî. Metâliü’n-Nezâir I. Millet Yazma Eser Kütüphanesi. Nu: AEMNZ 679, 230 yk. (460s).

Hisâlî. Metâliü’n-Nezâir I. Nuruosmaniye Yazma Eser Kütüphanesi. Nu: 4252

Hisâlî. Metâliü’n-Nezâir II. Millet Yazma Eser Kütüphanesi. Nu: AEMNZ 680, 290 yk. (580s).

Hisâlî. Metâliü’n-Nezâir II. Nuruosmaniye Yazma Eser Kütüphanesi. Nu: 4253

İçli, Ahmet (2020). “Divan Edebiyatında Levendî Mahlaslı Şairler ve Musullu Levendî”. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi 7 (18): 203-217.

Kalyon, Abuzer (2011). Peşteli Hisâlî Metâliü’n-nezâ’ir (İkinci – Cilt) İnceleme – Metin. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Kaya Yiğit, Bilge ve Abuzer Kalyon (2013). “Peşteli Hisâlî’nin Metâli’ü’n-Nezâ’ir Mecmuası ve Mecmuada Yer Alan Şairlerin Mahlasları”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic  8 (1):  335-371.

Kaya, Bilge (2003) Hisâlî Hayatı-Eserleri ve Metâli’ü’n-nezâ’ir Adlı Eserinin Birinci Cildi (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Şiirlerinden Örnekler

Diz-be-diz rağm-ı rakibe bu kelet yâr ile sen

      Cebe sat hasmına karşı aşüfte koma koyın

(Kalyon, Abuzer (2011). Peşteli Hisâlî Metâliü’n-nezâ’ir (İkinci – Cilt) İnceleme – Metin. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi. 583)

Esb-i nâz ile çapup bizden ırağ oldun sen

      Yol azup vâdi-i hecrinde neler çekdüm ben

(Kalyon, Abuzer (2011). Peşteli Hisâlî Metâliü’n-nezâ’ir (İkinci – Cilt) İnceleme – Metin. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi. 583)