Madde Detay

Asıl adı Mehmed’dir. Vahîd Mehmed Efendi olarak tanındı. Beliğ ve Şakayık'ta Sofyalı olduğu yazmaktadır. (Özcan 1989: 716; Abdülkadiroğlu 1999: 519) Safâyi'de ise İstanbullu olarak geçmektedir. (Çapan 2005: 686) Güldeste bu iki bilgiyi bileştirerek Sofya'da doğdu, İstanbul'da yetişti demektedir. İzmir kadılığından azledilmiş olan Menteş-zâde Ahmed Efendi ile Bursa'ya geldiklerinde Maksem Camiinde imamlık, Kaygan ve Selimzâde camilerinde hatiplik yaptı. Bursa Şer’iyye Mahkemesi kâtipliğine getirildi. Bu görevde iken  vefat etti (Özcan 1989: 717). Vefat tarihi Şeyhî ve Mecelle'ye göre 25 Cemaziyelahir 1088/ 25 Ağustos 1677; Safâyî'ye göre 1073/1662-63 (Özcan 1989: 3/717; Çapan 2005: 687); Güldeste, Gülzâr-ı İrfân, Osmanlı Müellifleri ve Beliğ'e göre 1094/1682-83'tür. Bursa’da Pınarbaşı Kabristanı’nda Üftâde Tekkesi yoluna gömüldü. Vahîd Mehmed Efendi’nin ailesi hakkında bilgi Güldeste-i Riyâz (Beliğ 1287: 518)’da bulunmaktadır. Buna göre Bursa Üftâde Efendi Camii hatibi Pîr Ali Efendizâde’nin kızıyla/kız kardeşiyle evlendi ve Mahmûd adında bir oğlu oldu. Fakat oğlu fazla yaşamadı.

Hoş sohbetiyle tanınan (Özcan 1989: 717) Vahîd Mehmed Efendi, devrinin tanınmış şairlerindendir. İlk şiirlerinde Resmî mahlasını kullandı. Sonra Vahîd mahlasını tercih etti. Hat sanatında mahir olup özellikle şikeste/kırık ta’lîkle eserler yazdı (Belîğ 1287: 518). Mehmed Tâhir (2000: 480)’e göre kudretli bir şair olup şiirleri güzeldir. Safâyî (Çapan 2005: 697)’ye göre hattı güzel olup bilgili bir kimsedir. Güldeste-i Riyâz (Beliğ 1287: 518)’a göre ise üslup sahibi ve usta bir şair olup şiirleri nazik ve benzersizdir. Güftî (Yılmaz 2001: 238-239)’ye göre ise hoş-sohbet bir kişi olup şiir sahasında kabiliyetlidir. Ayrıca hattı güzel olup şiirleri muhayyeldir. Beliğ'in Güldeste-i Riyâz-ı İrfân ve Vefeyât-ı Dânişverân-ı Nâdiredân adlı eserinde Tahir Çelebi ile Vahîd'in sabah vakti Kaplıca'ya giderken söyledikleri müşterek şiirine yer verilir (Abdulkadiroğlu 1988: 517). Bu şiir, 17. yüzyılda Bursa'daki şairler arasında müşterek şiir söyleyecek ortamın oluştuğunu gösterir. 

Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.) (1999). İsmail Belîğ Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti’l-Eş’âr. Ankara: AKM Yay. 519-520.

Abdulkadiroğlu, Abdülkerim (1988). Beliğ İsmail Güldeste-i Riyâz-ı İrfân ve Vefeyât-ı Dânişverân-ı Nâdiredân (Tıpkıbasım). Ankara: Anıl Matbaacılık.

Bursalı Mehmed Tâhir (2000). Osmânlı Müellifleri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay. 480.

Cunbur, Müjgân (2007). “Vahîd”. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 8. Ankara: AKM Yay. 485.

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî, İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 697.

İpekten, Halûk, M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu, T. Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay. 516.

İsmail Beliğ Efendi (1287). Güldeste-i Riyâz-ı İrfân ve Vefeyât-ı Dânişverân-ı Nâdirân. Bursa: Hüdâvendigâr Matbaası. 517-520.

Kurnaz, Cemal ve M. Tatçı (hzl.)(2001). Mehmed Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay. 194.

Müstakîm-zâde Süleyman Sa’deddin Efendi (2000). Mecelletü’n-Nisâb (Tıpkıbasım). Ankara: KB Yay. 434b.

Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakâik-ı Nu’mâniye ve Zeyilleri-Vekâyiü’l-Fudalâ-I. İstanbul: Çağrı Yay. 716-717.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1998). C. 8. “Vahîd Mehmed Efendi”. İstanbul: Dergâh Yay. 499.

Yılmaz, Kâşif (hzl.) (2001). Güftî ve Teşrîfâtü’ş-Şu‘arâsı. Ankara: AKM Yay. 238-239.

Gazel

Yâr hançer-be-kef ol dem ki şitâbân görünür

‘Âşık-ı sâf-dile çâk-i girîbân görünür

Sihr ile gamze-i bed-mesti o câdû-nigehün

Gehi şemşîr gehî hançer-i bürrân görünür

Yem-i ‘aşkun ne kadar dilde sükûn gösterse

Ol kadar bâd-ı mahabbetle hurûşân görünür

Ruhına eylese ol şûh perîşân zülfin

Her şikencinde niçe mihr-i dırahşân görünür

Sihr-i i‘câz-ı karîn itdi Vahîd ü Tâhir

Gerçi ehl-i dile bu tarh-ı nev âsân görünür

(İsmail Belîğ Efendi (1287). Güldeste-i Riyâz-ı İrfân ve Vefeyât-ı Dânişverân-ı Nâdirân. Bursa: Hüdâvendigâr Matbaası. 519.)

Degil tenimde ser-â-ser nihâde penbe-i dâg

Sabâ zemîne düşürmüş bahâr-ı hasretdir

Lebinde zâhir olan nev-demîde hatt sanma

Kenâr-ı câmda nakş u nigâr-ı hasretdir

Sezâdır eşk-i Vâhid ola dem-be-dem rîzân

Sevâd-ı çeşm-i teri çeşme-sâr-ı hasretdir

(Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî, İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 697.)

Hudâ bu hüsnile virmiş(ken) âb u tâb sana

Ne yüzle ola mukâbil ya âfitâb sana

Yeter telâşî-i gam neşve-i sürûr sana

Mey-i neşât virür mâye-i fütûr bana

(Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.) (1999). İsmail Belîğ Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti’l-Eş’âr. Ankara: AKM Yay. 519.)