Madde Detay

Asıl adı Sâlih’tir. Osmanlı devleti Rumeli’ni ele geçirmeden önce Bizans topraklarına akınlar düzenleyen gazilerden âlim bir zatın oğludur (Genç 2000: 150). Şâhidî İbrâhîm Dede’nin (öl. 910/1505 ?) babasıdır. Tezkire-i Şu’arâ-yı Mevleviyye’de doğum yerinin Mısır, Tuhfe-i Nâilî’de ise Muğla olduğu belirtilmiştir (Genç 2000: 150; Tuman 2001: 245). Ancak Tezkire-i Şu’arâ-yı Mevleviyye ve Semâ-hâne-i Edeb müellifleri şairin babasının Muğla’dan Mısır’a gittiği, Mısır’da evlendiği ve Hudâyî’nin de burada doğduğu konusunda mutabıktırlar. İlk eğitimine babasından aldığı Kur’ân-ı Kerîm dersleriyle başlayan Hudâyî, bir müddet Mısır’da ikamet ettikten sonra Muğla’ya dönerek tahsil için Seyyid Kemâl’in hizmetine girip çeşitli ilimleri tahsil etmiş, bu zatın telkiniyle de Mevlevî tarikatına dahil olmuştur. İstanbul’a geldiği esnada devrin vezirlerinden Mahmûd Paşa aracılığıyla Fâtih Sultân Mehmed’in huzuruna çıkartılmış ve padişahtan Seyyid Kemâl’in Muğla’daki türbesinin Mevlevî zaviyesi olarak kendisine verilmesi talebinde bulunmuştur. Hudâyî Dede’nin isteği kabul edilmiş, o da bu zaviyede irşat vazifesini sürdürmüştür (Hafızoğlu 2010: 90). 885/1480 tarihinde yaşı doksana vardığında vefat etmiştir (Genç 2000: 152). Uzun müddet adı geçen zaviyede Mesnevî dersleri verdiği ve dinî risaleler kaleme aldığı belirtilen Hudâyî’nin eserlerine ve sanat anlayışına dair kaynaklarda herhangi bir bilgi mevcut değildir.

Bursalı Mehmed Tâhir (1338). Osmânlı Müellifleri. C. 2/2. İstanbul.

Genç, İlhan (hzl.) (2000). Esrar Dede, Tezkire-i Şu’arâ-yı Mevleviyye. Ankara: AKM Yay.

Hafızoğlu, Tahir (hzl.) (2010). Alî Enver Bey, Semâ-hâne-i Edeb. İstanbul: İnsan Yay.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.II. Ankara: Bizim Büro Yay.

Gazel

Nefsi göz yaşına gark it ağlayup Yahyâ gibi

Sen de Fir’avn’un helâk it Hazret-i Mûsâ gibi

Bir ta’alluk riştesin bağlayacak yer var mıdur

Âlemi gözden geçürsen [sûzen-i] Îsâ gibi 

Ehl-i Hakka dil ucuyla âşinâlık eylesen

Kendüye çekmek mukadderdür seni feryâ gibi

Âsi olma istikâmetden asâ al destüne

Üstine toğruldığınca nefs-i ejderhâ gibi

Başını şeb hırkasına çekdigiyçün her seher

Görinür ceyb-i ufukdan gün yed-i beyzâ gibi

Ma’rifet ırmakları [hikmet pınarı] akmağa

Çâk çâk itmen gereksen sîneni sahrâ gibi

Şemme-i aşk ile kılsan cismüni zâr u nizâr

Olıcak penbeyle saklarlar seni ayvâ gibi

Hep ilâhî dimeye kasd it Hudâyî şi’rüni

Hazret-i Attâr u Şemsü’s-dîn ü Mevlânâ gibi

(Genç, İlhan (hzl.) (2000). Esrar Dede, Tezkire-i Şu’arâ-yı Mevleviyye. Ankara: AKM Yay. 154.)