Madde Detay

Asıl adı Cuma Aran olan âşık, 1944 yılında Şanlıurfa’nın Kısas köyünde (bugün merkez Haliliye ilçesine bağlı mahalle) dünyaya gelmiştir. Lakapları Merdinler olarak bilinmektedir. Zamanında beş kardeşin Mardin’den gelmesi ve kendisi de Alevi olan Seyyid Ahmed adında varlıklı birinin onlara toprak vermesi ile Kısas’ta yaşamlarını sürdürmeye başlarlar. Abit ile Medine’nin evliliklerinden dünyaya gelen âşık, üç kardeştir. İlkokulu Kısas’ta okumuştur. Eğitiminde üstün başarı gösteren âşık, babasının kendisi iki yaşındayken vefat etmesi sebebiyle aile yükümlülüklerini sırtlamak zorunluluğundan dolayı eğitimine devam edememiştir. 1963 yılında dayısının kızı ile evlenmiştir. Bu evliliğinden, dokuz çocuğu dünyaya gelmiş ancak bunlardan ikisi vefat etmiştir (İlhan 2019). Sivas Temeltepe'de gözündeki bir görme kaybından dolayı 1964 yılında askerliğini kısa dönem olarak yapmıştır. Hayvancılık ve çiftçilikle geçimini sağlamış aynı zamanda eski eser alım satımı işini de yapmıştır. Üç bin yedi yüzden fazla eseri Nevşehir, Hacı Bektaş ve Şanlıurfa müzelerine kazandırmıştır. Eski usul su küpleri imal etmektedir. 1971 yılında Hoca Bakır’ın ardından imamlık hizmetlerinde boşluk yaşanmaması için imamlık görevini üstlenmiştir. Şanlıurfa Akpınar’da, Sırrın’da ve Kısas’ta imamlık görevlerini yerine getirmeye devam etmektedir. Hizmetleri için maddi  bir bedel gösterilemediğinden emekli olamamıştır. Bu yüzden çiftçilik ve hayvancılık işlerine halen devam etmektedir (İlhan 2019).

Âşık Fedâi, birçok cem ve âşıklık icra ortamında bulunmuştur. Çocukluğundan bu yana tüm Kısaslı âşıklarla muhabbet ortamının içinde yer almış ve söz söylemiştir. Bağlamayı az çok bilse de icra edememiştir. Sayısını bilemeyecek kadar çok şiiri bulunmaktadır (İlhan 2019; Sezgin 1998). Usta bir âşığa çıraklık yaparak bu sanatı öğrenmemiştir. Cem ve meşk ortamlarından âşıklığa meyletmiştir. Badeli bir âşık değildir. Küçük yaşlardan itibaren gittiği Cemlerdeki usta âşıklardan etkilenip âşıklığa başlamıştır. Âşık Fedâi, bütün şiirlerini hece ölçüsü ile yazmıştır. Yarım kafiyeye ağırlık vermiş olsa da tam ve zengin kafiye de kullanmıştır. Şiirlerini koşma nazım biçiminde oluşturmuştur. Şiirlerinde yaygın bir biçimde 8’li ve 11’li hece ölçülerini kullanmıştır. Âşık Fedâi’de lebdeğmez ve muamma biçiminde şiir örneklerine rastlamak mümkündür. “Eğer tadarisen aşkın dolusun/ Dünya dedikleri elden geçersin/ Ceylanlar çöllerde otlar kuzusun/ Gün gelir sevdiğin yârdan geçersin” lebdeğmeze (Sezgin 1998:129); “Hangi padişahım tahtı terk etti/ Ol kim idi yedi oğlun verdi/ Fedâim burada aşka başladı/ Bunca hikmetleri efendim verdi” muammaya (Sezgin 1998: 134); “Selman-ı Farisim tahtından geçti/ İhya’yı keşişim yedi oğlun verdi/ Fedâim sorunun cevabın çözdü/ Çözüp de çözdüren anla kim oldu” da muammanın cevabına örnektir (Sezgin 1998: 135).

Mahlasını alma hikâyesi 1973 yılına dayanır. 1973 yılında Hacı Bektaş-ı Veli Dergâhı’nda hizmet vermeye başlar. Hizmetlerinden dolayı postnişin Feyzullah Ulusoy, Fedai mahlasını âşığa verir. Bunun üzerine âşık şöyle der: “Koca İstanbul’da bir gece kaldım/ Tefekkür eyleyip kendime geldim/ Fedai mahlasın pirimden aldım/ Böyle bir şah cihanda bulunmaz” (İlhan 2019).

Hem usta malı hem de kendi şiirlerini okuyan Âşık Fedâi’nin şiirleri içerik yönünden ele alındığında büyük ölçüde tasavvuf ve inanç temalarına ağırlık verdiği görülmektedir. Ancak güzellemeleri, taşlamaları ve muammaları da bulunmaktadır. Alevi-Bektaşi geleneğinin kelime kadrosu ve konu muhtevası ağır basmaktadır. “İrfan meclisinden kesme ayağın/ Sonra heba olur bütün emeğin/ Arif ol odlara yakma bedenin/ Cennet’ül me’vada Kevseri fark et” ve “Dil gerektir senin methin eyleye/ Hal gerektir senden himmet diliye/ Aşkın katarında umman boyluya/ Hasretine senin aşkın perişan” buna örnektir (Kolektif 2007: 41–42). Hakkındaki bilgilere, üç kitap ve bir yüksek lisans tezinde ulaşmak mümkündür (Atılgan 1992; Atılgan-Acet 2001; Kolektif 2007; Sezgin 1998).