Madde Detay

Hanmusa Musayev Musahanoğlu, 1926 yılında Şamahı’nın Şamlı köyünde doğmuştur. Resmî kayıtlar ve hakkında yazılanlar âşığın 1926 doğumlu olduğunu gösterse de Âşık Hanmusa’nın kendisi 1920 yılının Nevruz Bayramı’nda doğduğunu ifade etmiştir. Ortaokul mezunudur. Âşıklık sanatının ilk derslerini babası Musahan ve amcası Cennetali’den almıştır. Bir süre Âşık Hanbala’dan da dersler alsa da asıl ustası Ceyirli Âşık Abbas olmuştur. Ustasından saz ve söz sanatının sırlarını öğrenerek icazet almış, 1950 yılından sonra usta âşık olarak toy ve meclislerde çalıp söylemeye başlamıştır. Çocukluk yıllarından itibaren birlikte olduğu balabancı İzzetali Zülfikarovla birlikte sahne almıştır. Çevrede tanındıktan bir müddet sonra 1954 yılında Kobustan kasabasına taşınmış ve buraya yerleşmiştir. Burada 1954 yılından itibaren Âşık Rıza Kobustanlı Medeniyet Evi’nde uzun yıllar gençlere saz ve söz eğitimi vermiştir. Süleyman Abdullayev, Namık İskenderov, Afik Ahmedov, Ali Tapdıkoğlu, Elçin Afikoğlu gibi âşıkları yetiştirmiştir (Namazov 2013: 189-190; Ozan Dünyası 2018: 68).

Âşık Hanmusa Kobustan’a yerleştikten sonra Azerbaycan’ın bütün şehirlerinde toylara ve meclislere iştirak etmiş, konserler vermiş, III. ve IV. Âşıklar Kurultayı’na katılmıştır. Âşıklık sanatına hizmetlerden dolayı Azerbaycan Devleti tarafından pek çok defa ödüllendirilmiş, 2016 yılında Azerbaycan Cumhurbaşkanı tarafından “Emektar Medeniyyet İşçisi” unvanı ile taltif edilmiştir. Mirza Caferoğlu, Ağamurad gibi âşıklarla yakın dostlukları olmuştur. Şiirlerinde "Xanmusa" mahlasını kullanmıştır. 22 Ocak 2018 tarihinde Kobustan’da vefat etmiş, Kobustan kabristanlığına defnedilmiştir (Ozan Dünyası 2018: 68; Nəbioğlu 2010: 87; Namazov 2013: 189-190).

Şirvan âşık mektebinin 20. yüzyılın ikinci yarısındaki en önemli temsilcilerinden biri Âşık Hanmusa’dır. Saz havalarındaki mahareti ve güzel sesi ile halkın rağbetini kazanmıştır. Bunların yanında beş yüz kadar şiir yazmış ve çok sayıda halk hikâyesini öğrenmiş ve anlatmıştır. Âşık şiirinin hemen bütün şekil ve türlerinde şiirleri mevcuttur. Ayrıca gazel formunda da başarılı örnekler vermiştir. Şiirleri 1950 yılından sonra gazete ve dergilerde yayımlanmaya başlamıştır. Bir kısmı da olsa, şiirleri ilk kez Qayıt, Ömür, Qayıt, Bir Də Yaşayaq adıyla 1999 yılında bir kitapta toplanmıştır. Bu kitaptaki şiirler bazı ilavelerle âşık tarafından Gözəlləmə başlığıyla 2000 yılında tekrar yayımlanmıştır. Âşık Hanmusa hakkındaki ilk ve en önemli çalışmalar Seyfəddin Qəniyev tarafından yapılmıştır. Şirvan bölgesi âşıklık geleneği ve folkloru üzerinde uzman olan araştırmacı, Şirvan folklorunu ele aldığı çeşitli eserlerinde Âşık Hanmusa’ya yer vermiştir. Ayrıca âşıkla ilgili hatıralar ve seçilmiş şiirlerine yer verdiği Şirvanlı Aşıq Xanmusa (2004) başlıklı eseri kaleme almıştır. Bunların dışında âşıkla ilgili son çalışma Azerbaycan Âşıklar Birliği tarafından Günümüzün Ustad Aşıqları, Xanmusa Musayev (2016) adıyla yayımlanmıştır. Sağlığında kendisine takdim edilen bu çalışmada ilim ve sanat adamlarının Âşık Hanmusa ilgili sözleri, ona ithaf edilmiş şiirler, kendi şiirlerinden seçmeler ve âşığın çeşitli fotoğrafları yer almaktadır (Ozan Dünyası 2018: 68).

Kendine has benzersiz okuma tarzı ile halkın sevgi ve teveccühünü kazanan Âşık Hanmusa, Şirvan âşık muhitinin klasik geleneklerini yaşatarak âşıklık sanatının geçmişi ve geleceği arasında bir köprü vazifesi görmüştür. “Şirvan Güzellemesi” adlı duvak kapaması ile söylediği bazı bayatı ve gıfılbentler hâlâ halkın ezberinderir. Âşık Hanmusa “Valeh ile Zenginar”, “Küçe Rıza”, “Alihan ve Peri” gibi pek çok halk hikayesini (dastan) anlatmıştır (Ozan Dünyası 2018: 68; Cəfərzadə 1998: 176-182; Qəniyev 20004: 3-9).