Madde Detay

Hayatına dair en ayrıntılı bilgiyi Ali Emirî (1328: 419) vermektedir. Buna göre asıl adı Alî’dir. Diyarbakır’ın Savur Kasabası’nda yaşayan Sürgücü Aşireti’ndendir. Gençlik yıllarında Mardin’e giderek ilim tahsil ettikten sonra Diyarbakır’a döndü. Râmiz (Erdem 1994: 143)’e göre Mardinlidir. Ali Emirî (1328: 420-421), Râmiz’in bu düşüncesine karşı çıkarak Diyarbakırlı Lebîb’in, Zârî’nin bir şiirini tahmis ederken başlığında kullandığı “Sürgücülü Ali Zârî” ibaresinden hareketle şairin Diyarbakırlı olduğunu söyler. 1160/1747-1748’de Sivas valisi Mehmed Paşa’nın divan kâtibi olan Zârî, Paşa’yla birlikte 1163/1749-1750’de Trabzon’a, 1164/1750-1751’e Vodin’e gitti. 1165/1751-1752’de Sivas’a döndü. Mehmed Paşa’nın 1167/1753-1754’te ölmesi üzerine, onun kardeşi Sivas muhassılı Feyzullah Paşa’nın kâtibi oldu. Feyzullâh Paşa’nın 1171/1757-1758’de Sivas valisi olması üzerine yeniden divan kâtipliğine getirildi. Paşa’yla birlikte 1174/1760-1761’de Diyarbakır, 1175/1761-1762’de Van ve sonra yeniden Sivas, 1176/1762-1763’te tekrar Van, 1178/1764-1765’te ikinci kez Diyarbakır ve sonra Konya, 1182/1768’de Hanya Valilikleri kâtipliğinde bulundu. Cemâziyelevvel 1182/Eylül-Ekim 1768’de Anadolu valiliğine atandı. Feyzullah Paşa'nın Recep 1183/Ekim-Kasım 1769’da Dimetoka’ya tayini üzerine, onunla beraber Dimetoka'ya gitti. 1184/Ekim-Kasım 1760’ta Feyzullah Paşa’nın ölümü üzerine Diyarbakır’a döndü ve 1190 yılı sonlarında (1777) vefat etti (Ali Emirî 1328: 419). Ali Emirî'de yanlışlıkla 1183 tarihi 1173, 1184 tarihi de 1174 olarak yazılmıştır (1328:419).

Şiirlerinde Zârî mahlasını kullanan şairin eserlerine dair bir bilgi yoktur. Ali Emirî Efendi (1328: 420-421)’ye göre kâmil, fâzıl bir kişi olup münşî ve şairdir; şiirleri mecmualarda Râzî ile karışmıştır. Râmiz (Erdem 1994: 143)’e göre Zârî, zarif bir kişi olup şiirleri güzeldir.

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ Sicill-i Osmanî, C. 5. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 1705.

Ali Emirî (1328). Tezkire-i Şu‘arâ-i Âmid. C. I. Matba-ı Âmidî. 419-421.

Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâsı (İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks-Sözlük). Ankara: AKM Yay. 143.

Kurnaz, Cemâl ve M. Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. I-II. Ankara: Bizim Büro Yay. 389.

Gazel

‘Alâyıkdır ‘ıkâl-i pây-ı seyri merd-i dânânın

Reh-i pervâzına sedd oldu bir sûzen Mesîhânın

Olur mu pâk-tıynet râgıb-ı dûşîze-i dünyâ

Meh-i Ken‘âna geldi leke ‘aşkından Züleyhânın

Delîli Hızr olursa kim nasîbin behre-dâr olmaz

Nişânın bulmadı ey dil Sikender âb-ı hayvânın

Sebâtı mün‘adim esbâba baş koşmaz mücerredler

Nedir rüchânı keşkûl-i gedâdan tâc-ı Kisrânın

Hidîv-i ins ü cinn ü bâd iken mülkinden ey Zârî

Yed-i hükminde âhir bir ‘asâ kaldı Süleymânın

(Ali Emirî (1328). Tezkire-i Şu‘arâ-i Âmid. C. I. Matba-ı Âmidî. 421.)