Madde Detay

Döneminin ünlü din âlimlerinden olup Mevlevî tarikatına intisap ettiği bilinmektedir. Ayrıca kaynaklarda Dervîş Ayşî olarak da anılmaktadır. Ayşî’nin asıl adı, ailesi ve eğitim hayatıyla alakalı bilgiler bulunmamaktadır. İyi bir şair olarak addedilmesinden ötürü iyi bir eğitim aldığını söylemek mümkündür. Şam şehrinde dünyaya gelmiştir. Yaşadığı dönem Şam’da şeyh olarak görevlendirilen Dede Ahmed Sabûhî’ye intisap ettiği belirtilmektedir. Rivâyetlerde Mevlevî şeyhi olan bu zatın bir gün ‘Ayşî’nin de bulunduğu bir sohbet meclisine denk geldiği, kendinden geçercesine sohbete dalmış olan ‘Ayşî’nin, Dede Ahmed Mûcib halini görünce hançeri elinde meydana çıkar. Bu ortaya heybetli gelişi üzerine şiir söyleyecek bir kimsenin olup olmadığını sorar. Bunun üzerine ‘Ayşî, "Hançer elde tîg belde bâde serde sîne-çâk / Şeh-levendim tarz-ı hâssun âdemi eyler helâk" beytini okur. Fakat sonradan hadsizlik ettiğini düşünerek mahcup olur ve şeyhten özür diler. Şeyh de onu affeder ve hizmetine alır. Ulema tarafından Mekke payesiyle lütuflandırıldığı da kaydedilmektedir. Esrâr Dede, Ayşî’nin ölümünü 1060 / 1650 olarak vermektedir. Fakat İsmail Belîğ, tezkiresinde onun ölüm tarihini 1061 / 1650 – 1651 olarak kaydetmektedir. Hatta şairin ölümüne düşülen bir mısrayı da kaydeder. Bu mısra, ebced hesabıyla hicrî 1061 tarihini vermektedir:  "Oldı ‘Iyşî cinânda vâsıf-ı ‘ıyş".

Şairimizin mahlası ‘Ayşî olup kimi kaynaklarda ‘Iyşî olarak da geçmektedir. Esrâr Dede, tezkiresinde onun şiir söylemedeki kabiliyetinin yanı sıra nesirde de üstat olduğunu belirtir. Ayşî, döneminin şairlerinden Dervîş Nûşî ile birlikte şiirler söylediği bilinmektedir. Hatta Esrâr Dede, tezkiresinde bu iki şairin şiirlerinin birlikte bulunduğu bir divan yazmasından da bahsetmektedir. Maalesef bu eser mevcut değildir. Ayrıca şairin iyi bir nasir olduğu söylenmekte ise de bu eserlerin adları tezkirelerde kayıtlı olmamakla beraber arşivlerde de mevcut değildir.

Abdülkadiroğlu, Abdulkadir (hzl.) (1999). İsmail Belîğ, Nuhbetü'l-Âsâr Li Zeyli Zübdetü'l-Eş'ar. Ankara: AKM Yay. 285-86.

Altun, Kudret (hzl.) (1997). Tezkire-i Mucîb: İnceleme, Tenkidli Metin, Dizin, Sözlük. Ankara: AKM Yay. 45.

Genç, İlhan (hzl.) (2000). Esrar Dede, Tekire-i Şu'arâ-yı Mevleviye. Ankara: AKM Yay. 361-63.

Gazel

Eger ruhsat bulursa âşıkun âh-ı ciger-sûzı

Bu bezmün böyle kalmaz hep söner şem'-i şeb-efrûzı

Umardum sûzen-i sevb ile çâk-i sînemi dikmek

Dirîgâ eyledi geçdi tenümden tîr-i dil-sûzı

Hazân olmaz bu gül-zârun dırahtı gülleri solmaz

Bu bezmün hâli olmaz bâdeden câm-ı dil-efrûzı

Revâ mı câm-ı bezm-i vuslatından kâm ala a'dâ

Geçe hecrün gamıyla 'âşık-ı zârun şeb ü rûzı

Güzeller seyr-i gülzâra çıkar 'uşşâk ile 'Ayşî

Bu şehr-i 'işret-âbâdun budur âyîn-i nev-rûzı

(Genç, İlhan (2000). Esrar Dede, Tekire-i Şu'arâ-yı Mevleviye. Ankara: AKM Yay. 362-363.)