Madde Detay

Ramazan Güngör, 1924 (Üç telli Kopuz belgesel kitapçığında 1928 doğumlu) yılında Muğla’nın Fethiye ilçesinin Kemer nahiyesine bağlı Kadıköy’de dünyaya gelmiştir. Anası Sıdıka, babası Mustafa Yanatma’dır. Asıl soyadı “Yanatma” olan Ramazan, soyadı hoşuna gitmediği için “Güngör” olarak değiştirmiştir. Çocukluğu yörenin Girdev yaylası Çörten Boğazında geçmiştir. Köyünde okul olmadığı için hiç okula gidememiş fakat kendi kendine okuma yazmayı öğrenmiştir. Asıl mesleği marangozluktur. 1949 yılında bir inşaatta çalışırken çatıdan düşmüş ve ayakları sakat kalmıştır. Bu nedenle yörede “Topal Ramazan” lakabı ile de bilinmektedir. Bu olaydan sonra da kendini tamamen saz yapmaya ve çalmaya vermiştir. “Üç Telli Kopuz” çalmaya altı yaşında iken annesinin beş kuruşa aldığı kopuzla başlamıştır. Babası Mustafa Yanatma’nın da iyi derecede bağlama çaldığı bilinmektedir. Kopuz-Üç telli çalmayı kendi köylüsü Mehmet Fırtına ve Ömer Ali Memici’den öğrenmiştir. Tezene kullandığı için pek sevmediği büyük boy sazları da çalan Güngör, marangozluğundan gelen el yatkınlığıyla bu sazların tekne oymasını ve tamirini yaparak da geçimini sağlamıştır. Güngör, 1977 yılında evlenmiştir. Hayatının sonlarına doğru Fethiye’deki tek odalı evinde geçim sıkıntısıyla yaşam savaşı vermiş, 6 Mayıs 2004 tarihinde de vefat etmiştir (www.turkyurdu.com.tr).

Ramazan Güngör, Türk halk müziğinin en önemli yerel değerlerinden biridir. Bağlama ailesinden her türlü sazı yapabilmesine rağmen, daha çok kendi adıyla özdeşleşen ve "eskilerden kalma" şeklinde tabir ettiği "üç telli bağlama"yı çalmıştır. Hatta bu bağlamalardan dört telli olanları da çaldığı tespit edilmiştir (Ekici 1993: 12). Teke yöresine has "zeybekler", "gurbet ve boğaz havaları", "türküler", "zorlatmalar" ve "uzun havalar" sazıyla çaldığı ezgilerin yanı sıra tamamen kendine has çaldığı ezgileri vardır. 1960 yılından itibaren pek çok müzisyen ve derlemeci Güngör’den kayıtlar yapmış, derlenen eserlerden bir kısmı kültür bakanlığı arşivine ve TRT repertuarına girmiştir. Erol Parlak ve Erdal Erzincan’a akademik şelpe tekniği geliştirme sürecinde kaynaklık etmiştir (Ekici 1993: 9).

Muğla ve civarında “bağlama” veya “üç telli bağlama” adı ile bilinen çalgıyı Ramazan Güngör, çalgının perde yapısı ve tel sayısının farklılığından dolayı kopuz adıyla kullanmıştır. Yıllarca bildiklerini ve öğrendiklerini genç kuşaklara bir karşılık beklemeden aktarıp ömrünü halk müziği yolunda tüketmiştir. Yaşarken değeri bilinemeyen sanatçılardandır. Muzaffer Sarısözen’in “Türk Halk Müziği Usûlleri” adlı kitabında, bazı yörelerden yapılan derlemeler sırasında, halk müziğinin geleneksel yapısı içerisindeki çok sesliliği gösterecek veya belgeleyecek bazı ezgilerin kaynak kişilerin çaldığı şekilde notaya alındığı bilinmektedir. Bu çalışmalar sırasında yedisi Hamdi Özbay, biri de Sümer Ezgü tarafından Ramazan Güngör’den derlenen Muğla yöresine ait sekiz türkü kayda alınmıştır (Ersalan 2010).

Ramazan Güngör’ün çaldığı ezgiler, tek sesliliğin ötesinde çok sesliliğe de temel teşkil edecek türdedir. Ramazan Güngör için çalgısı da yaptığı müzik de çok önemlidir. Çünkü o, ezgilerini “Boğaz Devri”, “Hırtlak Boğazı Zamanı” veya “Zeybeklerin Devri” vb. gibi adlarla ifade etmekte ve çaldığı ezgiler aynı zamanda kendi takvimini oluşturmaktadır. Kendi yaptığı kopuzu kendine özgü yedi değişik şekilde yaptığı akorduyla çalan Ramazan Güngör’ün kopuzu üç telli ve yedi perdelidir. Üç telli kopuzunu solak çalmaktadır. Hem parmakları ile tellere vurup çektirerek hem de ezgi çaldığı elinin parmakları ile telleri çektirerek sesler çıkarmaktadır. Daha sonraları bu kopuzu, üç perde daha bağlayarak on perdeli yapmıştır. Bunun sebebinin ise bozuk olan maddi durumunu düzeltmek için çevresindeki bazı eğlence merkezlerindeki programlara çıkması olarak düşünülmüştür. Onun çaldığı ezgilerin farkında olmayan bu eğlence merkezlerindeki insanlar, piyasadaki ezgileri çalmasını istemişler ve Ramazan Güngör de bu ezgileri daha rahat çalabilmek için kopuzuna üç perde daha ilave etmiştir (Ekici 1993: 12-24).

Ramazan Güngör, halk müziği repertuarına kazandırdığı ezgilerin ve repertuara henüz girmemiş birçok halk türküsünün kaynak kişisidir. Çaldığı ezgiler bu gün tartışma halinde bulunan bir çok konuya ışık tutacak türdedir. Onun çalgısı ve çaldığı ezgiler bugün halk müziği ile ilgili birçok konuya ışık tutacak niteliktedir. Ramazan Güngör'de gerek çalgısını çalma biçimi, gerek bağlamadaki doğal çok sesliliği en iyi şekilde yansıtması, gerekse yöre türkülerinin en iyi icracı ve kaynak kişileri arasında olması bakımından önem taşımaktadır. Bu nedenle hem Muğla halk müziği, hem Türk halk müziği hem de daha geniş anlamda Türk müziği içerisinde özel ve önemli bir yere sahiptir (Ekici 1984: 48).