BABACAN, Ahmet Ali Babacan

(d. 1912 / ö. 23.03.1975)
Çiftçi
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Ahmet Ali Babacan, Mersin’in Gülnar ilçesine bağlı Eskiyörük köyünde 1912 yılında dünyaya gelmiştir. Avcı olan babası İbrahim, Çanakkale Savaşı’na katılmış ve daha sonra kendisinden haber alınamamıştır. Küçük yaşta babasını kaybettiği için onu dedesi büyütmüştür. Arapçanın yanında 1928’de açılan üç yıllık köy okulunda yeni yazıyı da öğrenmiştir. Çiftçilikle hayatını idame ettirmiştir. Babacan, 35 yaşında iken ilk eşini kaybettikten sonra ikinci evliliğini yapmıştır. ilk evliliğinden 3, ikincisinden 5 olmak üzere 8 çocuğu vardır. 23 Mart 1975 tarihinde vefat eden âşık, doğup yaşadığı köyün mezarlığına defnedilmiştir.

Yeni yazıyı ilkokulda öğrenmesinin yanında köy imamından medrese tarzı mescit öğrenimiyle eski yazıyı öğrenmiş, dedesinden kalan Kur’an, Ahmediye, Kuddusî ve Muhammediye gibi kitapları okuyan Babacan’ın yaşadığı coğrafyanın kendisinden önceki orada yaşayan ya da oradan geçen Âşık Cemali, Serdarî, Kadı Mustafa Efendi (Kör Kadı) gibi şairlerinden de etkilendiği söylenebilir.

Hayatı güçlüklerle geçmesine rağmen çevresine karşı duyarlılığı olan şairin, hemen her konuda pek çok deyiş söylediği görülmektedir. Âşık, soyadını mahlas olarak kullanmıştır. Doğaçlama yeteneği kuvvetli olup Yörük kültürünün etkili olduğu çevresinde, hayvancılık nedeniyle yaşanan göçebe hayatında söylenen halk söylencelerinin şiirlerinin içerik, dil ve üslubunu belirlediği görülür.

Henüz otuz beş yaşındayken hayata gözlerini yuman ilk eşi için söylediği; “Çiçekler içinden seçtim bir çiçek,/ O idi hayatta bana tek gerçek,/ Meğer ölüm varmış, daha da gerçek,/ Gelir imiş başa iş birer birer…” dizelerinde de sade ama etkili dili ve üslubu fark edilir.

Öksüzlük, kimsesizlik ve yoksulluk içinde büyümesine karşın asi, hırçın ve kırıcı değil tam aksine, sevecen ve hoşgörülüdür. Lirik özellik taşıyan şiirlerinde, sitem ve taşlamanın ağır bastığı görülmektedir. Şiirlerini genellikle aşk, doğa ve sosyal konularda yazmıştır (Arıtürk 2007: 114).

Şiirleri, oğlu Mehmet Babacan tarafından Selam Olsun adlı şiir kitabında, öykü ve taşlamaları ise aynı yazarın Dikenlere Rağmen adlı öykü kitabında metinleştirilmiştir (http://gercemek.blogspot.com/2009/01/geremek-taeli-yresi-kltr-ve-dn-dergisi.html;). Oğlu Mehmet Babacan da babası gibi bir şairdir. Şiir yeteneğini ve sevgisini babasından aldığını Anıları Yaktım şiir kitabında dile getirir (1999).

Çevresinde destanları ve atışmalarıyla da bilinen âşığın bir atışmasıyla ilgili; “1950’li yıllarda, Gülnar’da PTT dağıtıcısı olarak çalışan Mehmet Doğan’la, Âşık Babacan arasında geçen ve onların tanışmalarına neden olan atışma, dillerde hâlâ dolaşır. Ancak özü kaybolmamakla birlikte bir hayli değişikliğe uğramıştır. Adı geçen kişilerden birçok kez dinlediğim (anlatan Mehmet Babacan) o anı, ozanca söyleyişle hazırcevaplık becerisinin buluşturulmasından doğan mizahî hazzın tipik bir örneğiydi” (http://konurlular.blogspot.com) şeklinde ifade edilir.

Hazırcevaplık, nükte ve taşlama gibi halk ozanlarında görülen özellikler Babacan’da da görülür. “Su çekerken kırıldı testi/ Bizimki yuh diye feryadı bastı/ Üç gün iaşemden kaşığı kesti/ Cezam bununla da bitmedi gardaş…” (Kalkan 1991: 258) dizelerinin geçtiği şiirinde toplumsal eleştiri de dikkat çeker.

Eskiyörük köy mezarlığında bulunan kendi dizeleri bulunan mezar taşında: “Babacan’ım gelmem daha,/ Yolumuz düştü toprağa, Ruhumuza bir Fatiha/ Verenlere selâm olsun…” yazmaktadır.

Kaynakça

Arıtürk, Ahmet (2007). Mersin İli Gülnar İlçesi Tarihi, Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapısı. Yüksek Lisans Tezi. Niğde: Niğde Üniversitesi.

Babacan, Mehmet (1999). Anıları Yaktım. Mersin: Çağlar Ofset.

http://gercemek.blogspot.com/2009/01/geremek-taeli-yresi-kltr-ve-dn-dergisi.html [Erişim tarihi: 21.05.2019].

http://konurlular.blogspot.com/2014/01/ahmet-ali-babacan.html [Erişim tarihi: 23.05.2019].

Kalkan, Emir (1991). XX. Yüzyıl Türk Halk Şairleri Antolojisi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.


Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. NEJLA KAYALI ORTA
Yayın Tarihi: 10.09.2019
Güncelleme Tarihi: 05.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1ALİ, Ali Yılmazd. 1920 - ö. 1995Doğum YeriGörüntüle
2Sadri Maksudi Arsald. 5 Ağustos 1879 - ö. 20 Şubat 1957Doğum YeriGörüntüle
3YUSUF CEMAL KESKİNd. 15.06.1954 - ö. -Doğum YeriGörüntüle
4Necmettin Necip Esind. 1912 - ö. 12 Ağustos 1987Doğum YılıGörüntüle
5Cahide Divitçid. 1912 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Vâ-nû Müzehherd. 1912 - ö. 14 Nisan 2011Doğum YılıGörüntüle
7Necmettin Necip Esind. 1912 - ö. 12 Ağustos 1987Ölüm YılıGörüntüle
8Cahide Divitçid. 1912 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
9Vâ-nû Müzehherd. 1912 - ö. 14 Nisan 2011Ölüm YılıGörüntüle
10Necmettin Necip Esind. 1912 - ö. 12 Ağustos 1987MeslekGörüntüle
11Cahide Divitçid. 1912 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Vâ-nû Müzehherd. 1912 - ö. 14 Nisan 2011MeslekGörüntüle
13Necmettin Necip Esind. 1912 - ö. 12 Ağustos 1987Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Cahide Divitçid. 1912 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Vâ-nû Müzehherd. 1912 - ö. 14 Nisan 2011Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Necmettin Necip Esind. 1912 - ö. 12 Ağustos 1987Madde AdıGörüntüle
17Cahide Divitçid. 1912 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18Vâ-nû Müzehherd. 1912 - ö. 14 Nisan 2011Madde AdıGörüntüle