Madde Detay

16. yüzyılda yaşamış mutasavvıf bir şairdir. Kaynaklarda hakkında yeterli bilgi yer almamaktadır. Doğum ve ölüm tarihiyle alakalı herhangi bir kayda rastlanılmamış olup ailesi ve tahsili hakkında da malumat bulunmamaktadır. Tezkirelerde Germiyanlı bir şair olduğu ve Seyyid Gâzî Dergâhı dervişlerinden olduğu belirtilmektedir. İbretnâme isimli eserinin son kısmında Germiyanlı olduğunu kendisi de ifade etmektedir. Ayrıca bu eserinin Beyazıt nüshasında “Kasîde-i Hakîmzâde Egriboz Kâdısı” ifadesinden yola çıkılarak Hakîmzâdelilerden Kâdı Efendi olarak tanındığına dair görüş öne sürülse de bu görüşü destekleyen başka herhangi bir tarihî kayıt bulunmamaktadır. Seyyid Gâzî Dergâhı, bugün Eskişehir sınırları içerisinde yer almakta olup adını bu dergâhtan olan Seyitgazi ilçesindedir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde bu dergâhın 15. yüzyıldan itibaren Kalenderi merkezi olduğu bilinmektedir ve bu durumunu 16. yüzyılın son çeyreğine kadar korumuştur. Tezkirelerde de Yetîmî’nin baştan ayağa çıplak gezdiği ifade edildiğinden Kalenderi zümresinden olduğu muhakkaktır. Nitekim Ahmet Yaşar Ocak, şairin Kalenderi zümresinden olduğunu belirtir. Fakat bu dergâhtan hangi şeyhe intisap ettiği belirtilmemiştir. 16. yüzyılda Eskişehir yöresinde Kalenderi şeyhliği yapmış olan Üryan Baba’ya intisap etmiş olması ihtimali yüksektir. Kimsesi olmayan, baştan ayağa çıplak gezen abdal kesiminden olduğu da belirtilmektedir. Ayrıca korkusuz ve cesur bir derviş olduğu kayıtlıdır.

1. İbretnâme: Yetîmî’nin bilinen tek eseri olup 99 beyit ihtiva etmektedir. Aruzun mefâ’îlün / mefâ’îlün / fe’ûlün kalıbıyla yazılmıştır. Eserin yazma nüshası Süleymaniye Kütüphanesi'nde yer almaktadır: Hazâ Dâstân-ı
İbret-nâme, Süleymaniye Kütüphanesi, İbrahim Efendi,588/8. Nasihatnâme türünde bir eserdir. Tam kafiye esasına dayalıdır. İnsanları uyarmak, ölümü hatırlatarak iyi ve güzel işler yapmaya yöneltmek amacıyla yazılmıştır. Şair kendi hikâyesinden yola çıkarak dünyanın gelip geçiciliğinden bahseder ve ancak insanı iyi amellerin kurtarabileceğinden bahseder. Nefsin alıkonularak günahlardan sakınılıp Allah rızasına ulaşmanın tek amaç olması gerektiğinden bahseder. Eser, Eski Anadolu Türkçesi ile yazılmış olup dönemin dil özelliklerini yansıtmaktadır. Eserde yazımdan kaynaklı ikili yapılar ile bazı arkaik gramer yapıları da görülmektedir. Yetîmî’nin bu eserine Kemâl Ümmî’nin bir zeyli olduğu ifade edilmektedir. Kemâl Ümmî’ye ait olduğu ifade edilen Vefât Risâlesi ile İbretnâme eserinin 51 beyiti arasında benzerlikler de bulunmaktadır. Eser üzerinde Mahmut Kaplan ve Şirvan Kalsın’ın çalışması bulunmaktadır.

2. Şiirleri: Yetîmî’ye ait tek şiir Âşık Çelebi’nin ve Kınalızâde Hasan Çelebi’nin tezkirelerinde yer almaktadır. Kaynaklarda şaire ait başka bir şiir yer almamakta olup divanının bulunduğuna dair bir kayıt da bulunmamaktadır.

Güzel söyleyişe sahip olduğu ifade edilmekte olup Âşık Çelebi ve Kınalızâde Hasan Çelebi şairin şiirlerini beğendiklerini ifade etmektedirler. Aruzu kullanmada başarılı olduğu ve akıcı bir üsluba sahip olduğu belirtilen şairin şiir sanatında sözleri zarif, nükteli, hoş, açık ve anlaşılır olarak övülmektedir.

Aydın, Önder, E. Akça, B. Tubay (2013). "Eskişehir İli Seyitgazi İlçesi Yazıdere Köyündeki Eski Kalenderi Zaviyesi: Üryan Baba Manzumesi Üzerine Değerlendirmeler". Tubav Bilim Dergisi. 6 (1): 11-22.

Güler, Kadir (2010). "Germiyanlı Yetîmî ve İbret-nâmesi-Zeyl", Turkish Studies 5 (2): 1012-1032.

Kaplan, Mahmut ve Ş. Kalsın (2009). "Germiyanlı Yetîmî ve İbret-nâmesi", Turkish Studies 4 (2): 705-722.

Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi Meşâ’irü’ş-Şu’arâ. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.

Kutluk, İbrahim (hzl.) (1989). Kınalızade Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şuara. İstanbul: TTK Basımevi.

Ocak, Ahmet Yaşar (1999). Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîler. Ankara: TTK Basımevi.

Pala, İskender (2006). "Nasihatnâme", Diyanet İslam Aansiklopedisi. C. 32. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık.

Gazel

Gün yüzün görmek diler mehtâb turmaz çigzinür
Hâk-i pâyun öpmek ister âb turmaz çigzinür

Şeb-çerâg-ı hüsnüne pervâne olmışdur kamer
Şevkün ile mihr-i ‘âlem tâb turmaz çigzinür

Pâsbânundur meğer seyyâreler eflâkde
Giceler tâ-subha dek bî-hâb turmaz çigzinür

Mâcerâ-yı eşk içün derd-i derûnum dökmeğe
Cûy-ı eşkümden yana tolâb turmaz çigzinür

Ey Yetîmî gözün aç cân murgın itdürdün şikâr
İşbu çarh olmış bir ‘ukkâb turmaz çigzinür

Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi Meşâ’irü’ş-Şu’arâ. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay. 336.

İbretnâme

Be-hakk-ı sûre-i Tâhâ vü Yâsîn
Be-hakk-ı sûre-i Seb’al-mesânî

Muhammed hürmet-içün yâ İlâhî
Şefî’ eyle bize ol mihribânı

Bu ‘İbret-nâmeyi nazm eyler-iken
Yetîmî derd-mend-i Germeyânî

Garîk-i bahr-ı ‘isyân oldugıyçun
Dökerdi gözleri dürr-i girânı

İlâhî rahmet eyle işbu nazmı
Okuyanı yazanı dinleyeni

Kaplan, Mahmut ve Ş. Kalsın (2009). "Germiyanlı Yetîmî ve İbret-nâmesi". Turkish Studies 4 (2): 717.