Madde Detay

Asıl adı Hasan’dır. Şiirlerinde Yâver mahlasını kullandı. Enderunda yetişmesi sebebiyle Enderunlu Hasan Yâver olarak tanındı. İstanbul’da 1179/1765 yılında doğdu. Babası Silahdar Abdurrahman Ağa, Enderun’da yetişmiş, Sultan III. Mustafa zamanında kilâr-ı hâssa ve hazîne-i hümâyûn kethudalığı rikabdarlık, çuhadarlık ve silahdarlık görevlerinde bulunmuş ve 1184/1770 yılında vefat etmiştir. Beş yaşlarında yetim kalan Hasan Yâver, Enderun’daki Kiler Odası’na alındı. Çocukluk ve ilk gençlik yılları burada geçti. Bir süre on iki kişiden ibaret “bıçaklı” denilen sınıfa dâhil olan Hasan, 1204/1790’da padişahın ihsanıyla Enderun kademelerinin sonuncusu olan Has Oda’ya kadar yükseldi ve Has Oda’da rikâbdarlık görevinde bulundu. Şairin eğitimi konusunda kaynaklarda çok az bilgi vardır. Şiire hevesli bir genç olan Yâver, şairlik konusunda Muvakkit-zâde Pertev Efendi (1746-1808)’den yardım gördü. Hayatının son yıllarını sıkıntı ve hastalıklarla geçirdiği anlaşılan şair, 1213/1797-8 yılında vefat etti.

Enderunlu Hasan Yâver’in Fenniyye-i Eş’âr, Gül-i Sad-berg ve Divan olmak üzere bilinen 3 eseri vardır.

1. Fenniyye-i Eş’âr: Şiir yazmanın incelikleri, şairin dikkat etmesi gereken kurallar ve çeşitli edebi sanatlar ile nazım şekillerinden bahseden bir mesnevidir. 1211/1796 yılında yazılmıştır. Konuyla ilgili manzum tarzdaki bilinen tek eserdir. Toplam 441 beyitten meydan gelen eser, “müfte’ilün müfte’ilün fâ’ilün” kalıbıyla kaleme alınmıştır. İki yazma nüshası bilinen eserin tam bir nüshası, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi TY. 5458 numaralı yazmanın 59b-78b varakları arasında kayıtlıdır. Diğer eksik nüsha ise aynı yerde 2987 numara ile “Gunye-i Eş’âr” ismiyle kaydedilmiştir. Eserin tenkitli metni yayımlanmıştır (Üstüner 2009: 826-892; Kaçar 2011: 95-140).

2. Gül-i Sad-berg: Yâver’in, ölümünden kısa süre önce 1212/1797 yılında yazdığı bir eseridir. İnsanlara öğüt vermek amacıyla yazılan eserde, çok yemenin zararları ve az yemenin yararları anlatılmıştır. Mesnevi nazım şekli ile kaleme alınan eser, 100 beyitten oluşmuştur. Hasbihâl türünde, sade ve yalın bir dille yazılan eser, “müfte’ilün müfte’ilün fâ’ilün” kalıbı ile yazılmıştır. Eserin bilinen tek nüshası, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi TY. 5458 numarada 79b-83b varakları arasında kayıtlıdır. Eser yayımlanmıştır (Üstüner 2010a: 261-283).

3. Dîvân: 1 terkîb-bend, 2 murabba, 3 tahmis, 206 gazel, 5 kıt’a ve 1 rubai olmak üzere toplam 218 şiirden oluşmaktadır. Dîvân ayrıntılı bir inceleme ile yayımlanmıştır (Üstüner 2010b). Dîvân’ın bilinen tek nüshası, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi TY. 5458 numarada 1b-55b varakları arasında kayıtlıdır.

Şiirlerinde sade bir dil kullanan Yâver’in, yalın bir üslubu vardır. Şair, yeni mazmunlar icat etmeye çalışmıştır. Yâver’in şiirlerinde, Nedîm ve Pertev’in etkisi görülür.

Akbayır, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ Sicill-i Osmânî. C. 5. İstanbul. 168.

Âkif. Mir’ât-ı Şi’r. İstanbul: Millet Kütüphanesi. Ali Emiri, Tarih, No: 773. vr.10a.

Ârif Hikmet, Tezkire. İstanbul: Millet Kütüphanesi. Ali Emiri, Tarih, No: 789.

Fatin (1271). Hâtimetü’l-Eşâr. İstanbul.

Kaçar, Mücahit (2011). “Şiire ve Söz Sanatlarına Dâir Bir Mesnevî Hasan Yâver’in ‘Kitâb-ı Fenniye-i Eş’âr’ İsimli Eseri”. Türkiyat Mecmuası  21(2): 95-140.

Komisyon, (1969). İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Yazma Divanlar Katalogu. C. IV. İstanbul.

Kurnaz Cemâl ve Mustafa Tatcı (hzl.) (1999). Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî. C. 1-2. Ankara: MEB Yayımlar Dairesi Nüshasından Tıpkı Basım.1211.

Oğraş, Rıza (2001). Esad Mehmed Efendi ve Bağçe-i Safâ-endûz’u (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin). Burdur.263.

Tayyarzâde Ahmed Atâ (1293). Tarih-i Atâ. C. 5. İstanbul.

Ünver, N. (2007). “Yâver”. Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 8. Ankara. AKM Yay. 591.

Üstüner, Kaplan (2009). “Şiir, Şair ve Edebi Kurallara Dair Yazılmış Bir Mesnevi: Fenniyye-i Eş’âr”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, -Klâsik Türk Edebiyatında Mesnevî -Prof. Dr. Halûk İPEKTEN Anısına. Volume 4 /7 Fall: 826-892.

Üstüner, Kaplan (2009a). “Enderunlu Hasan Yâver’in Hayatı, Eserleri ve Edebi Kişiliği”. Ulusal Eski Türk Edebiyatı Sempozyumu. 15-16 Mayıs. Adıyaman.

Üstüner, Kaplan (2009b). “Enderunlu Hasan Yâver’in Gül-i Sad-Berg’i”. Yayımlanmamış Bildiri. V. Klâsik Türk Edebiyatı Sempozyumu, Uluslararası Prof. Dr. Harun Tolasa Hâtırasına. 16-18 Ekim 2009. Mardin.

Üstüner, Kaplan (2010a). “Enderunlu Hasan Yâver’in Gül-i Sad-berg’i”. Gazi Türkiyat Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi Journal of Turkology Research 6(Bahar): 261-283.

Üstüner, Kaplan (2010b). Enderunlu Hasan Yâver Divan İnceleme-Metin-Çeviri-Dizin. Ankara: Birleşik Yay.

1

Gazel

Ne cânlar yakdıgın ol âfetin dil-gîr olandan sor

Nasıl sihr itdigin ‘uşşâkına teshîr olandan sor

Ne bilsin zâhid-i nâ-dân anın nakş-ı dil-ârâsın

O şûhun sûretin bir kalbine tasvîr olandan sor

Felâtûnlar olur ‘âciz bilinmez ‘akl ile hâlim

Benim rüsvâlıgım ‘aşk içre pür-tedbîr olandan sor

Degil nân-hârgân gam-hârgânın ekseri bilmez

Bu ‘aşkın mâyesin sen ‘aşk ile tahmîr olandan sor

Çekilmez bir kemân-ı sahtdır Yâver belâ-yı ‘aşk

Felek hamyâzesin çekmiş anı bir pîr olandan sor

(Üstüner, Kaplan (2010). Enderunlu Hasan Yâver Divan İnceleme-Metin-Çeviri-Dizin. Ankara: Birleşik Yay. 105.)

2

Gazel

Ey hasret-i cânân senin yandım elinden

Yakdın beni el-ân senin yandım elinden

Aşkın beni bîmâr ideli hayli zamândur

Ey derdime dermân senin yandım elinden

Gördükçe tutarsın beni destin yüze cânâ

Ey mihr-i dırahşân senin yandım elinden

Urdun dil-i mecrûhumı açdın yine yâre

Ey nâvek-i müjgân senin yandım elinden

Dil-sûzi-i firkatle dil-i Yâver'i yakdın

Ey âteş-i hicrân senin yandım elinden

(Üstüner, Kaplan (2010). Enderunlu Hasan Yâver Divan İnceleme-Metin-Çeviri-Dizin. Ankara: Birleşik Yay. 177.)