Feraizcizade Mehmed Şakir

(d. 1853 / ö. 1911)
Tiyatro yazarı, yayımcı, matbaacı.
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Bursa'da doğdu. Babası Feraizci Hacı Habib Efendi'dir. Düzenli bir eğitim görmemiş, kendi çabalarıyla Arapça, Farsça ve Fransızcasını geliştirmiştir. 1868'de Bursa Mektubî Kaleminde memurluğa başlamış, 1872'de Hüdavendigar (Bursa) Basımevi müdürlüğüne getirilmiştir. 1892-1896 yılları arasında ise Bursa İdadisinde öğretmenlik yapmıştır. 1883'de Feraizcizâde Matbaasını kurmuş, bu matbaada yirmi beş yayının basımını gerçekleştirmiş; 1887-1891 yılları arasında Bursa'da yayımlanan ilk dergi Nilüfer'in basımını da kendi matbasında yapmıştır. Altmış sayı yayımlanan bu derginin kapanmasının ardından Gündoğdu adındaki üç sayı yayımlanabilen dergiyi çıkarmıştır. Bu dergi, yazarın Türkçe konusundaki duyarlığını yansıtan yazılar ile dikkat çekmektedir.1302 ve 1303 yıllarına ait Bursa salnamelerinin yazımını ve basımını da üstlenen Feraizcizade, 1911'de Niğde'ye tayin edilmesinin ardından devlet memurluğu görevinden istifa etmiştir. Bursa'da kalan yazar aynı yıl kalp krizi geçirerek vefat etmiştir.

Geleneksel Türk tiyatrosu ile Moliere çizgisinin kesişiminde oluşturduğu oyunlarında Ahmet Vefik Paşa'nın yolundan ilerlediği görülmektedir. Metin And tarafından dil ve içerik kompozisyonu bakımından Tanzimat Döneminin en iyi komedi yazarı olarak nitelendirilen ve "Tanzimat Moliere'i" olarak adlandırılan (And 1970: 436) Feraizcizade, İnatçı yahut Çöpçatan (1300/1885), Îcâb-ı Gurur yahut İnkılâb-ı Muhabbet (1885) ve Evhâmî (1886) adlı oyunlarını Menâzıru'l Letâif başlığı altında toplamıştır. Diğer oyunları ise Kırk Yalan Köse (1886), Yalan Tükendi (1886) veTeehhül yahut İlk Göz Ağrısı'dır (1886).

Komedi tarzında kaleme aldığı eserlerinde Tanzimat dönemi tiyatro geleneğine uygun olarak, toplumu eğitme amacı güden yazar; batıl inançlar, kadın hakları, görücü usulü ile evlenme, görgüsüzlük, kibir, kıskançlık, bilgisizlikle savaş gibi birbirinden farklı birçok meseleyi işlemiştir (Şahin 2007: 216).

Kaynakça

And, Metin (1970)."Duru Türkçe Yazmış bir Tanzimat Moliere'i". Türk Dili. C. XXII. S. 228. 436-442.

And, Metin (1972). Tanzimat ve İstibdat Döneminde Türk Tiyatrosu. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Koyun, Meryem (2004). "Moliére ile Feraizcizade Mehmet Şakir’e Ait Oyunların Karşılaştırılması". Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

Orhanoğlu, Hayrettin (1996). "Feraizcizade Mehmet Şâkir’in Eserleri ve Oyunlarının Tahlili". Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.

Önberk, Nevin (1985). "Ferâizci-zâde Mehmet Şâkir'in Tiyatro Eserlerinde Kadın Tipleri". HÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi. C. III. S.2. 21-32.

Sokullu, Sevinç (1997). Türk Tiyatrosunda Komedyanın Evrimi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Sınar, Alev (2002). “Feraizcizade Mehmet Şâkir’in İki Oyunu”. Scholarly Depth and Accuracy A Festschrift to Lars Johanson-Lars Johanson Armağanı. Ankara: Grafiker Yayınları. 341–350.

Şahin, Dursun (2007). "Ferâizcizâde Mehmet Şâkir Hayatı Sanatı Eserleri". Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. KORAY ÜSTÜN
Yayın Tarihi: 18.05.2018
Güncelleme Tarihi: 24.08.2021

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
İnatçı yahut ÇöpçatanFerâizcizâde Matbaası / Bursa1885Tiyatro
Îcâb-ı Gurur yahut İnkılâb-ı MuhabbetFeraizcizade Matbaası / Bursa1885Tiyatro
EvhâmîFerâizcizâde Matbaası / Bursa1886Tiyatro
Kırk Yalan KöseFerâizcizâde Matbaası / Bursa1886Tiyatro
Yalan TükendiFeraizcizade Matbaası / Bursa1886Tiyatro
Teehhül yahut İlk Göz AğrısıFerâizcizâde Matbaası / Bursa1886Tiyatro

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Feyzî, Abdulhâdî-zâde Feyzullâhd. ? - ö. 1716Doğum YeriGörüntüle
2Halil Güneyd. 22 Mart 1973 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3MEHMED FAHREDDÎN, Bursalıd. 1792 - ö. 1855Doğum YeriGörüntüle
4HARÂBÎ, Ahmed Edîbd. 1853 - ö. 1916Doğum YılıGörüntüle
5MEHEMMED ALMEMMEDOĞLUd. 1853 - ö. 1937Doğum YılıGörüntüle
6ŞEVKÎ, Muhemmed Resûld. 1853-1854 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7HİKMETÎ, Diğilli Mehmet Ağad. 1820/1836? - ö. 1899/1911?Ölüm YılıGörüntüle
8RUHSATÎ, Deliktaşlı Mustafad. ? - ö. 1911Ölüm YılıGörüntüle
9SELİMd. 1849 - ö. 1911Ölüm YılıGörüntüle
10Alim Rifat Yeşerend. 1951 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Özel Arabuld. 20 Mart 1945 - ö. 04 Kasım 2014MeslekGörüntüle
12M. Kaya Bilgegild. 1921 - ö. 21 Ekim 1987MeslekGörüntüle
13Abdülhak Hamit Tarhand. 2 Ocak 1852 - ö. 13 Nisan 1937Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Enis Behiç Koryürekd. 27 Mart 1893 - ö. 18 Ekim 1949Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Hamâmîzâde Mehmet İhsand. 5 Şubat 1885 - ö. 11 Mayıs 1948Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16TÂC-ZÂDE, Mehmed Çelebi b. Tâceddin Buhârîd. ? - ö. 1587Madde AdıGörüntüle
17EMÎN, Abdülhâdî-zâde Seyyid Mehmed Emîn Efendid. ? - ö. 1744-45Madde AdıGörüntüle
18ŞAKİR, Şakir Hacıyev Şahverdioğlud. 24.01.1922 - ö. 10.04.1979Madde AdıGörüntüle