Aşım Cakıpbekov

(d. 12 Ağustos 1935 / ö. 4 Haziran 1994)
Yazar, Tercüman
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Türkiye Dışı)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Kırgızistan sınırları içerisindeki Talas'a bağlı Şeker köyünde geçimini çiftçilikle sağlayan bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Babasını dört yaşındayken ağabeyini ise İkinci Dünya Savaşında kaybetmiştir. Ünlü Kırgız yazar Cengiz Aytmatov da aynı köyde doğmuştur. İlköğrenimini Şeker köyündeki ilköğretim okulunda tamamlamış daha sonra Ak Süyök ortaokuluna devam etmiş sekizinci sınıfa kadar bu okulda eğitim aldıktan sonra Frunze'de bulunan A. S. Puşkin adındaki 5 no’lu yatılı okula kaydını yaptırmıştır. 1953 yılında ise Kırgız Devlet Üniversitesi Filoloji Fakültesine girmiştir. 1955 yılında annesini de kaybeden Cakıpbekov'un üniversitedeki öğrencilik yılları maddi açıdan sıkıntılarla geçmiştir. (Göz 2004: 113) 1958 yılında üniversiteden mezun olduktan sonra Kültür ve Edebiyat dergisi Ala-Too'nun yazı işlerinde çalışmaya başlamış 1961 yılında kadar bulunduğu bu görevden sonra doğduğu köy Şeker'e giderek 1964 yılına kadar öğretmenlik yapmış yine aynı yıl Kırgızmambasın yazı işlerinde çalışmış 1959 ve 1965 yılları arasında ise Mektep Yayınevinin yazı işlerinde görev almıştır. (Rıspaev vd. 1989: 208) Cakıpbekov yaptığı çeviriler ve hikâyelerle Kırgız edebiyatı çevrelerinde tanınmıştır (Abdıldacan: 2015: 221). Bişkek’teki evinde kalp krizi geçirerek vefat etmiştir.

1961 yılında ilk hikâye kitabı Caraluu Kögüçkön yayımlanan Cakıpbekov'un 1966 yılında Kataal Bagıt adlı uzun hikâyesi ve 1969 yılında Biz Atasız Öskönbüz, 1981 yılında ise Kırgız Cerinin Comoktoru adlı hikâye kitapları yayımlanmıştır (Rıspaev vd. 1989: 208). Edebiyat sahasında tercümanlık yanıyla daha çok tanınmaktadır. Mikhail Lermantov'un Geroy Naşego Vremeni (Bizim Zamanın Kahramanı) adlı romanını Kırgızca’ya çeviren Cakıpbekov, Stefan Zweig'in Novella adlı eserinden oluşan bir derlemeyi 1965 yılında çevirerek bastırmıştır.(Rıspaev vd. 1989: 208) Fakat Cakıpbekov'un Kırgız edebiyatı için en büyük hizmeti Cengiz Aytmatov'un birçok eserini Rusça’dan Kırgızca’ya çeviren tercüman olmasıdır. Cengiz Aytmatov'un Elveda Gülsarı, Beyaz Gemi, Selvi Boylum Al Yazmalım, Erte Gelen Turnalar, Deniz Kıyısında Koşan Ala Köpek, Gün Uzar Yüzyıl Olur, Dişi Kurdun Rüyaları, Kızıl Elma ve Deve Gözü adlı eserlerini Kırgızca’ya çeviren Cakıpbekov'un ismi basılan Aytmatov külliyatlarında yer almamıştır.(Göz 2004: 122-123) Uzun yıllar boyunca devam eden bu durum Aytmatov'un ölümünden sonra basılan en geniş külliyatında çeviren sıfatıyla Aşım Cakıpbekov isminin yer almasıyla düzeltilmiştir.

Biz Atasız Öskönbüz adlı hikâye derlemesi Orhan Söylemez ve Kemal Göz tarafından Biz Babasız Büyüdük adıyla Türkiye Türkçesine aktarılan Cakıpbekov'un eseri Ahmet Çadırcı'nın yönetmenliğinde sinemaya da aktarılmıştır. Cengiz Aytmatov'un Selvi Boylum Al Yazmalım adlı eserinden sonra Türk Sinemasına uyarlanan ikinci Kırgızca kitap Cakıpbekov'a aittir. Özellikle Aygaşka adlı uzun hikâyesinde Stalin sonrası Krushcev döneminin ekonomi programını ağır bir şekilde eleştiren Cakıpbekov'un ismi Kırgız edebiyatında millî hassasiyetleri ziyadesiyle eserlerinde yansıtmasıyla bilinmektedir. (Akmataliev 2015: 220-241) Kırgızca’yı kullanmaktaki mahareti yanında Manas Destanı’nı romanlaştırdığı Tengri Manas adlı kitabının el yazmaları ölümünden sonra toplanarak basılmıştır. (Cakıpbekov 1995) Son kitabının basıldığını göremeyen Cakıpbekov'un en önemli eseri olarak görülen Tengri Manas’ta Kırgızca’yı kullanmaktaki mahareti de yazarın anadiline yapmış olduğu en önemli katkıdır.

Kaynakça

Göz, Kemal (2004). "Cengiz Aytmatov Doğumun 75. Yılı İçin Armağan". Aytmatov'un Gölgedeki Mütercimi. Bişkek: Manas Üniversitesi Yayınları. s 109-124.

Rıspaev, B. Vd. (1989). Pisatli Sovestkogo Kirgizstana. Frunze: Adabiyat Bas. s 208-209.

Cakıpbekov, Aşım (2008). Biz Babasız Büyüdük. (Çev: Söylemez, Orhan. Göz, Kemal). Ankara: Bengü Yay.

Akmataliev, Abdıldacan. Vd. (2015). Azırkı Kırgız Adabiyatı. Bişkek: Biyiktik Plyus Basması. s. 220-241

Cakıpbekov, Aşım (1995). Tengiri Manas. Bişkek: Kırgızstan Bas.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ KEMAL GÖZ
Yayın Tarihi: 19.11.2018
Güncelleme Tarihi: 28.10.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Caraluu KögüçkönKırgızokuupedmambas / Frunze1961Hikâye
Kataal BakıtMektep / Frunze1966Hikâye
Biz Atasız ÖskönbüzKırgızstan / Frunze1969Hikâye
Kırgız Cerinin ComoktoruMektep / Frunze1981Hikâye
Bagrovıe OblakaMektep / Frunze1967Hikâye
Surovıy PutMektep / Frunze1981Hikâye
Lunnaya VedmaMektep / Frunze1981Hikâye
Tengri ManasKırgızstan / Bişkek1994Roman
Stefan Zweig NovellıKırgızstan / Frunze1965Çeviri
Geroy Neşego VremeniMektep / Frunze1970Çeviri

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1ABBAS, Abbas İncehasanoğlud. 1937 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2MUHAMMET-ZÜLFİKAR, Muhammet Kılıçd. 1966 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3ALİ KURTd. 1931 - ö. 26.08.2010Doğum YeriGörüntüle
4TAHSİN EYÜBOĞLUd. 18.11.1935 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5Ali Kurdoğlud. 1935 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Remzi İnançd. 1935 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7Burhan Arpadd. 19 Mayıs 1910 - ö. 3 Aralık 1994Ölüm YılıGörüntüle
8HAYRİYE ALTUNOĞLUd. 1932 - ö. 06.06.1994Ölüm YılıGörüntüle
9Tarık Buğrad. 2 Eylül 1918 - ö. 26 Şubat 1994Ölüm YılıGörüntüle
10Recep Bilginerd. 15 Mayıs 1922 - ö. 17 Haziran 2005MeslekGörüntüle
11MELÂNÎ/Tahsin Meland. 1954 - ö. -MeslekGörüntüle
12Alparslan Berktayd. 1924 - ö. 2012MeslekGörüntüle
13Dimitri Kihayoglud. 1963 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Kasım Tınıstanovd. 1901 - ö. 6 Kasım 1938Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Alimcan İbrahimovd. 12 Mart 1887 - ö. 21 Ocak 1938Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16ÂSIM/ÂSIMÎ, Seyrek-zâde Seyyid Mehmed Âsım Efendid. ? - ö. 4 Kasım 1675Madde AdıGörüntüle
17KERÎMÎ, İstanbullu Âsımd. 1851 - ö. 1920Madde AdıGörüntüle
18ÂSIM, Ârif-zâde Mehmedd. ? - ö. 1737Madde AdıGörüntüle