Madde Detay

Ümîdî, Bulgaristan sınırları içinde yer alan Kazanlık kasabasında (Akçakızanlık) doğdu. Asıl adı Ahmed’dir. Celvetiye tarikatı şeyhlerinden İsmail Efendi’nin oğludur. Küçük yaşta pek çok alanda ilim tahsil ettikten sonra Celvetiye tarikatının âdab ve erkânını öğrenmiş, İstanbul’da Küçük Ayasofya’da Hüseyin Ağa zaviyesinde şeyhlik makamında bulunmuştur. Zamanın şeyhülislamı, Ümîdî’nin ilminden istifade edilmesi gerektiğini ifade etmiş ve onu Şehzade Cami’ine vâiz olarak tayin etmiştir. 1694'te vefat etmiştir.

Cuma günleri kırk veya kırk sekiz sene boyunca tefsir üzerine vaazlar veren Ümîdî, böylelikle Kur’ân-ı Kerim’in tamamının tefsirini yapmıştır. Sûfiyâne sözleri, ilahi ve naatları ile meşhur olan Ümîdî’nin pek çok eserinin olduğu belirtilir. Mecâlis-i Evliyâ isimli bir risalesi olan şairin, tıpla ilgili Keşf-i Beyân adlı kitabın tercümesini de yapmıştır. Ayrıca; ayet, hadis, duâ, ilahi ve çeşitli hikâyelerin yer aldığı yirmi bölümden oluşan Mecâlis’i vardır. 

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ Sicill-i Osmânî. C. 5. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî (Nuhbetü’l-Âsâr min Fevâ’idi’l-Eşâr) (İnceleme-Metin-İndeks). Ankara: AKM Yay.

İnce, Adnan (hzl.) (2005). Sâlim Efendi Tezkiretü’ş-Şuarâ. Ankara: AKM Yay.

İpekten, Haluk (vd.) (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.

Kıel, Machıel (2002). “Kazanlık”. İslam Ansiklopedisi. C. 25. Ankara: TDV Yay. 138-140.

  Na‘t-ı Şerîf

Ey sa‘âdet burcunun mâhı Muhammed Mustafâ

Merhabâ ey nûr-ı ümmet merhabâ yâ merhabâ

Çünki togdun oldu âlem makdemünle pür-ziyâ

Merhabâ ey nûr-ı ümmet merhabâ yâ merhabâ

Küfr ü zulmet ref‘ olup açıldı kalb-i mü’minîn

Gitdi fetret geldi rahmet âlemine ey Emîn

Hayr-makdem diyüben geldi melâ’ik Rûh-Emîn

Merhabâ ey nûr-ı ümmet merhabâ yâ merhabâ

Enbiyânun hayline şâh etdi Rabbe’l-âlemîn

Anunçün oldu zâtun “rahmeten li’l-âlemîn”

Senün ile bitdi bünyân-ı nübüvvet çün hemîn

Merhabâ ey nûr-ı ümmet merhabâ yâ merhabâ

Ey şefâ‘at kânı fahr-i enbiyâ-i mürselîn

Tâ‘atünde buldı devlet cümleten hep kâmilîn

Kıl Ümîdîye şefâ‘at yâ şefî‘a’l-müznibîn

Merhabâ ey nûr-ı ümmet merhabâ yâ merhabâ

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî (Nuhbetü’l-Âsâr min Fevâ’idi’l-Eş‘âr) (İnceleme-Metin-İndeks). Ankara: AKM Başkanlığı Yay. 71.