Madde Detay

Asıl adı Bekir’dir (Ergun- Uğur 2002: 202). Konya’nın Sille Mahallesi’nde doğdu. Doğum tarihi bilinmemektedir. Silleli Sururî’nin kardeşidir. Çocukluğunda geçirdiği çiçek hastalığı sebebiyle iki gözünü de kaybetti (Çelik 2006:242). Ölüm tarihi M. Fuat Köprülü tarafından 1883 yılı olarak verilirken (1962: 542) Sadettin Nüzhet Ergun ve Mehmet Ferit Uğur şairin ölüm yılının H.1322/M.1904 olabileceğini belirtmektedir (Ergu-Uğur 2002: 202).

Zehrî, 19. yüzyılda Konya âşıklık geleneği içinde yetişen önemli şairlerdendir (Yakıcı 1994: 195). Şiirlerinde genellikle hece veznini kullandı. Saz çalma ve şiir söylemede ağabeyi Sururî’yi örnek aldı. Onun tesirinde kaldı. Sesinin güzel olduğu ve sazı güzel çaldığı bilinmektedir (Ergu-Uğur 2002: 202). Âşık tarzı şiirin değişik türlerinde eserler verdi. Koşmalarının yanı sıra destanlarıyla üne kavuştu. “Dedim-Dedi” li şiirler söyledi.

Zehrî hakkında bilgi veren en eski yazılı kaynak Sadettin Nüzhet (Ergun) ve Mehmet Ferit (Uğur) imzasıyla 1926 yılında yayımlanan Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı adlı eserdir. Fuat Köprülü’nün Türk Saz Şairleri adlı eseri başta olmak üzere kimi antoloji ve ansiklopedilerde hayatı ve şiirlerine yer verildi. Şaire ait yayımlanmış müstakil eser bulunmamaktadır.

Ayan, Hüseyin (hzl.) (2002). Ergun, Sadettin Nüzhet-Mehmet Ferit Uğur. Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı.  Konya: T.C. Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yay. 

Çelik, Ali (2006). Türk Halk Şiiri Antolojisi. İstanbul: Timaş Yay.

Köprülü, M. Fuad (1962). Türk Saz Şairleri C.I-V. Ankara: Millî Kültür Yay.

Yakıcı, Ali (1994). “Başlangıcından 20. Yüzyıla kadar Konya’da Âşıklık Geleneği", Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi/GEFAD. 177-204.

Koşma

Dedim dilber uğra bizim hâneye

Dedi bugün olmaz kaç neme lâzım

Dedim cevreyleme ben divâneye

Dedi benden gelmez kaç neme lâzım

Dedim kemha libas giymişsin yine

Dedi beyaz gerdan bu gümüş sine

Dedim bir buse ver dedi bu sene

Dedi kıymet bilmez kaç neme lâzım

Dedim bu Zehrî’ye etme oyunu

Dedi sen bilmezsin dilber huyunu

Dedim atma bana mihnet yayını

Dedi korkma delmez kaç neme lâzım

M. Fuad, Köprülü (1962). Türk Saz Şairleri C.I-V. Ankara: Millî Kültür Yay. 608.

Koşma

Yeni bir sevdaya uğradı başım

Çıktı yüreğimden bire kardaşlar

Leyl ü Nehar durmaz akıyor yaşım

Düşmüşüm ah ile zara kardaşlar

Tutuş sinemde yanar ateşim

Diyar-ı gurbette kaldı kardeşim

Ne ayım doğuyor ne de güneşim

Şimden geri günüm kara kardaşlar

Gayri düştüm ben de ellerim bağlı

Beni aramadı bir insanoğlu

Hicr-i firkatinle ciğerim dağlı

Var mıdır derdime çare kardaşlar

Şu fani dünyadan geçti Sururî

Yok idi zerrece asla gururu

Helak edip gider kendini Zehrî

Yanıyor vücudum nara kardaşlar

Ayan, Hüseyin (hzl.) (2002). Ergun, Sadettin Nüzhet-Mehmet Ferit Uğur. Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı.  Konya: T.C. Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yay. 205.

Destan

Bin iki yüz altmış bir’de kıtlık

Kadem bastı zarı kıldı fukara

Nice can evladını kıldı satlık

Başladı etmeye ah ile zara

Herkes geçinmenin yolun tutmaya

Nice can emlakin döktü satmaya

Olmayan uğradı fener satmaya

Bu yokluk adamı düşürür nara

...

Rahmet ihsan eyle isteriz yağmur

Yıkılan haneler olunsun tamir

Harap oldu viran azdır az mamur

Fuakara hep gezer oldu âvâra

Sanma bu işlerin olur mu hayrı

Her biri bir gûnâ cezası ayrı

Olacaktır ancak tertibi gayrı

Eremez kimseler böyle esrara

Esince Mevlâ’dan bir bâd-ı saba

Dolaştırır yarın gelince veba

Âhir sefer bu yana ana baba

Komazlar şübbânı ol mevt-i dara

Hâsılı özümüz dahi söylesem

Her birini bir hoş tertip eylesem

Zaman da acayip bilmem neylesem

İyi olmaz bende açılan yara

Ey Zehrî kasavet çekme âlemde

Yazılan ne ise gelir kalemde

Tama’ eden kalır derd ü elemde

Cihanda düşürür derdini zora

(Not: 1845-46 yılının kuraklığını ele alan bu destan toplam 31 dörtlükten oluşmaktadır.)

Ayan, Hüseyin (hzl.) (2002). Ergun, Sadettin Nüzhet-Mehmet Ferit Uğur. Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı.  Konya: T.C. Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yay. 203-205.