Madde Detay

Şair hakkında bilgi veren tek kaynak olan Latifî Tezkiresi'ne göre; asıl ismi Ahmed olan Vâlihî Belgratlıdır. Bu şehirde Vâlihî, Öküzgöz Mehmed, kardeşi de Devedudak Ahmed lakaplarıyla tanınırlar. Latifî, bu konuda kendileri için söylenmiş "Gâv-çeşm ü har-sadâ üştür-leb ü büzgâle-rûy" mısraını nakleder. Kardeşlerin ikisi de kendilerince yetenekli, bilgili ve binlerce delil olsa da kendi düşüncelerinden ve inatçılıklarından vazgeçmeyen kimselerdi. Taktî ve vezin bilgileri olmadığı için birisi şiirin harflerini ve duraklarını sayar, diğeri de çubukla yaptığı ölçü aletiyle söylediği şiirin mısralarını ölçerdi. Bir iki harf fazla gelirse kelimeyi ikiye böler, kelime istenen anlamı vermese de onlara göre bir anlam çıkardı. Kendilerince bir güzeli överler ama övgüleri de kötülemeye çıkardı.

Her kaçan ol mâhı görsem ayı gördüm sanuram

Tal'atı maymûn cihân-ârâyı gördüm sanuram (Canım 2000: 557)

mısralarının birincisini Vâlihî, ikincisini kardeşi Ahmed söylemişlerdir. Latifî'ye göre aşağıdaki beyit de Vâlihî ve kardeşinin birlikte söylediği saçma sapan ve alay edilecek beyitlerdendir.

Gör n'itdi ey sanem yine şehlâ gözün bize

Dikdi âsâ-yı gamzeden ela gözün bize (Canım 2000: 558)

Latifî’ye göre, Vâlihî hüner sahibi ve rehber geçinir ancak yazdığı şiirler saçma ve yaptığı şerhler sığdır. Vezin konusunda da başarısızdır. İçki meclislerinde sıkça bulunur, geliri fazla olduğu için çok para harcardı. Sesi o kadar kötüdür ki, söyledikleri kulak tırmalardı.

Lâtifî, aslında saydığı bu ayıpları tasvip etmediğini belirtse de tezkirede bunlara yer vermesinin vâcip olduğunu söyler. Bir ara kendisi için de saçma sapan, manasız, vezin ve kafiyesi bile olmayan birkaç beyitlik hiciv yazdıklarını; bunların şiir sahasında bahse değmeyecek kişiler olduklarını söyler. Vâlihî’nin şiirlerinden hiçbir örneğe yer vermeyen Latifî, Ahmed Paşa'nın aşağıdaki kıtasını bu kardeşlere nasihat maksadıyla yazdığını belirtir:

Hâtır-ı şâir âbgîne gibi

Sınmadan pür-safâ güher görinür

Sınıcak ki sakın velî andan

Baştan ayaga neşter görinür (Canım 2000: 558)

Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latîfî, Tezkiretü'ş-Şuarâ ve Tabsıratü'n-Nuzemâ. Ankara: AKM Yay.

İsen, Mustafa (hzl.) (1999). Latîfî Tezkiresi. Ankara: Akçağ Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Nail Tuman, Tuhfe-i Nâilî. Ankara: Bizim Büro Yay.