Madde Detay

 "Alpsarılızâde," veya "Hocazâde Osman" olarak da tanınan âşığa "Vehhaç" mahlasını Tokatlı Nuri vermiştir. Çankırı'nın Saray Mahallesi’nde 1272 h. (1855-56) tarihinde dünyaya gelmiştir. Babası Alpsarı köyünden Hacı Osman Efendi’nin'nin oğlu, İbrahim Efendi'dir. Babası tahsil yapmak üzere Çankırı’da bulunmuş ve zamanında hükümetin imamlığını yapmıştır. Bu nedenle babası “saray hocası”, kendisi de “saray hocasızâde,” olarak da bilinir. Osman Vehhaç, ilk tahsilini İmâret Sıbyan mektebinde tamamlar. Rüştiye tahsilini “Büyük Hoca” namıyla bilinen, uzun yıllar Kengırı Rüşdiye Mektebi’nin Baş Muallimi olan Süleyman Surûri Efendi’den bitirir. Bu arada Farsça dersleri alır. 1871’de İstanbul’da telgraf mektebinde beş ay eğitim gördükten sonra, Kastamonu, Kalecik ve Çankırı’da telgraf memurluğu yapar. 1874’de bu görevinden istifa ederek, 1878 yılına kadar a’şar memurluğu ve Çankırı tuzlası tamirat memurluğunda bulunur. 1878’den itibaren bidâyet mahkemesi aza mülazımlığı yapar. İskilip’de yedi ay, a’şar katipliği görevinde bulunur. 1887-194 arası liva muhasebesi katipliğinde görevinden sonra, 1904 senesinden ölümüne kadar liva muhasebesi başkatipliği vazifesini sürdürür. 1907 senesinde, kısa bir müddet Çerkeş Kaymakamlığı’na vekâlet eder. Kendisi ile de bizzat akrabalığı olan Şeyhoğlu Hasan Üçok eserinde, âşığın çocukları ve akrabaları ile ilgili çeşitli bilgilere yer verir (Üçok 2002: 144). 1329 senesi teşrini sanini (25) günü vefat ederek, Sarıbaba mezarlığına defnedilmiştir (Onay 1930: 324).

Osman Vehhaç, Rüştiye tahsilini yaparken şiirle ilgilenmeye başlamıştır. Âşık Tokatlı Nuri ile görüşmeleri vardır. Civelek Zade Osman Vefa, Ahmet Mecbur, Bezli, Behçet arkadaşlarıdır. Ahmet Talat Onay, âşığın, İstanbul’da Namık Kemal ve arkadaşlarının başlattığı edebiyat akımını, Çankırı’da ilk takip edenlerden olduğunu ve divan şairi Fuzuli’ye hayranlığını, ondan etkilendiğini kaydeder (Onay 1930: 323). Onay, aynı zamanda Vehhaç’ın Ahmet Mithat Efendi okuluna mensup olduğunu; Behçet Kutlu ve Mihrî ile bir üçlü olduklarını; “parpar yanar” redifli şiirini tanzir edemeyen Âşık Kararî’nin Çankırı’yı terk etmek zorunda kaldığını yazar (Onay 1930: 323-343).

Vehhaç'ın kudretli katip, dürüst ve çalışkan bir devlet memuru olduğunu, pek güçlü şair olmamasına rağmen, hoşsohbeti zarif ve mütevazı biridir (Onay 1930: 323-343). Çankırı’da düzenlenen yârân sohbetlerine katılan Çankırılı Âşık Ali, Cevheriye Bânu, Âşık Sabri, Efkârî, Nuri Baba, Sadık, Yâdi, Yesarî, Ilgazlı Naili gibi âşıklar arasında onun da adı geçmektedir. Dolayısıyla “Çankırı’nın âşık edebiyatı açısından önemli bir durak” olmasında rol oynamıştır (Çakır 2012: 165). Yazdığı şiirleri, yaktığı söylenen, Vehhaç’ın elde kalan bazı şiirlerini, Ahmet Talât Onay kaydetmiştir.

Çakır, Ömer (2012). “Çankırı’da Yârân Sohbetlerinin Edebî Cephesi yahut Yârân Edebiyatı”. Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1 (1):151-170.

Onay, A. Talât (1930). Çankırı Şairleri. C. 1. Çankırı: Çankırı Matbaası.

Özbey, Ömer (2008). Âşık Aşur'un Hayatı, Sanatı ve Eserleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Üçok, Hasan (2002). Çankırı Tarih ve Halkıyatı. Ankara: yyy.

Na'ti Resul

Cismi pâkin mazharı nur-ı hakikat ya resûl

Varlığın keşşâfı vel’esrâr-ı vahdet ya resûl

 

Cephe-i pâkinde zahir vechi hak isbat ile

Her bir uzvundan araz bin türlü hikmet ya resûl

 

Vari âlem baisi zati şerifin olduğun

Kıldı hak isbat için inzali âyet ya resûl

 

Müstemendinden şeha asarı lütfun el aman

Kesme pek muhtacı naçâr kıl şefâat ya resûl

 

El'aman yok hasılım müstağreki isyandayım

Zâti pâkin hürmetiçün et mürüvvet ya resûl

 

Kalbi sersamım gami ısyan ile âlûdedir

Var ümidim, şanınız mücrime şefkat ya resûl

Onay, A. Talât (1930). Çankırı Şairleri. C. 1. Çankırı: Çankırı Matbaası. 326-327.

 

Mersiye

Fâriğ ol alayişi çirkâbı dünyadan gönül

Mahrem olda lezzet al gel ehli efnadan gönül

 

Mâsivadan geç alayık riştesin maktu'l kıl

(Men aref) dersin oku dervişi dânâdan gönül

 

Terk kıl asarı tesirin eğer varsa bu gün

Karalar puş it, kan ağla dehri ednâdan gönül

 

Ah neler çekti bu mahî menşei âlamda

Kurretül'aynı risalet, desti a'dâdan gönül

 

Hanedanı hazareti peyğamber üzre dehri dûn

Durmadı hiç bir vakıtlar cevri icradan gönöl

 

Kail olmaz bu işe göksünde îmanı olan

Kalbi hainin eşeddir senki kharadan gönül

 

Bir belâdır kerbelânın vaka'i dilsûzi kim

Muztaribtir ehli vahdet bu kazayaden gönül

 

Kerbelâ''da bu belâ engiz gün ah itmedin

Kalmadı tahtessera fevkal'muallâdan gönül

 

(Vehhâç) âsa düşmenin etba'ına, ensarına

La'net it ki nâili vasl ol dilârdan gönül

Onay, A. Talat (1930). Çankırı Halk Şairleri. C. 1. Çankırı: Çankırı Matbaası. 327-328.