Madde Detay

Cahit Öztelli'nin Bektaşî Gülleri adlı eserine göre, Dedemoğlu bilinmeyen bir tarihte Çorum’un Sungurlu ilçesine bağlı Araf köyünde dünyaya gelmiştir. 17. yüzyılın sonu ile 18. yüzyılın ilk yarısında yaşamış olan ve Dedemoğlu mahlasını kullanan şair, Âşık Alioğlu'nun dervişlerindendir (Öztelli 1973: 356). Doğan Kaya’nın Şairnameler başlıklı eserinde verilen Pir Yakup'a ait Şairler Destanı'nın 8. dörtlüğünde şairin adına rastlanmıştır (Kaya 1990: 43). Yatağanoğlu Alimcan’ın Dedemin Cönkünden Alevi-Bektaşi Şiirleri adlı eserinde, Veli Baba Dergâhı'nda yetiştiğinin sanıldığı (Alimcan 2002: 181) ifade edilmiş ve memleketi Çorum dışında pek tanınmayan şair hakkında Yurt Ansiklopedisi’nde, Şeyh Bedrettin'in görüşlerini savunduğu ve İran yanlısı olduğu için devlet tarafından izlenerek görüşlerini yaymasının engellendiği belirtilmiştir (1982: 3054). Ayrıca, Abdullah Ercan’ın XIV. Yüzyıldan Günümüze Çorumlu Şairler adlı çalışmasında, Osmanlı Devleti’ne karşı Üçüncü Abbas unvanıyla şahlığını ilan eden ve sonunda Osmanlı birliklerine yenilerek öldürülen Abbas’ın çıkardığı olaylara karıştığının sanıldığı ifade edilmiştir (Ercan 1991: 77). Öztelli, Osmanlı Devleti’ni Safeviler karşısında zayıflatan bu olaylara karışan şairin yakalanarak bilinmeyen bir tarihte idam edilmiş olabileceği ihtimali üzerinde durmaktadır (1973: 357).  

Vasfi Mahir Kocatürk’ün Tekke Şiiri Antolojisi adlı eserinde, Dürr-ü Meknun isminde mensur bir esere sahip (Kocatürk 1968: 333) olduğu belirtilmiştir. Birbiri ardına sıralanmış mahlaslı manilerden oluşan yüzname adlı deyişi Türk halk şiirinde ender rastlanan bir biçimin örneklerinden olmakla birlikte bu deyişe ait bir örnek XIV. Yüzyıldan Günümüze Çorumlu Şairler adlı çalışmadan alınarak aşağıda verilmiştir (1991: 77). Ayrıca, Yurt Ansiklopedisi'nde Çorumlu şairler hakkında bilgi verilen bölümde de Dedemoğlu’na ait bir şiir örneğine rastlanmıştır (1982: 3054). Kocatürk’ün eserinden alınarak burada verilen nefes örneğinden (1968: 335) hareketle şairin 11’li hece ölçüsünü kullandığı söylenebilir. Şairin hayatı ve edebî kişiliğine dair bilgiler tekke edebiyatı kaynaklarının incelenmesi yoluyla aydınlatılabilir. 

Yatağanoğlu, Alimcan  (2002). Dedemin Cönkünden Alevi-Bektaşi Şiirleri. İstanbul: Analiz Basım Yay.

Ercan, Abdullah (1991). XIV. Yüzyıldan Günümüze Çorumlu Şairler. İstanbul: Hitit Festivali Komitesi.

Kaya, Doğan (1990). Şairnâmeler. Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yay.

Kocatürk, Vasfi Mahir (1968). Tekke Şiiri Antolojisi. Ankara: Edebiyat Yay.

Öztelli, Cahit (1973). Bektaşî Gülleri. İstanbul: Milliyet Yay.

Yurt Ansiklopedisi (1982). C. 6. İstanbul: Anadolu Yay. 

Yüzname

Dedemoğlu yoluna
Yol içinde yoluna
Yoloğlu yol oğlunu
Dâvet eder yoluna

Dedemoğlu yoluna
Yol içinde yoluna
Yol oğlu ona derler
Yol içinde yoluna

……………….

Dedemoğlu bir Allah
Evvel âhir bir Allah
Söyliyeni dinliyeni
Yarlıgaya bir Allah”

Ercan, Abdullah (1991). XIV. Yüzyıldan Günümüze Çorumlu Şairler. İstanbul: Hitit Festivali Komitesi. 77.

Nefes

Hasretin ciğerim biryan eyledi,
Gözlerim yolları, gel,efendim, gel!
Kalktı gönül kuşu cevlân eyledi,
Gözlerim yolları, gel, efendim, gel!

Evvel sen, âhır sen, geçmezim senden;
Bunca mahabbetin çıkar mı candan?
Kalktı göç eyledi kevn ü mekândan,
Gözlerim yolları, gel, efendim, gel!

Rum sofuları de bildiğin şaştı,
Rahipler çok oldu, pek hadden aştı,
Şimdi gayret Şah-ı Merdan'a düştü,
Gözlerim yolları, gel, efendim, gel!

Horasan'dan kalktı, Hind'i yararak,
Kâfirleri top top etti kırarak,
Cümlesine usul nizam vererek...
Gözlerim yolları, gel, efendim, gel!

Dedemoğlu Allah Allah diyelim,
Gel nefsaniyeti elden koyalım,
Emir buyruk Hakkın biz n'eyliyelim,
Gözlerim yolları, gel, efendim, gel!...

Kocatürk, Vasfi Mahir (1968). Tekke Şiiri Antolojisi. Ankara: Edebiyat Yay. 333-336. 

Nefes

Bahar gelip yaz ayları gelince
Biçilir laleleri Veli Baba’nın
Bahçede çiğdem menevşe açınca
Kokusu mest eder Veli Baba’nın

Bahçelerde açar desteyle konca
Cez yerine merkatını atınca
(Hak) gerçek enayı alıp hakkınca
Yolları kadimdir Veli Baba’nın

Oniki İmamın tutmuş binasın
Dopdolu nur ile doldurulmuş hanesin
Yedilere kardeş kırklar enasın
Âşkı Kâbe’dir Veli Baba’nın

(….) ırmakları kurutur
Heybetinden karlı dağları eritir
Cansız duvarlara biner yürütür
Kerameti belli Veli Baba’nın

Yatağanoğlu, Alimcan (2002). Dedemin Cönkünden Alevi-Bektaşi Şiirleri. İstanbul: Analiz Basım Yay. 181.